W dzisiejszym artykule zapraszamy do zapoznania się z najczęstszymi mitami na temat działania probiotyków. Czy jest w nich ziarno prawdy?
1. Probiotyki są tylko dla osób, które przeszły antybiotykoterapię?
Nie
Przyjmowanie probiotyków podczas leczenia antybiotykami jest korzystne dla zdrowia pacjenta w kontekście odbudowy mikrobiomu jelitowego, który pełni szereg istotnych funkcji w organizmie człowieka i ma uzasadnienie naukowe. Antybiotyki mają przede wszystkim za zadanie unieszkodliwienie bakterii chorobotwórczych. Niestety nie są to leki selektywne i oddziałują także toksycznie względem bakterii symbiotycznych, zasiedlających przewód pokarmowy pacjenta.
Przyjmując suplement probiotyczny podczas leczenia antybiotykami, uzupełniane są straty naturalnej mikrobioty jelitowej. Tym samym zmniejsza się ryzyko wystąpienia biegunki polekowej, a także wtórnej infekcji i długoterminowych problemów zdrowotnych [1].
Jednak nie tylko antybiotyki niszczą przyjazne bakterie bytujące w jelitach. Dotyczy to także niektórych innych grup leków takich jak metformina (powszechnie stosowana wśród pacjentów z cukrzycą typu 2), inhibitorów pompy protonowej u osób z nadkwasotą, czy niesteroidowych leków przeciwzapalnych stosowanych np. przy przeziębieniach, czy bólach głowy, zębów. Inne czynniki o negatywnym oddziaływaniu na mikrobiotę to między innymi stres, nieprawidłowa dieta i alkohol. Współczesny styl życia stwarza wiele zagrożeń dla komensalnych bakterii jelitowych. Dlatego przyjmowanie wysokiej jakości suplementu probiotycznego jest dobrym pomysłem, aby przez cały czas wspierać ogólny stan zdrowia i dobre samopoczucie.
2. Czy wszystkie dobre preparaty probiotyczne należy przechowywać w lodówce?
Nie
Probiotyki nie należą do produktów spożywczych, których przechowywanie w lodówce sygnalizuje ich świeżość. Probiotyki to żywe bakterie wrażliwe na temperaturę, światło i wilgoć, które do przeżycia wymagają pożywienia.
Probiotyk przechowywany w lodówce nie zawsze jest probiotykiem najwyższej jakości.
Samo umieszczenie bakterii probiotycznych w kapsułce i przechowywanie ich w lodówce nie zapewni im dobrego przeżycia w świetle przewodu pokarmowego, ponieważ szybko zabraknie im pożywienia. Tu z pomocą wkracza technologia, jaką jest liofilizacja. Bakterie probiotyczne, które zostały poddane liofilizacji, stają się mniej czułe na warunki środowiskowe. Preparaty wykorzystujące liofilizowane bakterie można przechowywać przez dość długi czas bez konieczności umieszczania ich w lodówce. [2]
By „przywrócić je do życia”, wystarczy połknąć tabletkę, a uwolnione z niej bakterie rozpoczną swój cykl życiowy. Idealnie, gdyby taki preparat zawierał również substancje prebiotyczne, które służą jako bezpośrednie źródło pożywienia dla bakterii probiotycznych. Niektóre preparaty zabezpieczają dodatkowo liofilizowane szczepy specjalną kwasoodporną kapsułką. Dzięki temu ograniczane są straty bakterii wynikające z nieprzyjaznego środowiska żołądka. Kapsułka rozpada się dopiero w dwunastnicy, przez co więcej, przyjaznych mikroorganizmów ma szansę dotrzeć do jelita.
3. Czy wszystkie probiotyki są takie same?
Nie
Możliwe, że lekarz lub dietetyk zasugerował, by w przypadku problemów ze strony układu pokarmowego przyjmować preparat probiotyczny. W przypadku gdy specjalista nie zasugerował konkretnego preparatu, dokonanie wyboru samodzielnie nie zawsze bywa oczywiste. Oferta suplementów probiotycznych dostępnych w handlu jest ogromna. Może to dawać mylne wrażenie, że nie ma znaczenia, jakiego wyboru dokonamy, bo każdy preparat przyniesie jednakowe korzyści zdrowotne. Brak rozeznania dotyczącego składu preparatów probiotycznych może skutkować mylnym wyborem na przykład pod wpływem atrakcyjnego opakowania, czy aktualnej promocji. Stosowanie nieprawidłowo dobranego preparatu przez nawet kilka tygodni może nie przynieść oczekiwanych rezultatów prozdrowotnych. Dlaczego?
