W 2018 roku Winnie Harlow, modelka i aktywistka, została pierwszą osobą z bielactwem, która wystąpiła w pokazie Victoria’s Secret. Urodzona jako Chantelle Brown-Young, od dzieciństwa zmagała się z tą chorobą, doświadczając dyskryminacji. Jej udział w programie „Top Model” zwrócił uwagę świata mody, a od tego czasu stała się jedną z najbardziej rozpoznawalnych postaci branży. Harlow nie tylko zbudowała karierę mimo choroby, ale także uczyniła z niej swój atut. Współpracowała z takimi markami jak Diesel i Desigual, a także wystąpiła w teledysku Beyoncé.
Czym jest bielactwo (vitiligo)?
Bielactwo (vitiligo) to przewlekła, niezakaźna choroba skóry [1], której charakterystycznym objawem są odbarwione plamy na skórze. Mogą rozwijać się w różnych częściach ciała, a ich wielkość i rozmieszczenie są zmienne. Powstają one na skutek utraty melaniny – pigmentu odpowiedzialnego za kolor skóry.
Przyczyny
Patogeneza bielactwa jest złożona, a dokładna etiologia nieznana. Bielactwo nabyte często współistnieje z innymi chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak choroba Hashimoto, cukrzyca typu 1, choroba Addisona, łuszczyca, reumatoidalne zapalenie stawów czy toczeń rumieniowaty układowy. Czy dieta może mieć wpływ na to schorzenie?
Związek między dietą a bielactwem
Czy to, co jemy, może wpływać na kolor naszej skóry?
Coraz więcej badań wskazuje, że w rozwoju bielactwa istotną rolę odgrywają czynniki immunologiczne oraz stres oksydacyjny, czyli nadmiar wolnych rodników. Wolne rodniki uszkadzają komórki skóry – w tym melanocyty odpowiedzialne za produkcję melaniny, naszego naturalnego pigmentu.
Właśnie dlatego tak dużą uwagę poświęca się dziś składnikom odżywczym, które mogą wspierać zarówno odporność, jak i procesy barwienia skóry [2-5]. Wśród nich najczęściej wymienia się: witaminę D, witaminę B12, kwas foliowy, cynk, miedź oraz antyoksydanty – czyli m.in. witaminy A, C i E. Niedobory tych substancji mogą nie tylko pogarszać kondycję skóry, ale też przyczyniać się do nasilania objawów choroby.
Dobrze zbilansowana dieta nie zastąpi leczenia, ale może realnie wspierać organizm – spowolnić postęp choroby, ograniczyć rozwój nowych zmian i – w niektórych przypadkach – wspomóc proces repigmentacji, zwłaszcza w połączeniu z innymi formami terapii (jak np. fototerapia).
Witamina D: strażnik układu odpornościowego w bielactwie
Witamina D (a właściwie hormon) jest znana z wpływu na układ odpornościowy. Stymuluje też melanogenezę w badaniach in vitro, co sugeruje jej potencjalne znaczenie w terapii bielactwa. Na początku badania [2] stwierdzono, że aktywne bielactwo było istotnie związane z niedoborem nlub niewystarczającym poziomem 25(OH)D. Natomiast stabilna postać choroby była istotnie związana z wystarczającym poziomem 25(OH)D (30–100 ng/mL). Po 6 miesiącach pacjenci z wystarczającym poziomem 25(OH)D osiągnęli istotnie wyższy stopień repigmentacji plam bielaczych.
Witaminy B12 i B9: kluczowe dla immunologii i zdrowia skóry
Witaminy B12 (kobalamina) i B9 (kwas foliowy) są kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania układu immunologicznego [3]. Ich niedobór może prowadzić do zaburzeń syntezy DNA, osłabienia odpowiedzi immunologicznej oraz zwiększonego stresu oksydacyjnego. To może mieć znaczenie w patogenezie chorób autoimmunologicznych, w tym bielactwa. W badaniach klinicznych wykazano, że niski poziom tych witamin jest częstszy u pacjentów z bielactwem niż w populacji ogólnej. Suplementacja witaminą B12 i kwasem foliowym przynosiła pozytywne efekty terapeutyczne, m.in. w postaci zahamowania rozwoju nowych zmian i wspomagania repigmentacji.
Mikroelementy wspierające pigmentację skóry
Miedź (Cu) oraz cynk (Zn) to pierwiastki śladowe, które odgrywają kluczową rolę w procesach metabolicznych związanych z pigmentacją skóry [4]. Miedź jest niezbędna do prawidłowej aktywności enzymu tyrozynazy – kluczowego w syntezie melaniny, czyli barwnika skóry. Jej niedobór może prowadzić do upośledzenia funkcji melanocytów i zaburzeń w produkcji melaniny, co sugeruje potencjalny związek z rozwojem bielactwa.
