Spożycie alkoholu zmienia się na przestrzeni lat — w ostatnim czasie spadło w Europie Zachodniej, a wzrosło w krajach Azji. Zwraca to uwagę na potrzebę aktualizacji bazy zachorowań na nowotwory. Opublikowano badanie populacyjne, które dostarczy nam rzetelnych danych na ten temat. Polityka alkoholowa i kontrola ilości zachorowań na nowotwory może ukształtować zdrowie wielu populacji.
Spis treści:
- Czy alkohol powoduje raka?
- Mechanizm działania
- Jakie nowotwory powoduje alkohol?
- Jak duże jest zagrożenie?
- Wpływ genetyki
- Podsumowanie
Czy alkohol powoduje raka?
🔎 Alkohol jest rakotwórczy dla ludzi zgodnie z klasyfikacją IARC [2]. WHO rekomenduje wręcz informowanie na etykietach produktu o jego rakotwórczości. Zgodnie z raportem [3] jedynie 15% osób w Europie wie, że alkohol zwiększa ryzyko raka piersi, a 39% zna jego związek z rakiem jelita grubego.
Jak alkohol może przyczyniać się do rozwoju nowotworu?
W organizmie istnieje kilka szlaków, które mogą prowadzić do zmian nowotworowych. Etanol, będący składnikiem alkoholu, podczas metabolizmu przekształca się w rakotwórczy aldehyd octowy. Może powodować zmiany w obrębie DNA, białek i lipidów zwiększając ryzyko zachorowania. Dodatkowo zwiększa stres oksydacyjny oraz prowadzi do zmiany w stężeniach hormonów takich jak estrogeny i androgeny. Etanol stanowi również bardzo dobry rozpuszczalnik dla innych substancji toksycznych np. tych zawartych w dymie tytoniowym. Dlatego połączenie alkoholu z paleniem papierosów może być szczególnie niebezpieczne dla zdrowia.
Wyniki badań – wpływ alkoholu na występowanie raka
Metodyka badania została starannie opracowana, aby zapewnić największą spójność, porównywalność i wiarygodność pomiędzy krajami. Badacze opierali pracę na bazie GLOBOCAN 2020 Międzynarodowej Agencji Badań nad Rakiem (International Agency for Research on Cancer, IARC) oraz na danych dotyczących wzorców spożycia alkoholu na całym świecie z Globalnego Systemu Informacji o Alkoholu i Zdrowiu (Global Information System on Alcohol and Health, GISAH).
Spożycie alkoholu zostało przeliczone na ilość spożywaną przez osobę dziennie. Następnie dokonano analiz i wzięto pod uwagę 10-letni przedział czasowy pomiędzy ekspozycją na alkohol a zachorowaniem.
Populacja została podzielona ze względu na ilość spożywanego alkoholu (tabela 1.).
Tabela 1. Podział na grupy według ilości spożywanego alkoholu.
| Poziom konsumpcji alkoholu | Ilość spożywanego czystego etanolu dziennie | W przeliczeniu na drinki | |
| 1. | Umiarkowane spożycie | <20 g | do 2 drinków dziennie |
| 2. | Ryzykowne spożycie | 20-60g | 2-6 drinków dziennie |
| 3. | Nadmierne spożycie | >60 g | Więcej niż 6 drinków dziennie |
Źródło: Rumgay H, Shield K, Charvat H, et al. Global burden of cancer in 2020 attributable to alcohol consumption: a population-based study. Lancet Oncol 2021; published online July 13. http://dx.doi.org/10.1016/S1470-2045(21)00279-5.
W analizie wykorzystano specjalny wskaźnik (PAF, ang. population atrributable fraction), który brał pod uwagę inne czynniki wpływające na ryzyko wystąpienia nowotworów. Były to płeć, wiek, lokalizacja nowotworu, położenie geograficzne kraju. Dodatkowo nie włączono nowotworu nerki, ponieważ badania sugerują ochronne działanie alkoholu na częstość zachorowań.
Które nowotwory powiązano ze spożyciem alkoholu?
Alkohol został przyczynowo powiązany z nowotworami:
- górnego odcinka przewodu pokarmowego
- górnego odcinka przewodu oddechowego
- jelita grubego i odbytnicy
- wątroby
- raka piersi u kobiet.
Łącznie te nowotwory odpowiedzialne są za 6,3 mln przypadków na świecie i 3,3 mln zgonów (rok 2020).
Jak duże jest zagrożenie?
W roku 2020 zarejestrowano 741 300 nowych przypadków nowotworów spowodowanych spożyciem alkoholu. Stanowią one 4,1% wszystkich nowych przypadków. I nie są to tylko przypadki nadużyć jego konsumpcji. Swój udział również zaznaczają pozostałe grupy (tabela 2.) Warto również zwrócić uwagę, że to mężczyźni stanowią ponad 3/4 tej grupy.
