Czy probiotyki mogą niwelować skutki stresu?

Badania ostatnich lat pokazują, że depresja jest często konsekwencją przewlekłego stresu. Poza tym, elementy stylu życia – zwłaszcza dobrej jakości dieta, niezależnie od jej rodzaju – mogą stanowić o dobrostanie psychicznym człowieka  [1,2].  Jak raportują Jack i wsp. regularne spożycie między innymi warzyw, owoców, ryb i produktów pełnoziarnistych istotnie zmniejsza ryzyko rozwoju zaburzeń lękowych i depresyjnych [3], wpływając na czynniki genetyczne, biochemiczne oraz neurodegeneracyjnie, których udział w patogenezie tych schorzeń został już potwierdzony[4]. Autorytety z dziedziny żywienia podkreślają, że konsultacje dietetyczne powinny być integralną częścią terapii pacjentów leczonych z powodu zaburzeń psychicznych [5]. Jednocześnie intensywny rozwój nauki dotyczącej mikrobiologii przewodu pokarmowego, podkreślił udział mikrobioty jelitowej w kształtowaniu oraz funkcjonowaniu części układu nerwowego odpowiadającego za emocje [6]. Wykorzystując zaawansowane strategie manipulowania mikrobiomem, naukowcy zaobserwowali konsekwencje tych zmian w mózgu i zachowaniu. Na przykład dowiedziono, że grubość osłonki mielinowej, długość dendrytów i gęstość kolców dendrytycznych są kontrolowane przez skład mikrobioty [7,8]. Również kompetencje społeczne zostały – przynajmniej częściowo – uznane za odbicie składu bakterii jelitowych [9]. Zależności te wynikają bezpośrednio z istnienia fizycznego i funkcjonalnego połączenia międzyludzkim przewodem pokarmowym, a układem nerwowym. Ta koncepcja, zwana osią mózgowo-jelitową, z udziałem mechanizmów neuronalnych i biochemicznych, jest aktualnie wykorzystana do opracowania nowych terapii zaburzeń zdrowia psychicznego.

Troska o bakterie jelitowe może być realizowana przez wdrożenie zdrowych nawyków żywieniowych oraz probiotyków, o udowodnionym – korzystnym wpływie na oś mózgowo-jelitową. Jest to nowa klasa suplementów diety, określonych mianem psychobiotyków, których rozwój zapoczątkowali neurobiolodzy z Uniwersytetu w Cork John Cryan i Timothy Dinan.  Mimo, że termin ten zaczął funkcjonować od 2013 roku [10], to badania wcześniejszych lat dowiodły już istnienia szczepów bakterii probiotycznych o neuromodulujących właściwościach. Jednymi z pierwszych były szczepy psychobiotyczne Lactobacillus helveticus Rosell®-52 oraz Bifidobacterium longum Rosell®-175, zawarte w łącznej dawce 3 miliardów komórek w kapsułce w dostępnym na polskim rynku  psychobiotyku pod nazwą Sanprobi® Stress.

Badania, w których potwierdzono korzystne działanie szczepów Sanprobi® Stress to zarówno eksperymenty w modelach zwierzęcych (17 badań) jak i badania kliniczne (3 badania). Wszystkie badania mechanistyczne przeprowadzone z udziałem szczepów Rosell®-52 oraz Rosell®-175 dowiodły, że taka interwencja moduluje reaktywność wobec sytuacji stresowych – wpływając na  aktywność osi podwzgórze-przysadka-nadnercza [11]. Mechanizmy tych oddziaływań podano w tabeli nr 1.  

Tabela1. Mechanizmy działania szczepów probiotycznych preparatu Sanprobi® Stress w badaniach in vivo.

Światowa Organizacja Zdrowia podaje, że nawet 80% dorosłych pod wpływem stresu manifestuje fizyczne dolegliwości, które najczęściej dotyczą przewodu pokarmowego [23]. Już w 2008 roku Diopi wsp.[24] wykazali, że podaż probiotyku zawierającego szczepy  Rosell®-52 oraz Rosell®-175 wpływa korzystnie na intensywność objawów zaburzeń gastro-jelitowych; wegetatywnych objawów stresu. Po 3 tygodniowej interwencji probiotycznej dolegliwości żołądkowo-jelitowe wywołane stresem, tj.  nudności/wymioty oraz bóle brzucha w istotny sposób zmniejszyły swoją intensywność w grupie przyjmującej probiotyk, lecz nie placebo. Wykazano również tendencję do redukcji wzdęcia u tych osób [24]. Dwa lata później dowiedziono, że probiotykoterapia wykorzystująca wskazane szczepy psychobiotyczne u zdrowych osób istotnie poprawiła objawy psychologiczne związane ze stresem i znamiennie obniżyła intensywność doświadczanych lęku i depresji. Ponad to, u osób spożywających psychobiotyk, u których zmalała intensywność dolegliwości fizycznych i psychicznych zmniejszeniu uległo także stężenie wolnego kortyzolu– hormonu stresu – w moczu [25].  Ten sam zespół badaczy przeprowadził rok później analizy [26], w których brali udział pacjenci z niskim stężeniem kortyzolu w moczu z poprzedniego eksperymentu[25]. Zaobserwowano,że podczas stosowania probiotyku nastąpiła poprawa w ocenie natężenia stresu związanego z własną sytuacja życiową w niedalekiej przeszłości oraz  zmniejszyła się intensywność poziomu lęku i zachowań depresyjnych.