Z kolei cynk wykazuje silne właściwości antyoksydacyjne i immunomodulujące, a także uczestniczy w procesach regeneracji skóry. Badania wykazały, że osoby z bielactwem często mają obniżony poziom tych mikroelementów we krwi. Uzupełnienie diety o cynk i miedź może zatem wspierać mechanizmy repigmentacyjne.
Antyoksydanty. Ochrona przed stresem oksydacyjnym w bielactwie
Antyoksydanty [5], takie jak witaminy A, C i E, pełnią kluczową funkcję w ochronie melanocytów przed stresem oksydacyjnym, który może przyspieszać rozwój bielactwa. Witamina C i E chronią melanocyty, wspomagając ich regenerację i spowalniając proces depigmentacji. Wzbogacenie diety produktami bogatymi w antyoksydanty może wspierać terapię bielactwa, poprawiając stan skóry i ograniczając dalszy rozwój zmian.
Zalecenia dietetyczne – produkty zalecane i przeciwwskazane
Produkty wspierające dietoterapię
Dieta odgrywa istotną rolę w zarządzaniu bielactwem, wspierając procesy regeneracji skóry i poprawiając jej stan. Witamina D (kalcytriol), obecna w tłustych rybach (np. łosoś, makrela), jajkach, wątróbce oraz wzbogaconych produktach mlecznych, może wspomagać repigmentację skóry. Witaminy B12 i B9, które znajdują się w mięsie, rybach, jajach, roślinach strączkowych oraz zielonych warzywach liściastych, wspierają układ odpornościowy i poprawiają zdrowie skóry. Z kolei miedź, obecna w orzechach, nasionach i owocach morza, wspomaga produkcję melaniny, a cynk, znajdujący się w pełnoziarnistych produktach zbożowych i mięsie, działa przeciwzapalnie i wspiera regenerację skóry. Antyoksydanty, takie jak witaminy C i E, występujące w owocach jagodowych, cytrusach, papryce i brokułach, chronią skórę przed stresem oksydacyjnym.
Znaczenie diety eliminacyjnej w łagodzeniu objawów bielactwa
Dieta eliminacyjna, polegająca na czasowym wykluczaniu z jadłospisu składników mogących wywoływać reakcje alergiczne lub nasilać stany zapalne, może odgrywać istotną rolę w łagodzeniu objawów bielactwa. Doniesienia naukowe sugerują, że ograniczenie spożycia glutenu, laktozy czy żywności wysokoprzetworzonej może przyczynić się do zmniejszenia nasilenia choroby [6]. Choć eliminacja przetworzonych produktów wydaje się zasadna i ma szerokie uzasadnienie w kontekście ogólnego zdrowia, w przypadku glutenu i laktozy warto podejść do sprawy indywidualnie.
Wprowadzanie restrykcji żywieniowych, zwłaszcza dotyczących produktów bogatych w składniki odżywcze, niesie ze sobą ryzyko niedoborów pokarmowych. Z tego względu wszelkie zmiany w diecie powinny być poprzedzone odpowiednią diagnostyką i konsultacją z wykwalifikowanym specjalistą ds. żywienia lub lekarzem. Wyjątkiem są osoby, które mają już doświadczenie w eliminacji określonych składników – jak np. świadomi weganie, potrafiący właściwie zbilansować dietę bez laktozy – jednak nawet w takich przypadkach wskazana jest okresowa kontrola stanu odżywienia.
Znaczenie nawodnienia
To zalecenie nikogo nie zdziwi, jednak warto czasem przypomnieć o znaczeniu nawodnienia. Odpowiednie nawodnienie odgrywa fundamentalną rolę w utrzymaniu zdrowia skóry [7] i wspomaganiu procesów regeneracyjnych. Woda wspiera funkcje ochronne skóry, poprawia jej elastyczność, wspomaga detoksykację organizmu i umożliwia lepszą regenerację tkanek. Ponadto, nawodnienie może pozytywnie wpływać na zmniejszenie stanów zapalnych, które są częstym problemem u osób z bielactwem.
Co na ten temat mówią badania kliniczne?
Słońce w pigułce, czyli badanie witaminy D
Badanie miało charakter przekrojowy i objęło 100 pacjentów z rozpoznanym bielactwem nabytym oraz 100 zdrowych osób kontrolnych. Wyniki pokazały [8], że osoby chore miały istotnie niższy poziom witaminy D niż osoby zdrowe. Dodatkowo zauważono, że im niższy poziom witaminy D, tym większy obszar skóry był objęty zmianami chorobowymi. Z tego wynika, że niedobór witaminy D może być powiązany z rozwojem lub nasileniem bielactwa, ale konieczne jest przeprowadzenie dalszych badań.