Najwyższe ryzyko wystąpienia nowotworów przełyku, gardła oraz jamy ustnej związane jest ze spożywaniem alkoholu, przy czym zaobserwowano istotne różnice między płciami.
Tabela 2. Liczba przypadków nowotworów powiązanych z alkoholem a poziom konsumpcji alkoholu w 2020 roku.
| Poziom konsumpcji alkoholu | Liczba przypadków nowotworów powiązanych z alkoholem w 2020r. | Procent wszystkich przypadków powiązanych z alkoholem | |
| 1. | Umiarkowane spożycie | 103 100 | 13,9% |
| 2. | Ryzykowne spożycie | 291 800 | 39,4% |
| 3. | Nadmierne spożycie | 346 400 | 46,7% |
Źródło: Rumgay H, Shield K, Charvat H, et al. Global burden of cancer in 2020 attributable to alcohol consumption: a population-based study. Lancet Oncol 2021; published online July 13. http://dx.doi.org/10.1016/S1470-2045(21)00279-5.
W badaniu uwzględniono również wcześniejsze spożycie alkoholu. Zdefiniowano je jako spożycie alkoholu przez całe życie, z wyłączeniem ostatnich 12 miesięcy. Ten rodzaj picia przyczynił się do dodatkowych 135 000 przypadków nowotworów.
Kraje, w których zaobserwowano największy wpływ spożycia alkoholu na ryzyko zachorowań
Najwyższe wartości wskaźników (PAF) zaobserwowano w Azji Wschodniej i Europie Środkowo-Wschodniej — w państwach takich jak Mongolia, Chiny, Mołdawia i Rumunia. Najniższe wartości wykazano w Afryce Północnej i Azji Zachodniej, w państwach takich jak Kuwejt, Libia i Arabia Saudyjska.
W Chinach i Indiach obserwujemy wzrost spożycia alkoholu ze względu wzrost rozwoju gospodarczego krajów. Natomiast Arabia Saudyjska oraz Kuwejt charakteryzują się niskim spożyciem alkoholu. Wynika to głównie z polityki państw opartej na aspektach religijnych.
Gdzie w tym wszystkim znajduje się Polska? W naszym kraju, w 2020 roku, zarejestrowano 8 700 przypadków nowotworów związanych z alkoholem (6 300 u mężczyzn, 2 400 u kobiet). Procent przypadków związanych z alkoholem w Polsce wyniósł 4,4%. Te dane wskazują na wysoki poziom spożycia alkoholu oraz wysokie powiązanie między spożyciem a ryzykiem zachorowania na nowotwory w naszym kraju.
Wpływ genetyki
Zmiany genetyczne w obrębie genu kodującego dehydrogenazę aldehydową-2*2 (ALDH2*2) – enzym metabolizujący etanol do aldehydu octowego, przyczyniają się do zwiększonego ryzyka powstania nowotworów górnego odcinka przewodu pokarmowego. Niestety 28-45% populacji Azji Wschodniej może być nosicielami allelu tego genu. W konsekwencji te osoby mają zaburzoną zdolność do metabolizowania alkoholu. Dlatego też, w większości przypadków nosiciele tego genu unikają spożywania alkoholu w dużych ilościach, ze względu na doświadczanie nieprzyjemnych skutków ubocznych.
Podsumowanie
Ryzykowna i nadmierna konsumpcja alkoholu przyczynia się w największym stopniu do zachorowań na nowotwory spowodowane alkoholem. Jednakże należy zwrócić uwagę, że umiarkowane picie wiązało się z 1/7 przypadków nowotworów spowodowanych alkoholem, co przekłada się na ponad 100 000 osób na całym świecie.
W społeczeństwie istnieje niewielka świadomość, że picie alkoholu zwiększa ryzyko zachorowania na raka. Propozycja dodania ostrzeżeń na butelkach alkoholu może skutecznie zwiększyć świadomość społeczną i zniechęcić ludzi do spożywania alkoholu. Te ostrzeżenia mogłyby być podobne do tych umieszczanych na wyrobach tytoniowych. Dodatkowo państwo może przeciwdziałać wysokiemu ryzyku zachorowań poprzez zmniejszenie dostępności alkoholu, wprowadzenie wyższych podatków oraz ograniczenie reklamy marek alkoholowych.
Bibliografia:
- Rumgay H, Shield K, Charvat H, et al. Global burden of cancer in 2020 attributable to alcohol consumption: a population-based study. Lancet Oncol 2021; published online July 13. http://dx.doi.org/10.1016/S1470-2045(21)00279-5.
- https://www.iarc.who.int/faq/iarc-handbooks-of-cancer-prevention-volume-20a-reduction-or-cessation-of-alcohol-consumption/
- https://www.who.int/europe/news/item/14-02-2025-alcohol-labels-should-warn-of-cancer-risk–says-new-who-europe-report
- Data pierwotnej publikacji: 16.05.2024
- Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 16.02.2025
