Soki owocowe a napoje słodzone cukrem – ich wpływ na zdrowie

W ciągu ostatnich kilku lat temat spożywania napojów słodzonych cukrem (SSB – ang. sugar sweetened beverages) cieszył się zainteresowaniem. Napój słodzony cukrem to dowolny napój z dodatkiem cukru lub innego środka słodzącego. Są to, m.in.: napoje gazowane i niegazowane, poncz owocowy, koncentraty soków owocowych, mieszanki napojów w proszku i napoje energetyczne. Napoje słodzone cukrem zazwyczaj zawierają 140 do 150 kcal i 35 do 37,5 g cukru na porcję (350 ml) i są największym źródłem dodanych cukrów w diecie mieszkańców USA. 

Czy soki owocowe są zdrowsza od SSB?

Soki owocowe są powszechnie postrzegane jako zdrowsza opcja niż SSB. Jednak często zawierają tyle samo cukru i tyle kilokalorii, ile SSB.  Autorzy przypominają, że chociaż cukier w 100% sokach owocowych występuje w sposób naturalny, a nie dodawany, jednak po metabolizacji odpowiedź biologiczna jest zasadniczo taka sama. Powszechnie przyjmuje się, że SSB mają wpływ na wzrost masy ciała i zdrowie kardiometaboliczne, ale dowodów dotyczących soków owocowych jest niewiele.

Badanie

Collin i wsp. [1] ocenili związek między spożywaniem SSB i 100% soków owocowych z przedwczesnym zgonem na chorobę wieńcową (ang. coronary heart disease – CHD) i przedwczesną śmiertelnością ogólną.

Wśród kohorty 13 440 dorosłych mieszkańców USA, 168 zmarło na CHD, a 1000 zmarło z jakiejkolwiek przyczyny w czasie 6 lat obserwacji. W porównaniu z uczestnikami, którzy spożywali mniej niż 5% dziennych kilokalorii w postaci słodkich napojów (np. SSB i soków owocowych), uczestnicy, którzy spożywali 10% lub więcej dziennych kilokalorii jako napoje słodkie, mieli współczynnik ryzyka wynoszący 1,44 dla przedwczesnej śmiertelności CHD i 1,14 dla przedwczesnej śmiertelności z jakiejkolwiek przyczyn,  po uwzględnieniu modeli czynników ryzyka sercowo-naczyniowego.

Z każdą dodatkową porcją (350 ml) słodkich napojów lub samego soku owocowego współczynnik ryzyka przedwczesnej śmiertelności z uwzględnieniem wszystkich czynników ryzyka wynosił odpowiednio 1,11 i 1,24.

Wnioski

Autorzy doszli do wniosku, że spożycie soków owocowych przyczyniło się do występowania zwiększonego ryzyka przedwczesnej śmiertelności ogółem w badanej populacji i zasugerowało, że potrzebne są dobrze ukierunkowane i długoterminowe badania, aby ocenić związek między spożyciem soków owocowych a ryzykiem śmiertelności CHD .

SSB – dostępne badania

Istnieją przekonujące dowody, że wyższe spożycie SSB wiąże się z szerokim zakresem problemów zdrowotnych, w tym: próchnicy zębów, przyrostu masy ciała, cukrzycy typu 2, stłuszczenia wątroby (link) i chorób układu sercowo-naczyniowego. W analizie prospektywnej z 2014 r. z wykorzystaniem danych z National Health and Nutrition Examination Survey [2], wyższe spożycie dodanych cukrów i SSB było związane ze zwiększonym ryzykiem przedwczesnego zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych wśród dorosłych w USA (mediana czasu obserwacji wyniosła 14,6 lat).

Wyniki te były zgodne z badaniem z 2019 r. [3], gdzie porównując skrajne kategorie spożycia SSB, względne ryzyko przedwczesnego zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych było o 31% wyższe u uczestników, którzy spożywali więcej niż 2 porcje SSB dziennie, po uwzględnieniu głównych czynników diety i stylu życia.

A soki owocowe?

Jeśli chodzi o wpływ spożywania soków owocowych na zdrowie to dostępne dane są mniej liczne. Wyniki prospektywnego badania kohortowego z 2013 r. [4], objęło 187 382 uczestników, którzy byli obserwowani przez okres do 24 lat (informacje o zwyczajowej diecie były aktualizowane co 4 lata) wykazały, że wyższe spożycie całych owoców było istotnie związane z niższym ryzykiem cukrzycy typu 2, a z kolei wyższe spożycie soków owocowych wiązało się z wyższym ryzykiem tego schorzenia.

W metaanalizie 17 prospektywnych badań kohortowych z 2015 r. [5] spożywanie każdej dodatkowej dziennej porcji SSB było związane z 13% wyższym ryzykiem cukrzycy, podczas gdy każda dodatkowa dzienna porcja soków owocowych związana była z 7%-owym wyższym ryzykiem.