Zamiast się zniechęcać i wątpić w skuteczność probiotyków warto poznać przyczynę. Otóż nie wszystkie probiotyki są takie same.
Każdy szczep probiotyczny to żywa bakteria o innej, naukowo udowodnionej funkcji, jaką pełni w organizmie [3]. Z badań [4] wynika, że najlepiej sprawdzają się preparaty wieloszczepowe. Są to zespoły kilku gatunków oraz szczepów bakterii probiotycznych, posiadających uzupełniające się właściwości. Badania wykazały, że tak zwane produkty probiotyczne wieloszczepowe są znacznie skuteczniejsze niż produkty jednoszczepowe [4].
Aby uzyskać optymalne korzyści ze stosowania preparatu probiotycznego, należy szukać probiotyku wysokiej jakości, obejmującego wiele szczepów i gatunków. Ich właściwości prozdrowotne powinny być poparte badaniami klinicznymi i wykazywać skuteczność i dopasowanie do konkretnych potrzeb zdrowotnych.
4. Przyjmowanie prebiotyków wystarczy, aby zapewnić zdrowie jelit?
Nie
Prebiotyki są szczególną formą błonnika pokarmowego. Substancje te nie są trawione przez ludzkie enzymy, stanowią jednak doskonałą pożywkę dla zespołów bakterii jelitowych. Źródła błonnika pokarmowego to między innymi warzywa liściaste, produkty pełnoziarniste, przestudzone ziemniaki i nasiona roślin strączkowych. Niestety, standardowa dieta zachodnia jest uboga w błonnik pokarmowy. Przekłada się to również na kondycję mikrobioty jelitowej, zubożając skład gatunkowy mikroorganizmów [5].
Zatem zwiększenie spożycia błonnika, do wartości zalecanej, jest krytycznym krokiem w kierunku zdrowia jelit. Przyjmowanie preparatów probiotycznych, bez zapewnienia odpowiedniego wsparcia dietetycznego, nie przyniesie oczekiwanych długotrwałych rezultatów. Dieta uboga w błonnik przyczynia się do dysbiozy a tym samym zachwiania równowagi mikrobiologicznej jelit.
Aby przywrócić zdrowy mikrobiom jelitowy, potrzebny jest przede wszystkim wysokiej jakości, wielogatunkowy i wieloszczepowy probiotyk.
Następnym krokiem jest zwiększenie spożycia błonnika w wyniku zdrowej, zbilansowanej diety. Pomocny może być to również suplement synbiotyczny.
5. Czy wszystkie produkty fermentowane zawierają bakterie probiotyczne?
Nie zawsze
W większości przypadków fermentowana żywność jest przygotowywana przy użyciu bytujących w substracie dzikich szczepów probiotyczny. Ukwaszanie ogórków, kapusty, produktów mlecznych czy produkcja kimchi zachodzi na zasadzie spontanicznych przemian bakterii przede wszystkim z rodzaju Lactobacillus. Na rynku dostępne są pewne produkty jak niektóre jogurty, do których producenci dodają wyselekcjonowane szczepy probiotyczne. Nie jest to jednak częsta praktyka, a takie produkty zawierają dokładną informację na opakowaniu.
Często jednak fermentowana żywność poddawana jest dalszemu przetwarzaniu. Część produktów jest pasteryzowana, pieczona i filtrowana, przez co bytujące w niej (nawet przyjazne) żywe drobnoustroje giną. Poza tym nawet, jeśli fermentowana żywność nie przechodzi żadnego z tych procesów, nadal nie może być określana probiotykiem, ponieważ może nie mieć udokumentowanych korzyści zdrowotnych [6].
6. Zdrowy człowiek nie musi przyjmować probiotyków
Tak
Osoby zdrowe, których dieta jest prawidłowa, zasobna w błonnik pokarmowy, bazująca na produktach nisko przetworzonych nie musi przyjmować regularnie probiotyków.
Problemy z mikrobiotą zaczynają się jednak w przypadku gdy w diecie pojawiają się przede wszystkim produkty przetworzone, zasobne w cukry proste oraz nadmierne ilości dodatków do żywności. Równowadze mikrobiologicznej jelit nie sprzyja też spadek urozmaicenia diety, zanieczyszczone środowisko, używki czy długotrwały stres i siedzący tryb życia. Dotyczy to również przyjmowania (nawet okazjonalnego) niektórych leków, takich jak niesteroidowe leki przeciwzapalne o działaniu przeciwbólowym, czy np. preparatów żelaza.
