Obecnie w handlu używane są dwa główne gatunki kawy ziarnistej: ROBUSTA I ARABIKA.
Kawa ziarnista – czyli czym różni się robusta od arabiki?
Robusta
Robusta (coffea canephora) pochodzi głównie krajów równikowych – z terenów zachodniej Afryki, Wietnamu i Brazylii. Gatunek ten jest łatwy w uprawie, odporny na choroby dlatego nadaje się do wielkoobszarowych upraw co znacząco wpływa na cenę ziarna. Dodatkowo może być uprawiana na niższych wysokościach, co sprawia, że jest tańsza w produkcji ze względu na chociażby łatwiejszy transport. Z tego powodu największym producentem robusty jest obecnie Wietnam. Poszukiwana jest również robusta indonezyjska – kawa z Sumatry, Sulawesi i Jawy wyróżnia intensywny, ciężki aromat.
Robusta zawiera od 1,7 do 4,0% kofeiny w porównaniu do znacznie słabszej Arabiki (0,8 do 1,4%). Choć jest to kwestia gustu, to dla wielu osób mankamentem tego gatunku jest smak – kwaskowy i gorzki. Jej aromaty często opisywane są jako ziemiste i orzechowe. Stosuje się ją często dla jej wysokiej zawartości kofeiny, co zwiększa pobudzenie po spożyciu napoju oraz dodaniu body napoju.Stąd często znajduje zastosowanie jako:
- wypełniacz w produkcji gotowych kaw mielonych,
- substrat do otrzymywania kaw rozpuszczalnych
- składnik mieszanek espresso
Arabika
Arabika (coffea arabica) uprawiana najczęściej jest w środkowej Afryce i Ameryce Południowej. Jej występowanie jest uwarunkowaniem położeniem geograficznym pól, ponieważ jest bardziej wymagająca niż robusta. Naukowcy wskazują, że jej historia sięga aż 600 tysięcy lat [1].
Największe obszary upraw znajdują się w regionach o odpowiednim klimacie górskim, zwłaszcza w strefach tropikalnych i subtropikalnych. Nic dziwnego, że najsłynniejsze arabiki powstają w Brazylii (największy producent świata), Kolumbii (rejony Andów), cechująca oryginalny smak kawa etiopska.
Gatunek ten uważany jest za szlachetniejszy od Robusty ze względu na łagodniejszy smak i bardziej złożony aromat, w którym często dominują nuty owocowe, kwiatowe, czekoladowe i karmelowe.
Na nasze stoły bardzo często trafiają jednak mieszanki rożnych odmian Arabiki – blendy – popuplarnymi są m.in. Arabica Excelso Kolumbia, Arabika Kostaryka Tarazzu oraz Arabika Etiopia Djimah.
Inne rodzaje kawy
Nie zawsze jednak mamy możliwość przyrządzenia naparu ze świeżo mielonych ziaren kawy. Producenci wyszli naprzeciw potrzebom konsumenta i zaoferowali kawy rozpuszczalne, liofilizowane i zbożowe.
Kawa rozpuszczalna
Kawa ta sporządzona jest z tłuczonych, nie mielonych ziaren kawy – głównie Robusty, które zostają zaparzone. Napar zostaje poddany wieloetapowemu oczyszczaniu a następnie suszeniu do postaci proszku. Kawa taka traci wiele cennych składników odżywczych jak i smakowych, jest jednak szybka i prosta w przygotowaniu co doceniło wojsko, dla którego potrzeb została stworzona.
Sprawdź: Najlepsze kawy rozpuszczalne – ranking dietetycy.org.pl
Kawa liofilizowana
Podobnie jak w procesie otrzymywania kawy rozpuszczalnej zostaje sporządzony stężony napar z ziaren kawy. Następnie zostaje on oczyszczony z fusów a ciecz odparowana metodą liofilizacji czyli suszenia przez wymrażanie. W procesie tym napar kawowy jest zamrażany do -40 C. W niskiej temperaturze cząsteczki wody tworzą kryształki lodu, który jest usuwany z granulek metodą sublimacji w specjalnej komorze w warunkach bardzo niskiego ciśnienia. Metoda ta pozwala na uzyskanie kawy o lepszej jakości i łagodniejszym smaku w porównaniu do kawy rozpuszczalnej.
Przeczytaj: kawa liofilizowana a zdrowie
Kawa zbożowa
Kawa ta nie zawiera kofeiny ani ziaren kawy. W jej skład wchodzą najczęściej prażone żyto, cykoria oraz buraki cukrowe. Popularną formą tego napoju dostępną na rynku są torebki oraz postać rozpuszczalna. Dawniej stosowana jako substytut kawy prawdziwej, obecnie często podawana dzieciom oraz osobom starszym, które nie powinny spożywać kofeiny ze względu na stan zdrowia.
Bibliografia:
- Salojärvi, J., Rambani, A., Yu, Z., Guyot, R., Strickler, S., Lepelley, M., … & Descombes, P. (2023). The genome and population genomics of allopolyploid Coffea arabica reveal the diversification history of modern coffee cultivars. bioRxiv, 2023-09.
- Data pierwotnej publikacji artykułu: 6.07.2011
- Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 16.04.2024
