Glukomannan. Czym jest i jakie ma właściwości zdrowotne?

W ostatnim czasie miało miejsce niezwykłe wydarzenie dla miłośników roślin. W ogrodzie botanicznym Warszawskiego Uniwersytetu zakwitł Amorphophallus titanum zwany Dziwidłem. Roślina ta kwitnie bardzo rzadko, a w Polsce miało to miejsce po raz pierwszy w historii. Z tej samej rodziny dziwideł pochodzi wyjątkowa roślina. Otrzymywany jest z niej glukomannan – rozpuszczalny błonnik pokarmowy.

Czym jest glukomannan? 

Glukomannan pozyskuje się z bulw Amorphophallus konjac zwanym DziwidłemRiviera. Rośliny konjac rosną w Azji Południowo-Wschodniej i Afryce. [1] Substancja ta to rozpuszczalny błonnik pokarmowy, która swoją popularność zawdzięcza małej kaloryczności i właściwościom zdrowotnym. [2]

Najczęściej glukomannan jest stosowany jako dodatek do żywności i kosmetyków. Posiada właściwości emulsyjne, stabilizujące oraz zagęszczające. [3,4] Na rynku dostępny jest w postaci suplementów diety wspomagających odchudzanie bądź produktów żywnościowych.

Najpopularniejszym produktem jest makaron. Glukomannan ma wiele potencjalnych korzyści zdrowotnych. Obniża poziom cukru we krwi i wpływa na aktywność korzystnych bakterii jelita grubego. Może również obniżyć poziom cholesterolu we krwi, masę ciała oraz sprzyjać regularnym wypróżnieniom. [5]

Właściwości prozdrowotne glukomannanu

Działanie przeciwcukrzycowe

Cukrzyca jest przewlekłym zaburzeniem metabolicznym, które wynika z nieprawidłowego funkcjonowania komórek beta trzustki. Charakteryzuje się zaburzonym wydzielaniem insuliny. [6] W leczeniu cukrzycy zalecana jest dieta o niskim indeksie glikemicznym i zwiększenie zawartości błonnika w diecie.

Rozpuszczalny błonnik pokarmowy poprawia uczucie sytości. Zwiększa masę stolca i wydłuża czas trawienia posiłku. Spowalnia poposiłkowy wychwyt glukozy, a tym samym obniża poziom glukozy i insuliny we krwi. Glukomannan poprzez opóźnianie opróżniania żołądka oraz szybkość wchłaniania składników odżywczych zwiększa wrażliwość na insulinę. [7] Wysokie spożycie błonnika rozpuszczalnego poprawia kontrolę glikemii i zmniejsza stężenie insuliny we krwi. Dodatkowo obniża stężenie lipidów w osoczu. [8] Wprowadzenie żywności na bazie mąki konjac może prowadzić do stopniowego wchłaniania cukru z diety. Spożycie tej substancji może zmniejszyć podniesienie poziomu cukru we krwi po posiłku. [13]

Glukomannan może pomóc w leczeniu otyłości

Wciąż poszukuje się rozwiązań, które pomogą w walce z otyłością.  Stosowanie błonnika pokarmowego pochodzącego z bulwy rośliny konjac, może wspomagać redukcję tkanki tłuszczowej i masy ciała. Zwiększa objętość treści żołądkowej, dzięki właściwościom pęczniejącym. Jest niskokaloryczny. Wszystko to hamuje ośrodek głodu w mózgu, co sprzyja zmniejszeniu spożycia pokarmu. W konsekwencji prowadzi to do redukcji masy ciała. [10, 11, 12]

Dieta wzbogacona w glukomannan może pomóc w redukcji masy ciała. Ogranicza akumulacje tłuszczu w jamie brzusznej. Obniża stężenie cholesterolu w surowicy oraz wpływa na zmniejszenie gromadzenia się lipidów w wątrobie. [5] Glukomannan może wiązać kwasy żółciowe w jelitach. Wydalane są one wraz z kałem. Dzięki temu organizm przekształca większą ilość cholesterolu w kwasy żółciowe. [14]

Działanie przeczyszczające i prebiotyczne

Zaparcia spowodowane są zaleganiem treści jelitowej w przewodzie pokarmowym i ich zbyt małej częstotliwości wypróżnień. Często wypróżnieniom towarzyszy ból. W przypadku problemu z zaparciami zalecane jest zwiększenie ilości błonnika pokarmowego i wypijanie odpowiedniej ilości wody. Pomóc może również włączenie do diety fermentowanych produktów, które są naturalnymi prebiotykami. Błonnik pokarmowy wywiera korzystny wpływ na trawienie. Zwiększa objętość stolca i w konsekwencji wzrasta częstotliwość wypróżnień.

