Czystek

Czystek jest rośliną z rodziny czystkowatych, do której należy ok. 180 gatunków krzewów i roślin zielnych. Występuje w basenie Morza Śródziemnego, północnej Afryce oraz w rejonach Kaukazu. Lubi miejsce dobrze nasłonecznione. Najbardziej znana jest rodzina Cistus sp., która liczy ok. 20 gatunków.

W ziołolecznictwie, farmacji i kosmetologii najczęściej wykorzystywany jest Cistus incanus – czystek szary, dzięki swoim prozdrowotnym właściwościom, które wykazują również inne gatunki tej rośliny w tym: C. lauriofolius – czystek wawrzynolistny, C.ladaniferus – czystek żywicowy, C. monspeliensis – czystek z Montpellier i C. salviofolius – czystek szałwiolistny.

Skład chemiczny – wartości odżywcze

Rodzina Cistus sp. bogata jest w związki flawonoidowe, w szczególności: kwercetynę, kemferol, flawono- 3-ole, katechiny, galaktokatchiny, proantocyjanidyny, terpeny jak również kwasy tłuszczowe i witaminy. Do celów farmaceutycznych, w kosmetologii i ziołolecznictwie wykorzystuje się głównie liście i łodygi rośliny.[1].

Właściwości prozdrowotne

Ziele i liście czystka zaleca się, jako surowce mające działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybicze, a także wzmacniające układ odpornościowy. Roślinę poleca się jako suplement diety w profilaktyce chorób przewlekłych, m.in. cukrzycy, nadciśnienia tętniczego, chorobie Alzheimera, a EFSA (Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności) uznaje go jako naturalne źródło substancji przeciwutleniających [10].

Co mówią badania o czystku?

Badanie przeprowadzone przez włoskich naukowców dowiodło jego działania ochronnego w stosunku do DNA i lipidów. Zawarte w czystku polifenole hamują rozwój stanu zapalnego, przez co wzmacniają nasz układ odpornościowy, działają również korzystnie na wątrobę, która bierze udział w detoksykacji naszego organizmu[2].

Antyoksydanty i polifenole rozprawiają się również z bakteriami i wirusami, które atakują górne drogi oddechowe. Potwierdzono to w jednym z  badań klinicznych z grupą kontrolną, której podawano napar z liści czystka i grupą placebo (niepijąca naparu), wykazano zmniejszenie się subiektywnych objawów choroby u osób pijących napar (grupy kontrolnej), a także obniżenie CRP w badaniu morfologicznym w tej grupie [4].

Związki polifenolowe działają również na bakterie z rodzaju Streptococcus. Ekstrakt z C. incanus zmniejszył przyleganie tych bakterii w jamie ustnej [4]. Liście oraz łodygi czystka wykorzystuje się również w leczeniu chorób skóry, dzięki obecności licznych substancji o charakterze przeciwutleniającym. Badania stwierdziły zmniejszoną peroksydację lipidów oraz niższe stężenie wolnych rodników, a także ochronny wpływ na DNA. Ekstrakt z C. ladaniferus wykazał z kolei działanie przeciwgrzybicze, głównie w stosunku do grzyba Candida albicans. Z kolei ekstrakt z czystka szarego wykazał działanie ochronne w stosunku do Staphylococcus aureus, Candida krusei i Aspergilus flamigatus, czyli bakterii i grzybów, które odpowiadają za infekcje skórne m.in. za zmiany trądzikowe, czy łupież[5].

Napar z czystka

Napar z czystka działa również ochronnie na nasze naczynia krwionośne. Działanie hipotensyjne (obniżające ciśnienie krwi) potwierdzają  badania naukowe. Udowodniono w nich, że wodne ekstrakty C. incanus (np. herbata), w warunkach i vitro działały rozkurczająco na wyizolowane mięśnie gładkie jelita i aorty. Podobne działanie wykazano na naparach z C. ladaniferus.

Herbata z czystka

Podejrzewa się, że herbata z czystka może być pomocna dla osób chorych na cukrzycę. Badania na zwierzętach potwierdziły działanie hipoglikemiczne po podaniu ekstraktu z czystka, napar zadziałał głównie na α-glukozydazy i α- amylazy. [1]

Związki zawarte w C. incanus mogą mieć korzystne działanie w leczeniu łagodnego przerostu gruczołu krokowego (BPH). Badanie wykazało cytotoksyczne i hamujące działanie polifenoli występujących w roślinie na nadmiernie namnażające się komórki prostaty[3].

Czy herbata z czystka przyspiesza odchudzanie?

Niestety nie ma badań, które potwierdzałyby skuteczność ekstraktów z czystka w procesie odchudzania. Co prawda liczne flawonoidy i substancje o charakterze przeciwutleniającym mogą wpłynąć nieznacznie na przyspieszenie przemiany materii, ale na pewno samo picie naparu nie sprawi, że nasza masa ciała ulegnie zmianie. Jednakże warto polecać picie naparu z czystka osobom, borykającym się z nadwagą i otyłością, właśnie ze względu na liczne właściwości prozdrowotne [6].

Czystek a ciąża?

I tu nie ma badań potwierdzających negatywne skutki stosowania naparu z czystka u kobiet w ciąży, dlatego zdania na ten temat są podzielone. Są źródła, które polecają picie czystka, ze względu na jego korzystny wpływ na układ odpornościowy. Grono specjalistów zaleca jednak by przed zastosowaniem tego zioła, przyszła mama skonsultowała to z lekarzem czy też farmaceutą.