Cynk, miedź i selen- wyniki meta-analizy
Meta-analiza [9] objęła 41 badań z lat 1970–2022, w których łącznie uczestniczyło 3353 pacjentów z bielactwem. Jej celem była ocena poziomów mikroelementów – cynku, miedzi i selenu – u osób z tą chorobą. Wyniki wykazały istotnie niższe stężenia cynku i miedzi oraz wyższe stężenie selenu w porównaniu do osób zdrowych. Autorzy podkreślili, że niedobory cynku i miedzi mogą osłabiać mechanizmy przeciwutleniające i wpływać na funkcjonowanie układu immunologicznego, co może mieć znaczenie w patogenezie bielactwa. Z kolei podwyższony poziom selenu może być reakcją organizmu na stres oksydacyjny.
Podsumowanie
Wyniki badań jednoznacznie wskazują na to, że dieta może mieć istotny wpływ na przebieg bielactwa. Zarówno w kontekście wspomagania terapii, jak i poprawy jakości życia pacjentów. Włączenie do diety pokarmów bogatych w witaminę D, B12, B9, cynk, miedź oraz antyoksydanty może stanowić istotny element leczenia, który wspomoże procesy regeneracji skóry i repigmentacji. Suplementacja składników odżywczych, także może okazać się potrzebna, szczególnie w przypadku stwierdzonych niedoborów. Takie działanie może przyczynić się do złagodzenia objawów bielactwa oraz zapobiegać dalszemu rozwojowi choroby.
Komentarz
Z perspektywy praktyki dietetycznej ważne jest indywidualne podejście do pacjentów z bielactwem. Każdy przypadek wymaga dokładnej analizy diety, wyników badań laboratoryjnych oraz ewentualnych niedoborów pokarmowych, które mogą nasilać objawy. Warto przeanalizować dotychczasową dietę pacjenta i pomóc mu wdrożyć zmiany zgodne z jego preferencjami. Jest to bardzo ważne, ponieważ zbudowanie dobrych nawyków da pozytywne efekty długofalowe, w przeciwieństwie do trudnych do utrzymania zmian. Holistyczne podejście, uwzględniające te czynniki, pozwala stworzyć skuteczny plan dietetyczny. Taki plan wspiera leczenie bielactwa, poprawiając zdrowie pacjentów. Personalizowana dieta może zmniejszyć nasilenie objawów, wspomóc regenerację skóry i poprawić samopoczucie.
Bibliografia:
- Kutwin, M., Sysa-Jędrzejowska, A., & Woźniacka, A. (2016). Bielactwo nabyte a choroby autoimmunologiczne. Przegląd Dermatologiczny, 103(5), 400-404.
- Colucci, R., Conti, R., Dragoni, F., Cammi, A., Cianferotti, L., Brandi, M. L., & Moretti, S. (2019). Evidence of a possible therapeutic role of vitamin D in a cohort of adult Caucasian vitiligo patients. International Journal for Vitamin and Nutrition Research, 89(5-6), 345-350. WIT D
- Rashid, R., & Ghafoor, R. (2018). Efficacy of vitamin B12 and folic acid combination therapy in vitiligo patients: A randomized controlled trial. Acta Dermato-Venereologica, 98(3), 268-272. WIT B9 I B12
- Zhao, Y., & Li, W. (2016). Zinc and copper in the pathogenesis of vitiligo: A review. Pigment Cell & Melanoma Research, 29(3), 228-234 MIEDZ I CYNK
- Jahan, S., & Khan, M. (2017). Role of antioxidants in the treatment of vitiligo: A systematic review. Journal of Clinical and Experimental Dermatology Research, 8(3), 1-6. WIT A, C, E , SELEN
- Picaud, S., & Dupuy, P. (2018). Eliminatory diets and their impact on autoimmune skin diseases: A comprehensive overview. Nutrition Research Reviews, 31(1), 80-88. DIETA ELIMINACYJNA
- The role of hydration in skin health: A review of scientific evidence. Journal of Clinical and Aesthetic Dermatology, 12(10), 19-24.
- Babalola, O. O., Fagbamigbe, A. F., & Adebayo, O. A. (2018). The association between serum vitamin D levels and vitiligo in Nigerian patients. Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology, 32(3), 446-452.
- Darvishi, N., Malekzadeh, H., Attari, F., & Ghavamnasiri, M. (2024). The status of antioxidants, homocysteine, copper, and zinc in patients with vitiligo: A systematic review and meta-analysis. Clinical Nutrition ESPEN, 58, 30–36.