Glukomannan wspiera wzrost oraz aktywność bakterii z grupy Bifidobacterium i Lactobacillus. Bakterie te regulują perystaltykę jelit (zapobieganie zaparciom). [15] Syntetyzują również witaminy z grupy B oraz witaminę K. Działanie prebiotyczne glukomannanu wynika z odporności na trawienie i wchłanianie w jelicie. Ulega fermentacji przez mikroflorę jelitową. Fermentacja ta stymuluje wzrost i aktywność bakterii korzystnych dla zdrowia człowieka.

Dodatkowo glukomannan łagodzi ból przy zaparciach poprzez rozmiękczenie stolca. [5] Suplementacja może pomóc w zaparciach poprzez wspieranie perystaltyki jelit i regulowanie mikroflory jelitowej.

Działanie przeciwzapalne

Bulwa Amorphophallus konjac oprócz glukomannanu zawiera wiele innych biologicznie aktywnych cząsteczek w tym fenole i flawonoidy. Zawartość glukomannanu w bulwie konjacu wynosi ok. 40%. [10] Mąka konjac służy jako surowiec do otrzymywania glukomannanu o wysokiej czystości. Sucha zawartość glukomannanu w mące konjac wynosi 70%. [16]

W KGM (glucomannan konjac) oprócz wielu korzyści zdrowotnych, odkryto przeciwutleniacze. Mogą być one skutecznym sposobem leczenia zaburzeń tarczycy i niektórych rodzajów nowotworów. [17] Polifenole i flawonoidy mają wysoką aktywność przeciwutleniającą. [18]. Mogą one spowolnić proces starzenia i rozwoju miażdżycy. [19] Związki te oprócz aktywności przeciwutleniającej, wspomagają układ immunologiczny, obniżają poziom cholesterolu oraz mają działanie przeciwzapalne.

Suplementy diety zawierające glukomannan

Coraz więcej dostępnych jest suplementów diety wspomagających odchudzanie. W swoim składzie zawierają między innymi glukomannan. Suplementy diety to środki spożywcze, które mają na celu uzupełnienie normalnej diety. [20] Nie posiadają one właściwości środków leczniczych i nie mogą być stosowane do zwalczania chorób. Suplementy traktowane są jako produkty spożywcze, które nie podlegają procesowi rejestracji i dopuszczenia do obrotu. Nie zawierają informacji o przeciwskazaniach, czy możliwości wystąpienia działań niepożądanych. Oznacza to, że niekontrolowane spożycie suplementów diety może prowadzić do rozmaitych zaburzeń, a nawet zagrożenia życia.

Przyjmowanie glukomannanu w ilości 3,6 g/dzień może zmniejszyć masę ciała i obniżyć poziom glukozy we krwi. [21]. Producenci dostępnych suplementów w postaci kapsułek sugerują dzienną dawkę w ilości ok. 2-4 g/dzień.

Produkty konjac

Amorphophallus konjac jest stosowany w Chinach, Japonii i Azji Południowo-Wschodniej jako źródło pożywienia. Mąka pozyskiwana z bulw tego gatunku jest wykorzystywana w kuchni Dalekiego Wschodu. Przygotowywane są z niej makarony tofu i przekąski. [22]

Makaron konjac

Najpopularniejszym produktem tego rodzaju jest makaron, który swą popularność zyskuje dzięki bardzo małej ilości kalorii. Makaron konjac stanowi alternatywę dla klasycznego makaronu. Skład makaronu konjac to zazwyczaj woda, mąka konjac i substancja utwardzająca.