Działania uboczne

Dotychczasowe badania nie stwierdziły wystąpienia jakichkolwiek działań niepożądanych po wypiciu herbaty, czy zażywaniu innych suplementów na bazie czystka. Nie została też określona żadna dawka toksyczna. Napar bogaty jest w wiele substancji o korzystnym działaniu na nasze zdrowie, dlatego zaleca się jego picie zarówno w celach profilaktycznych jak i w czasie leczenia schorzeń o których była wcześniej mowa.

Herbata, tabletki…

Na polskim i zagranicznym rynku farmaceutycznym nie brakuje suplementów na bazie czystka. Jest on  ziołem ogólnodostępnym można go kupić w aptece, sklepie ze zdrową żywnością, sklepach zielarskich. Głównie wykorzystywane są liści i łodygi oraz kwiaty Cistus incanus, czyli czystka szarego.

Przygotowanie naparu z czystka

Suszone liście i kwiaty czystka , czyli susz, zaparzamy. Taki napar można pić 2-3 razy dziennie. A jak to zrobić? 1 łyżkę czystka zalewamy wrzątkiem i parzymy ok. 3-5 minut, po tym czasie herbata jest gotowa do picia. Zioła można zalewać nawet 2-3 razy (podobnie jak liście zielonej herbaty). Do parzenia dostępne są również herbaty w torebkach.

Suplementy z czystkiem

Suplementy z czystka w formie tabletek zawierają zazwyczaj sproszkowane liście rośliny, czy też ekstrakt z całości rośliny ( łodygi, kwiaty i liście). Tabletki mają formę kapsułek do połykania oraz tabletek do ssania[1] .

Cena produktu jest zależna od ilości torebek w opakowaniu, od producenta – w przypadku herbat w torebkach i ilości suszu, a także od zawartości ekstraktu czystka, w przypadku tabletek.

Za opakowanie 100 g suszonych liści i kwiatów zapłacimy od 3,90 do 12 złotych za opakowanie.

Cena herbat w torebkach, gdzie w opakowaniu jest 30 torebek waha się między 4 a 9 zł.

Suplementy z ekstraktem z czystka w tabletkach mają różne ceny, uzależnione przede wszystkim od ilości sztuk ale i od firmy. Najtańsze są tabletki lokalnych koncernów farmaceutycznych np. popularnej polskiej firmy: 30 szt. – cena od 9,37 zł za opakowanie.

Suplementy organiczne, a także te pochodzące z zagranicznych firm farmaceutycznych charakteryzują się już znacznie wyższymi cenami, przykładowo : organiczne pastylki do ssania z czystkiem 60 szt. kosztują od 65 zł.

Podsumowanie

Jak widać czystek to niesamowita roślina o wielu prozdrowotnych właściwościach, które zawdzięcza licznym substancjom aktywnym biochemicznie m.in. antyoksydantom. Powinna stać się obowiązkowym produktem w każdym domu.

Bibliografia.

1. Ekiert H., Ekiert R., Kubica P., Szopa A.; Speciec of the genus Cistus sp.- taxonomy, distribution, chemical composition, therapeutic application and biotechnical studies; Postępy Fitoterapii, 3/2016, s. 179- 188
2. Bujak T., Nizioł- Łukaszewska Z., Szmuc E., Wasilewski T.; Cosmetics properities of Cistus incanus herba glycolic Extract; Towaroznawcze Problemy Jakości, 143-151,2015
3. Pennsi G., Savoca F., Tita B., Vitali B.; Antiproliferative and cytotoxic activity of extracts from Cistus incanus and Cistus monspeliensis on human prostate cell lines; Nat Prod Res 2011 Feb, 25(3): 188-202
4. Jansen JP., Grigorov A., Kadecki O., Kalus U. Kiesewetter H., Radtke H.; Cistus incanus for treating patients with infection of the upper respiratory tract. A prospective randomized placebo controlled clinical study”; Anitiviral Res; 2009 Dec., 84(3): 267-71;
5. Planta Med 2015 Dec.181(18): 1727-35; The polyphonic composition of Cistus incanus herbal tea and its antibacterial and antiadherent activity against Streptococcus mutans”
6. Kulik Natalia, O czystku raz jeszcze, Biotechnologia.pl, http://biotechnologia.pl/kosmetologia/o-czystku-raz-jeszcze-dobroczynny-wplyw-ziela-na-skore-i-nie-tylko,16115, dostęp: 29.03.2018
7. Majewska Monika, Czystek (zioło) – właściwości lecznicze i zastosowanie, Poradnik Zdrowie, http://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/medycyna-niekonwencjonalna/czystek-ziolo-prawdziwe-wlasciwosci-zdrowotne-czystka_37926.html , dostęp: 29.03.2018
8. Lewko, “Leczenie dobrą dietą”, wyd. SBM 2016 r., s. 360
9. Ceneo.pl, Ceny herbat i preparatów, dostęp 29.03.2018
10. EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies. Scientific Opinion on the substantiation of health claims related to various food(s)/food constituent(s) and protection of cells from premature aging, antioxidant activity, antioxidant content and antioxidant properties, and protection of DNA, proteins and lipids from oxidative damage pursuant to Article 13(1) of Regulation (EC) No 1924/2006 [59 pp.]. EFSA J 2010; 8:1489