Takie czynniki sprzyjają namnażaniu się bakterii patogennych, grzybów i wirusów co może skutkować wystąpieniem nieswoistych objawów ze strony układu pokarmowego. U takich osób warto rozważyć zastosowanie preparatu synbiotycznego. Pozwoli to na wsparcie odbudowy prawidłowej mikrobioty jelitowej, jeśli została uszkodzona, a następnie utrzymać jej prawidłowy stan. [7]
7. Probiotyki powodują dyskomfort trawienny
Nie
Wysokiej jakości probiotyk ma pomóc zoptymalizować proces trawienia, a nie powodować dyskomfort trawienny. Bakterie probiotyczne naturalnie występują w jelicie zdrowego człowieka i u osób zdrowych nie dają żadnych negatywnych objawów. Przyjmując preparat probiotyczny, jedynie zwiększamy udział przyjaznych bakterii w przewodzie pokarmowym.
Jeśli odczuwasz dyskomfort trawienny podczas rozpoczynania stosowania nowego probiotyku, zwróć uwagę na dwie rzeczy:
Po pierwsze, czy probiotyk zawiera jakieś dodatki, takie jak gluten lub nabiał (laktoza), na które możesz źle reagować? Nietolerancja laktozy jest stosunkowo powszechna wśród populacji osób dorosłych. Jeśli ta przypadłość dotyczy też ciebie, a przyjmowany preparat zawiera tę substancję, możesz reagować na to gazami i wzdęciami. Pamiętaj, że nie jest to wina bakterii probiotycznych.
Po drugie, dyskomfort trawienny może wystąpić, gdy bakterie probiotyczne wypierają gatunki patogenne. W takim przypadku dyskomfort trawienny powinien ustąpić i zniknąć w ciągu kilku dni [8].
Zapraszamy do kursu na temat faktów i mitów o probiotykach!
Jeżeli temat Cię zainteresował, zapraszamy do darmowego kursu dostępnego w Klubie Doskonalenia Dietetyków. Dołączysz do niego, rejestrując się przez ten link: LINK DO KURSU
Bibliografia:
- Éliás, A. J., Barna, V., Patoni, C., Demeter, D., Veres, D. S., Bunduc, S., … & Lenti, K. (2023). Probiotic supplementation during antibiotic treatment is unjustified in maintaining the gut microbiome diversity: a systematic review and meta-analysis. BMC medicine, 21(1), 1-18.
- Haindl, R., Neumayr, A., Frey, A., & Kulozik, U. (2020). Impact of cultivation strategy, freeze-drying process, and storage conditions on survival, membrane integrity, and inactivation kinetics of Bifidobacterium longum. Folia microbiologica, 65, 1039-1050.
- Eslami, M., Bahar, A., Keikha, M., Karbalaei, M., Kobyliak, N. M., & Yousefi, B. (2020). Probiotics function and modulation of the immune system in allergic diseases. Allergologia et Immunopathologia, 48(6), 771-788.
- Piątek, J., Bernatek, M., Krauss, H., Wojciechowska, M., Chęcińska-Maciejewska, Z., Kaczmarek, P., & Sommermeyer, H. (2021). Effects of a nine-strain bacterial synbiotic compared to simethicone in colicky babies–an open-label randomised study. Beneficial Microbes, 12(3), 249-257.
- Guan, Z. W., Yu, E. Z., & Feng, Q. (2021). Soluble dietary fiber, one of the most important nutrients for the gut microbiota. Molecules, 26(22), 6802.
- Marco, M. L., Sanders, M. E., Gänzle, M., Arrieta, M. C., Cotter, P. D., De Vuyst, L., … & Hutkins, R. (2021). The International Scientific Association for Probiotics and Prebiotics (ISAPP) consensus statement on fermented foods. Nature Reviews Gastroenterology & Hepatology, 18(3), 196-208.
- Chao, L., Liu, C., Sutthawongwadee, S., Li, Y., Lv, W., Chen, W., … & Guo, S. (2020). Effects of probiotics on depressive or anxiety variables in healthy participants under stress conditions or with a depressive or anxiety diagnosis: A meta-analysis of randomized controlled trials. Frontiers in neurology, 11, 421.
- Khaneghah, A. M., Abhari, K., Eş, I., Soares, M. B., Oliveira, R. B., Hosseini, H., … & Sant’Ana, A. S. (2020). Interactions between probiotics and pathogenic microorganisms in hosts and foods: A review. Trends in Food Science & Technology, 95, 205-218.