Wartość odżywcza makaronu na bazie mąki konjac

Wartość odżywcza na 100 g produktu
Wartość energetyczna	8 kcal
Tłuszcz	0 g
Węglowodany	3 g
Błonnik	2 g
Białko	0 g
Cukier	0 g
Sód	5g

Tabela wartości odżywczych makaronu konjac [FoodData Central Results]

Przeciwskazania i zagrożenia

Mimo licznych korzyści zdrowotnych potwierdzonych badaniami długotrwałe przyjmowanie glukomannanu powyżej 4g/dzień może powodować pewne skutki uboczne. Przede wszystkim ma on właściwości pęczniejące. Spowodowane jest to wysoką zdolnością glukomannanu do wiązania wody. [10] Może doprowadzić to do niedrożności jelit.

Wskazane jest popijanie tabletki glukomannanu 250 ml wody. Przy nadmiernym stosowaniu tej substancji mogą występować dolegliwości jelitowo-żołądkowe. Występującymi dolegliwościami są biegunka, luźne stolce i wzdęcia. [23,24].

Interakcje z lekami

W przypadku przyjmowania leków na cukrzycę może obniżyć poziom glukozy do niebezpiecznie niskiego poziomu.

Glukomannan w ciąży

Glukomannan nie jest zalecany kobietom w ciąży i karmiącym oraz dzieciom. Wpływ na te grupy osób nie został jeszcze dokładnie zbadany [10].

Wpływ na wchłanianie witaminy E

Glukomannan zmniejsza wchłanianie witaminy E [25]. Witamina E jest odpowiedzialna za między innymi prawidłową krzepliwość krwi, ochronę przed stresem oksydacyjnym i uszkodzeniem komórek. Niedobór tej witaminy może prowadzić do anemii i zaburzeń neurologicznych.

Podsumowanie

Glukomannanowi konjac przypisywane jest wiele właściwości zdrowotnych. Wprowadzenie do diety produktów spożywczych zawierających tę substancję może pomóc w leczeniu i profilaktyce chorób. Regularne spożycie może obniżyć poziom cholesterolu i glukozy we krwi. Powoduje dłuższe uczucie sytości dzięki opóźnianiu opróżniania żołądka.

Stosowanie makaronu konjac o niskiej kaloryczności, może być idealnym urozmaiceniem codziennej diety. Należy jednak pamiętać, że glukomannan ze względu na silne właściwości wiążące wodę, może doprowadzić do niedrożności jelit. Kapsułki należy połknąć, popijając szklanką wody. Odpowiednia ilość płynu jest niezbędna do prawidłowego działania preparatu.

W przypadku osób chorych na cukrzycę należy ściśle kontrolować poziom cukru we krwi, aby nie dopuścić do jego niebezpiecznie niskiego poziomu. Suplementy diety zawierające glukomannan konjac mogą zawierać wysoką dawkę.  Może to prowadzić do spożycia zbyt dużej ilości tej substancji i w następstwie wystąpienie zagrożeń zdrowotnych.

Bibliografia:

1. M. Chua, T.C. Baldwin, T.J. Hocking, K. Chan Traditional uses and potential health benefits of Amorphophallus konjac K. Koch ex NE Br. Ethnopharmacol, 128(2010), pp. 268-278
2. W. Fang, P. Wu Variations of konjac glucomannan (KGM) from Amorphophallus konjac and its refined powder in China Food Hydrocoll, 18 (2004), pp. 167-170
3. T. Bingshou, D. Changming Characterization and property of palmitoylated konjac glucomannan Wuhan Univ. J. Nat. Sci., 2 (1997), pp. 471-474
4. C. Zhang, X. Yang, W. Hu, X. Han, L. Fan, S. Tao Preparation and characterization of carboxymethyl chitosan/collagen peptide/oxidized konjac composite hydrogel Int. J. Biol. Macromol., 149 (2020), pp. 31-40,
5. R.D. Devaraj, C.K. Reddy, B. Xu Health-promoting effects of konjac glucomannan and its practical applications: A critical review Int.J. Biol. Macromol., 126 (2019) pp. 273-381
6. B.R Shah, B. Li, L.Wang, S. Liu, Y. Li, X. Wei, J. Weiping, L. Zhenshun Health benefits of konjac glucomannan with special Focus on diabetedBio. Carbo. And Dietary Fibre, 5, (2) pp. 179-187
7. M.W. Stolar, R.J. Chilton Type 2 diabetes, cardiovascular risk, and the link to insulin resistance Clin. Ther., 25 (2003), pp. B4-B31
8. Manisha i Abhimanyu, 2000 C.Manisha, G. Abhimanyu Beneficial effects of high dietary fiber intake in patients with type 2 diabetes mellitus New England Journal of Medicine , 342 (2000), pp. 1392 – 1398
9. Melinda i Timothy 2010 Chua Melinda , C Tm , Traditional uses and potential health benefits of Amorphophallus konjac K. Koch ex N.E. Br. Journal of Ethnopharmacology, 128 (2010), pp. 268 – 278
10. A.W. Sirotkiń Can konjac (Amorphophallus konjac K. Koch) and it constituent glucomannan be useful for treatment of obesity? Obesity Medicine 24 (2021)
11. Burton-Freeman, 2000 B. Burton-Freeman Dietary fiber and energy regulation Nutr., 130(2S Suppl) (2000), pp. 272S-275S
12. Keithley and Swanson, 2005 J. Keithley, B. Swanson Glucomannan and obesity: a critical review Alternative Ther. Health Med., 11 (6) (2005), pp. 30-34
13. Kieł i Wu, 2004 Weixuan Fang , Pengwu Wu Variations of Konjac glucomannan (KGM) from Amorphophallus konjac and its refined powder in China Foody Hydrocolloids, 18 (2004),pp. 167 – 170
14. Wu and Peng, 1997 J Wu, S.S Peng Comparison of hypolipidemic effect of refined Konjac meal with several common dietary fibers and their mechanisms of action Biomedical and Environmental Sciences, 10 (1997), pp. 27-37
15. H.-L. Chen, H.-C. Cheng, Y.-J. Liu, S.-Y. Liu, W.-T. Wu Konjac acts as a natural laxative by increasing stool bulk and improving colonic ecology in healthy adults Nutrition, 22 (2006), pp. 1112-1119
16. F. Zhu Modifications of konjac glucomannan for diverse applications Food Chem., 256 (2018), pp. 419-42
17. A.D. Azezli, T. Bayraktaroglu, Y. Orhan The use of konjac glucomannan to lower serum thyroid hormones in hyperthyroidism Am. Coll. Nutr., 26 (2007), pp. 663-668
18. Ansil et al., 2011 P.N. Ansil, A. Nitha, S.P. Prabha, P.J. Wills, V. Jazaira, M.S. Latha Protective effect of Amorphophallus campanulatus (Roxb.) Blume. tuber against thioacetamide induced oxidative stress in rats Asian Pac J. Trop Med., 4 (11) (2011), pp. 870-877
19. Gamboa-Gómez et al., 2020 C.I. Gamboa-Gómez, F. Guerrero-Romero, M.A. Sánchez-Meraz, L.E. Simental-Mendía Hypoglycemic and antioxidant properties of konjac (Amorphophallus konjac) in vitro and in vivo Food Biochem, 44(12) (2020), Article e13503
20. Dz.U.20220.0.2021 t.j – Ustawa z dnia 25 sierpnia 200 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia. Rozdział 7. Art. 27. Suplementy diety i ich wprowadzania do obrotu
21. H.-L. Chen, W.-H. Sheu, T.-S. Tai, Y.-P. Liaw, Y.-C. Chen Konjac supplement alleviated hypercholesterolemia and hyperglycemia in type 2 diabetic subjects—a randomized double-blind trial Am. Coll. Nutr., 22 (2003), pp. 36-42
22. M. Chua, T.C. Baldwin, T.J. Hocking, K. Chan Traditional uses and potential health benefits of Amorphophallus konjac K. Koch ex N.E.Br. Journal of Ethnopharmacology, 128 (2010) pp.268-278
23. Onakpoya et al., 2014 I. Onakpoya, P. Posadzki, E. Ernst The efficacy of glucomannan supplementation in overweight and obesity: a systematic review and meta-analysis of randomized clinical trials Am. Coll. Nutr., 33 (1) (2014), pp. 70-78
24. Sood et al., 2008 N. Sood, W.L. Baker, C.I. Coleman Effect of glucomannan on plasma lipid and glucose concentrations, body weight, and blood pressure: systematic review and meta-analysis Am. J. Clin. Nutr., 88 (4) (2008), pp. 1167-1175
25. K. Doi, M. Matsuura, A. Kawara, T. Tanaka, S. Baba Influence of dietary fiber (konjac mannan) on absorption of vitamin B12 and vitamin E Tohoku J. Exp. Med., 141 (1983), pp. 677-681