Cytron (Citrus medica L. var. sarcodactylis) to najprawdopodobniej pierwszy cytrus znany ludzkości. Nosi też inną nazwę — Ręka Buddy. Uprawiany w Azji, jest tam uznawany za symbol szczęścia i powodzenia. Niezwykle aromatyczny i smaczny, ma szerokie zastosowanie w wielu gałęziach przemysłu. Czy warto go spożywać? Czy i gdzie można go kupić? Jak smakuje? Poniżej postaram się odpowiedzieć na te pytania.
Czy wiesz, że…
Niektóre kultury uważają cytron za magiczny owoc. Przypisywana jest mu zdolność przyciągania pieniędzy!
Pochodzenie, uprawa i wygląd
Cytron pochodzi z Azji. Obecnie uprawiany jest w Kalifornii, Karaibach, Portoryko, Chinach, Wschodniej Azji i krajach klimatu śródziemnomorskiego. W Polsce zapewne nie będzie nam dane skosztować tego owocu w świeżej postaci. W sklepach niestety nie występuje on za często, o ile w ogóle. Uprawa cytronu na „własną rękę” również może nie przynieść żadnych efektów. Nasz klimat nie jest odpowiedni do pełnego wzrostu tej rośliny (a szczególnie owocowania). Chociaż akurat kupienie drzewka jest o wiele mniejszym wyzwaniem niż kupienie samych owoców cytronu.
Cytron to drzewo (lub też krzew), osiąga nawet do 3 metrów wysokości. Cechy charakterystyczne to: krótkie, grube kolce i duże, ciemnozielone liście. Owoce mają kolor żółty. W zależności od odmiany mogą przypominać cytryny lub mieć palczaste wyrostki. Ten drugi rodzaj, szczególnie ciekawy, nazywany jest Ręką Buddy [1].
Zastosowanie
Cykata
Zaskakującym może być fakt, że to ze względu na skórkę uprawiany jest ten owoc. Kandyzuje się ją i wykorzystuje do wyrobu słodyczy. Kandyzowana skórka nosi nazwę „cykata”. Będąc na Korsyce, warto posmakować tamtejszego cytronowego likieru, który znajdziemy pod nazwą cedratine. Z soku produkuje się sok cytrynowy. Miąższ, którego jest stosunkowo mało, nie jest zdatny do spożycia [1,2].
Mimo braku dostępności w polskich sklepach, czy możemy go gdzieś spotkać? Otóż olejki eteryczne, zawarte w cytronie, są wykorzystywane w produkcji perfum lub odświeżaczy powietrza. Związki bioaktywne z kolei można odnaleźć w lekach.
Właściwości prozdrowotne cytronu
Cytron jest składnikiem leków stosowanych w leczeniu chorób przewlekłych ze względu na zawartość związków bioaktywnych. Związki fenolowe, bo o nich mowa, chronią lub minimalizują ryzyko chorób cywilizacyjnych. Udowodniono, że są skuteczną bronią przede wszystkim przeciwko otyłości, cukrzycy, nadciśnieniu, nowotworom i miażdżycy [3].
Inne substancje aktywne, zawarte w cytronie to:
- Terpenoidy – nadają przyjemny zapach,
- Saponiny – mają działanie lecznicze: m.in. wykrztuśne, moczopędne, przeciwzapalne przeciwbakteryjne,
- Fitosterole – ograniczają wchłanianie cholesterolu w jelicie,
- Hesperydyna – występuje w preparatach na żylaki, hemoroidy i leczy problemy z krążeniem
- Limonen – nadaje cytrusowy zapach owocu
- Glikozydy – wspomagają prawidłowe funkcjonowanie serca [5].
🔎 W badaniu na chomikach podany zwierzętom olejek eteryczny z cytronu palczastego obniżał poziom cholesterolu całkowitego, trójglicerydów i frakcji LDL u chomików z hipercholesterolemią. Poprawiał też stosunek LDL do HDL i stan wątroby. Wyniki wskazują na potencjał olejku jako składnika wspierającego leczenie dietetyczne zaburzeń lipidowych [6].
Czy wiedziałeś, że…
- Ręka Buddy jest symbolem szczęścia i dostatku. W krajach azjatyckich często można spotkać te owoce w sklepach, przy kasach lub sejfach. Mają przynieść pomyślność w handlu.
- Wysuszona skórka jest wykorzystywana jako odświeżacz powietrza. Również świeża wydziela bardzo intensywny aromat. Dlatego można spotkać te owoce przy wejściu do domów lub w innych miejscach. Zapach utrzymuje się podobno do dwóch tygodni.
- W chińskiej medycynie ludowej cytron stosowany jest w leczeniu bólu brzucha, reumatyzmów, obrzęków, bóli głowy, zapalenia stawów czy zapaleniach wątroby [4].
Jeśli przywieziesz owoce cytronu z egzotycznej podróży lub znajdziesz je w sklepie, warto zrobić samemu cykatę. Dzięki temu smak i zapach tego owocu zostanie z Tobą na dłużej. Kandyzowane owoce, przechowywane w lodówce, są świeże przez dłuższy czas.
Cykata – przepis
Składniki:
- Skórka z cytronu
- Szklanka cukru (najlepiej trzcinowego, ale niekoniecznie)
- Niecała szklanka wody
Wykonanie:
- Skórki sparz we wrzątku. Pokrój na około centymetrową kosteczkę.
- W rondelku zagotuj skórki z wodą, gotuj przez kilka minut. Odcedź i wylej wodę.
- Zagotuj wodę z cukrem. Dodaj skórki cytronu. Mieszaj aż do całkowitego odparowania wody (mogą się tak gotować nawet do godziny).
- Skórki przełóż do czystego słoika z zamknięciem. Przechowuj w lodówce.
Bibliografia:
- Ben-Erik van Wyk, (2006). Food plants of the world. Portland: Timber Press, , s. 142. ISBN 978-0-88192-743-6.
- Wielka encyklopedia przyrody, (1998). Rośliny kwiatowe. I. Warszawa: Muza SA, , s. 323. ISBN 83-7079-778-4.
- Mahdi, A. A., Rashed, M. M. A., Al-Ansi, W., Ahmed, M. I., Obadi, M., Jiang, Q., Raza, H., Wang, H. (2019). Enhancing bio-recovery of bioactive compounds extracted from Citrus medica Var. sarcodactylis: optimization performance of integrated of pulsed-ultrasonic/microwave technique. Journal of Food Measurement and Characterization 13, 1661-1673, doi.org/10.1007/s11694-019-00083-x.
- Chan, Y., Li, C., Shen, Y., Wu, T. (2010). Anti-inflamatory Principles from the Stem and Root Barks of Citrus medica. Pharm. Bull. 58(1) 61—65.
- Gao, Y., Peng, B., Xu, Y., Yang, J., Song, L., Bi, S., Chen, Y., Zhu, J., Wen, Y., Yu, R. (2019). Structural characterisation and immunoregulatory activity of a new polysaccharide from Citrus medica L. var. sarcodactylis. Royal Society of Chemistry, DOI: 10.1039/c8ra10664a.
- Yang KM, Chen HC, Chuang CH, Chiang YC, Lin LY. Effects of Fingered Citron (Citrus medica var. sarcodactylis) Essential Oil on Improvement in Diet-Induced Hyperlipidemia Syrian Hamsters. J Oleo Sci. 2025;74(3):321-328. doi: 10.5650/jos.ess24171. PMID: 40024785.
- Data pierwotnej publikacji: 2.09.2021
- Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 12.04.2025
