Artykuł z cyklu: Zielnik dietetyczny vol.2
Ziele bukwicy lekarskiej (Stachys officinalis Trev.)
Kolejny odcinek Zielnika i kolejna roślinna bohaterka, wprost ze świetlistych zarośli, lasów i łąk – bukwica lekarska/zwyczajna, czy czyściec lekarski (według nowszego nazewnictwa). Często zupełnie nieznana, zapomniana i postrzegana jako roślina pospolita. Warto więc przypomnieć, czym się charakteryzuje i wyróżnia na tle innych roślin.
avoferten / 123RF
Dawniej…
Bukwica była stosowana już od starożytności, nie tylko w medycynie ludowej, ale również oficjalniej. Ceniona i często zalecana przy schorzeniach układu oddechowego, padaczce, bólu głowy czy zaburzeniach trawiennych. Dawniej uważano, ze posadzona wokół domu, chroni mieszkańców przez złymi mocami i czarami. Swoje zastosowanie znalazła również w kuchni staropolskiej, jako przyprawa ziołowa do potraw.
Skład chemiczny
Skład chemiczny bukwicy nie jest do końca poznany. Surowcami zielarskimi są liście, kłącza i ziele. Wiadomo, że wśród związków biologicznie czynnych, można wyróżnić: betainy, fenolokwasy (m.in. rozmarynowy, ferulowy, kawowy), garbniki (ok. 15%), związki goryczowe, depsydy, cholinę, irydoidy, oligosacharydy, olejki eteryczne oraz bardzo małe ilości tłuszczy. W liściach znajdują się małe ilości witaminy C oraz prowitaminy A.
Działanie i zastosowanie
Czyściec lekarski działa przeciwskurczowo i przeciwbiegunkowo, ma więc zastosowanie w terapii nieżytów żołądka i jelit, wzdęć czy lekkich biegunek. Jest składnikiem mieszanek ziołowych, które łagodzą zgagę. Ze względu na swój skład, działa przeciwzapalnie i ściągająco, może być pomocny we wspomaganiu leczenia reumatyzmu lub stanów zapalnych mięśni i stawów.
Bukwica lekarska może być również pomocna w nieżytach układu oddechowego – zapalenia błon śluzowych jamy ustnej i gardła, działa przeciwbakteryjnie, ściągająco, poprawia proces gojenia. W literaturze można również spotkać informacje na temat uspakajającego wpływu bukwicy przy stanach nerwowych lub lękowych. Przy zastosowaniu zbyt dużych dawek tej rośliny, mogą wystąpić zaparcia lub podrażnienia przewodu pokarmowego.
Bukwica jest polecana nie tylko wewnętrznie, ale również zewnętrznie do okładów przy trudno gojących ranach, żylakach, zakażeniach skóry czy bólach stawów/mięśni.
Stosowanie
Napar z bukwicy przygotowuje się, zalewając 1 łyżeczkę zioła 1 szklanką wrzącej wody i parząc pod przykryciem około 15-20 minut. W zależności od towarzyszących dolegliwości, poleca się pić napar do 3 razy dziennie, około ½ szklanki.
Przepis na przeciwbólowy okład z bukwicy:
W tym zielniku, zamiast przepisu kulinarnego, zamieszczam przepis „leczniczy” – wyciąg octowy do okładów na bolące/stłuczone miejsca.
Przygotowanie: 100 g ziela na 300 g octu spożywczego, po tygodniu przefiltrować, rozcieńczyć z wodą w stosunku 1:1, okłady kilkudziesięciominutowe na miejsca, które są obolałe, uderzone, opuchnięte, z wylewami.
Bibliografia:
- Rozanski H., “Bukwica lekarska – Betonica officinalis L. w dawnej medycynie”, http://rozanski.li/?p=813.
- E. Radnai et al., “Essential Oils in Some Stachys Species growing in Hungary”.
- Miyase T., Yamamoto R., Ueno A., “Phenylethanoid glycosides from Stachys officinalis”, Pchytochemistry, 43, 475-479, 1996.
- Chalchat J., Petrovic S. D., Maksimovic Z. A., Gorunovic M. S., Essential Oil of Stachys officinalis (L.) Trevis. Lamiaceae from Montenegro, 13, 2001.
- Błach- Olszewska Z., Dobryszycka W., Kowal- Gierczak B., Lamer- Zarawska E., “Fitoterapia i leki roślinne, PZWL.
- http://www.nutrivitality.pl/rosliny-lecznicze-i-elementy-fitoterapii/ziola-rosliny-lecznicze-i-ich-zastosowanie/bukwica-zwyczajna.html
- http://pl.wikipedia.org/wiki/Bukwica_zwyczajna