Są jednak dane informujące, że umiarkowane spożycie soków owocowych wiąże się z niższym ryzykiem występowania chorób sercowo-naczyniowych, zwłaszcza udaru i spadku funkcji poznawczych. Wyniki europejskiego badania prospektywnego [6] wykazały, że umiarkowane spożycie 100% soku owocowego (≤ 7 szklanek po 150 ml na tydzień) było związane z 17%-owym niższym ryzykiem chorób układu krążenia i 24%-owym niższym ryzykiem udaru mózgu.

W badaniu z 2019 r. [7] w porównaniu z mniej niż 1 porcją na miesiąc, codzienne spożywanie soku pomarańczowego było związane ze znacznie niższym ryzkiem występowania słabszych funkcji poznawczych u mężczyzn w średnim wieku i starszych. Potencjalne mechanizmy leżące u podstaw obserwowanego powiązania być związane z wysoką zawartością antyoksydantów i substancji bioaktywnych (w tym witamin, składników mineralnych i polifenoli) w niektórych 100% sokach owocowych.

Jednak całe owoce również zawierają polifenole i inne fitozwiązki, a także większe ilości błonnika pokarmowego i są bardziej sycące, dlatego spożywanie całych owoców jest korzystniejsze. Zawartość polifenoli i cukrów różni się znacznie w zależności od rodzaju soku owocowego, np. soku jabłkowego i soku pomarańczowego, a ich wpływ na zdrowie również może się różnić.  

Zalecenia spożycia – dzieci

Według American Academy of Pediatrics i Dietary Guidelines , dzieci w wieku od 1 do 3 lat powinny ograniczyć spożycie soków owocowych do maksymalnie 120 ml dziennie, dzieci w wieku 4 -6 lat do 120-160 ml dziennie, a dla dzieci w wieku 7 lat i starszych, młodzież i dorośli – do 240 ml na dobę czyli jednej szklanki. Według rekomendacji APP z 2017 r. soki owocowe nie dają dzieciom poniżej 1 roku życia żadnych korzyści zdrowotnych i nie powinny być uwzględniane w diecie niemowląt. U dzieci starszych, młodzieży i dorosłych rekomendowane są soki owocowe 100%. Inne popularne napoje, takie jak koktajle owocowe, są powszechnie postrzegane jako zdrowsze opcje; jednak ich składniki mogą się znacznie różnić, a badania na temat ich skutków zdrowotnych są ograniczone.

Podsumowanie

Podsumowując, szkodliwe skutki spożywania SSB są dobrze udowodnione, a różne działania są potrzebne, aby zmniejszyć poziom ich konsumpcji. Spożywanie soków owocowych 100%  powinno być umiarkowane u dzieci i dorosłych. Konieczne są dalsze badania w celu analizy zagrożeń dla zdrowia i potencjalnych korzyści płynących ze spożywania danych soków owocowych.

Źródło: Marta Guasch-Ferré, Frank B. Hu, Are Fruit Juices Just as Unhealthy as Sugar-Sweetened Beverages? JAMA Netw Open. 2019;2(5).

Bibliografia wykorzystana w artykule źródłowym:

1. Collin  LJ, Judd  S, Safford  M, Vaccarino  V, Welsh  JA.  Association of sugary beverage consumption with mortality risk in US adults: a secondary analysis of data from the REGARDS study.  JAMA Netw Open. 2016;2(5):e193121.
2. Yang  Q, Zhang  Z, Gregg  EW, Flanders  WD, Merritt  R, Hu  FB.  Added sugar intake and cardiovascular diseases mortality among US adults.  JAMA Intern Med. 2014;174(4):516-524.
3. Malik  VS, Li  Y, Pan  A,  et al.  Long-term consumption of sugar-sweetened and artificially sweetened beverages and risk of mortality in US adults  [dostępne online].  Circulation.
4. Muraki  I, Imamura  F, Manson  JE,  et al.  Fruit consumption and risk of type 2 diabetes: results from three prospective longitudinal cohort studies.  BMJ. 2013;347:f5001.
5. Imamura  F, O’Connor  L, Ye  Z,  et al.  Consumption of sugar sweetened beverages, artificially sweetened beverages, and fruit juice and incidence of type 2 diabetes: systematic review, meta-analysis, and estimation of population attributable fraction.  BMJ. 2015;351:h3576
6. Scheffers  FR, Boer  JMA, Verschuren  WMM,  et al.  Pure fruit juice and fruit consumption and the risk of CVD: the European Prospective Investigation Into Cancer and Nutrition-Netherlands (EPIC-NL) study.  Br J Nutr. 2019;121(3):351-359
7. Yuan  C, Fondell  E, Bhushan  A,  et al.  Long-term intake of vegetables and fruits and subjective cognitive function in US men.  Neurology. 2019;92(1):e63-e75.