Znaczna część pacjentów z chorobami układu krążenia wymaga farmakoterapii. Stosowanie leków hipotensyjnych, przeciwpłytkowych czy przeciwkrzepliwych może powodować ich interakcje ze składnikami znajdującymi się w żywności. Skutkuje to m.in. zmianami w farmakokinetyce leku, co ma istotne znaczenie dla stanu zdrowia pacjenta.
LADME, czyli losy leku w organizmie
Farmakokinetyka leku w organizmie jest procesem składającym się z kilku etapów. Są to kolejno: L – liberation – uwalnianie, A – absorption – wchłanianie, D – distribution – dystrybucja, M – metabolism – metabolizm i E – elimination – eliminacja, w skrócie LADME. Do interakcji pomiędzy lekiem a składnikami pokarmowymi może dochodzić zasadniczo na każdym z powyższych etapów, znaczącym problemem są jednak interakcje zachodzące podczas metabolizmu substancji leczniczej. Należy pamiętać, że lekiem może być substancja nieaktywna, która ulega aktywacji dopiero po etapie metabolizmu.
Leki przeciwkrzepliwe – interakcje
Leki przeciwkrzepliwe wykazują wyjątkowo silną reaktywność, zarówno z innym substancjami farmakologicznymi, jak i z żywnością. Do najczęściej stosowanych środków z tej grupy zalicza się acenokumarol oraz warfarynę, czyli antagonistów witaminy K. Produkty, które są bogate w tę witaminę mogą przyczyniać się do powstawania niepożądanych reakcji, które skutkować będą obniżaniem wchłaniania leku. Szczegółowe informacje na temat produktów obfitujących w witaminę K oraz jej roli i właściwości można znaleźć w poniższym artykule:
Leki przeciwpłytkowe – interakcje
Do tej grupy leków zalicza się m.in. kwas acetylosalicylowy oraz inhibitory receptora P2Y12. Kwas acetylosalicylowy nie powinien być łączony z czosnkiem, cebulą oraz miłorzębem japońskim.
Problem ten jest szczególnie istotnym, ponieważ produkty te często są składnikami suplementów diety, które są przyjmowane przez pacjentów bez konsultacji z lekarzem. W przypadku interakcji dochodzi do znacznego nasilenia działania leków. Kwasu acetylosalicylowego nie należy łączyć też z alkoholem, gdyż dochodzi do hamowania aktywności dehydrogenazy alkoholowej, co skutkuje wydłużeniem się czasu metabolizmu alkoholu.
Do interakcji może też dochodzić u osób stosujących suplementy zawierające żeń-szeń. Wykazuje on działanie przeciwzakrzepowe, hamując niektóre etapy szlaku agregacji płytek krwi. Ryzyko to potwierdzone w badaniach klinicznych jest niewielkie, jednak należy zwrócić uwagę na potencjalne zagrożenia dla pacjentów przyjmujących tego typu suplementy.
Leki hipotensyjne – interakcje
Ta grupa środków jest jednym z podstawowych sposobów terapii nadciśnienia tętniczego, które według statystyk dotyczy 56% kobiet i 47% mężczyzn w Polsce. Do najczęściej stosowanych leków w tym schorzeniu zaliczyć należy: inhibitory konwertazy angiotensyny (ACE), antagonistów receptora angiotensynowego (ARB), beta-adrenolityki, antagonistów wapnia oraz diuretyki.
Interakcje między żywnością a lekami z tej grupy mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia oraz obniżać skuteczność prowadzonej farmakoterapii. Pacjenci powinni unikać pomarańczy, limonek, grejpfrutów i korzenia lukrecji. Udowodniono również interakcje zachodzące między produktami bogatymi w witaminę D a antagonistami kanału wapniowego a także pokarmami obfitującymi w witaminę C oraz beta-adrenolitykami. Wskazuje się również na zasadność spożywania produktów bogatych w potas przez pacjentów przyjmujących diuretyki, z uwagi na potencjalne niedobory.
Przyjmowanie leków na czczo vs po posiłku
W przypadku spożywania leku na czczo dochodzi do szybkiego opróżniania żołądka, co powoduje, że wzrost stężenia leku we krwi jest przyspieszony. Z kolei medykament przyjęty po posiłku będzie wchłaniał się dłużej ze względu na obecność pokarmu, który opóźnia jego opróżnianie. Oczywiście wiele zależy od rodzaju spożytego posiłku, im bardziej ciężkostrawny, tym dłużej zalegał on będzie w żołądku.
Czy jest to proces niekorzystny? Niekoniecznie, ponieważ wiele zależy od rodzaju przyjmowanego leku. Przykładowo digoksyna, zaliczana do grupy glikozydów nasercowych jest trudno rozpuszczalna w środowisku jelita. Dłuższa jej obecność w żołądku będzie wpływać korzystnie na wchłanianie. Jednakże w przypadku innych leków może dochodzić do zmniejszenia maksymalnego stężenia substancji czynnej we krwi, co z kolei jest zjawiskiem niekorzystnym.
Odwieczny dylemat, czyli czym popijać leki?
Najbezpieczniej jest popijać leki wodą w objętości ok 250 ml. Woda ułatwia rozpuszczenie leku w celu dalszego wchłaniania, natomiast odpowiednia jej objętość gwarantuje przyspieszenie tego procesu. Często praktykowane popijanie leków herbatą nie jest właściwe z uwagi na występujące w niej garbniki, które mogą zmniejszać wchłanianie niektórych leków.
Mieszanie środków farmakologicznych z sokami może przyczyniać się do zaburzeń ich absorpcji oraz stabilności w przypadku, gdy są one wrażliwe na niskie pH, którym charakteryzuje się większość soków (np. pomarańczowy: 2,5-3,5; pomidorowy 3,9-4,4).
Podsumowanie
Pacjenci kardiologiczni często wymagają stosowania farmakoterapii, która wymaga pewnych zmian w ich diecie. Znajomość interakcji leków z żywnością pomaga zapobiegać niepożądanym skutkom w postaci obniżenia wchłanialności bądź nasilenia działania medykamentów. Rolą dietetyka jest staranne przeprowadzenie wywiadu medyczno-żywieniowego, co pozwoli uzyskać odpowiedź na pytanie jakie leki oraz suplementy diety przyjmuje pacjent.
Źródło:
1. Zieleń-Zynek I., Kowalska J., Będkowska-Szczepańska A. i wsp.: Interakcje wybranych leków kardiologicznych ze składnikami diety. Folia Cardiologica, 2019; 14: 46-51
2. Sobotta Ł., Suliburska J., Milcarek J. Interakcje lek-żywność. Bromat. Chem. Toksykol, 2011; 1: 95-103
3. Czech N.,Gętek N., Białek-Dratwa A. i wsp.: Wiedza pacjentów na temat interakcji leków z żywnością i alkoholem. Pielęgniarstwo Polskie, 2013; 48:73-78