Ukoronowaniem skuteczności działania psychobiotycznych szczepów zawartych w preparacie  Sanprobi® Stress  było przyznanie w marcu 2016 roku, przez Departament ds. produktów leczniczych pochodzenia naturalnego i Bez Recepty (ang. Natural and Non-prescription Health Products Directorate, NNHPD) [27] z Kanady rekomendacji, o numerze NPN80021343.  Z dokumentu tego wynika, że opisywane szczepy probiotyczne:

• „Pomagają łagodzić ogólne objawy lęku”
• „Promują równowagę emocjonalną”
• „Pomagają w redukcji objawów gastro-jelitowych wywołanych przez stres, jak np. ból brzucha”
• „Pomagają w redukcji objawów gastro-jelitowych jak np. ból brzucha czy nudności, u zdrowych osób doświadczających stresu o łagodnym i umiarkowanym natężeniu”
• „Pomagają w redukcji nieprzyjemnych objawów ze strony przewodu pokarmowego (np. ból brzucha, nudności, wymioty) uosób doświadczających stresu dnia codziennego (np. w trakcie sesji egzaminacyjnej)”.

Bibliografia:

1. Molendijk, M.; Molero, P.; Ortuño Sánchez-Pedreño, F.; Van der Does, W.; Angel Martínez-González, M. Diet quality and depression risk: A systematic review and dose-response meta-analysis of prospective studies. J Affect Disord 2018,226, 346–354, doi:10.1016/j.jad.2017.09.022.
2. Jacka, F.N. Nutritional Psychiatry: Where to Next? EBioMedicine 2017, 17, 24–29,doi:10.1016/j.ebiom.2017.02.020.
3. Jacka, F.N.; Pasco, J.A.; Mykletun, A.;Williams, L.J.; Hodge, A.M.; O’Reilly, S.L.; Nicholson, G.C.; Kotowicz, M.A.;Berk, M. Association of Western and traditional diets with depression and anxiety in women. Am J Psychiatry 2010, 167, 305–311, doi:10.1176/appi.ajp.2009.09060881.
4. Jacka, F.; Berk, M. Food for thought. Acta Neuropsychiatrica 2007, 19, 321–323,doi:10.1111/j.1601-5215.2007.00246.x.
5. Jacka, F.N.; O’Neil, A.; Opie, R.; Itsiopoulos, C.; Cotton, S.; Mohebbi, M.; Castle, D.; Dash, S.; Mihalopoulos,C.; Chatterton, M.L.; et al. A randomised controlled trial of dietary improvement for adults with major depression (the “SMILES” trial). BMC Med2017, 15, 23, doi:10.1186/s12916-017-0791-y.
6. Skonieczna-Żydecka, K.; Łoniewski, I.;Maciejewska, D.; Marlicz, W. Mikrobiota jelitowa i składniki pokarmowe jako determinanty funkcji układu nerwowego. Część I. Mikrobiota przewodu pokarmowego. Aktualności Neurologiczne 2017, 17, 181–188.
7. Luczynski, P.; Whelan, S.O.; O’Sullivan,C.; Clarke, G.; Shanahan, F.; Dinan, T.G.; Cryan, J.F. Adultmicrobiota-deficient mice have distinct dendritic morphological changes: differential effects in the amygdala and hippocampus. Eur. J. Neurosci. 2016,44, 2654–2666, doi:10.1111/ejn.13291.
8. Hoban, A.E.; Stilling, R.M.; Ryan, F.J.;Shanahan, F.; Dinan, T.G.; Claesson, M.J.; Clarke, G.; Cryan, J.F. Regulation of prefrontal cortex myelination by the microbiota. Transl Psychiatry 2016,6, e774, doi:10.1038/tp.2016.42.
9. Desbonnet, L.; Clarke, G.; Shanahan, F.;Dinan, T.G.; Cryan, J.F. Microbiota is essential for social development in the mouse. Mol. Psychiatry 2014, 19, 146–148,doi:10.1038/mp.2013.65.
10. Dinan, T.G.; Stanton, C.; Cryan, J.F.Psychobiotics: a novel class of psychotropic. Biol. Psychiatry 2013,74, 720–726, doi:10.1016/j.biopsych.2013.05.001.
11. Karolina Skonieczna-Żydecka; Maria Marlicz 19/2018 Available online: http://www.wspolczesnadietetyka.pl/numer/19-2018 (accessed on Nov 27, 2018).
12. Zareie, M.; Johnson‐Henry, K.; Jury, J.;Yang, P.; Ngan, B.; McKay, D.M.; Soderholm, J.D.; Perdue, M.H.; Sherman, P.M. Probiotics prevent bacterial translocation and improve intestinal barrier function in rats following chronic psychological stress. Gut 2006, 55, 1553–1560, doi:10.1136/gut.2005.080739.
13. Gareau, M.G.; Jury, J.; MacQueen, G.; Sherman, P.M.; Perdue, M.H. Probiotic treatment of rat pups normal isescorticosterone release and ameliorates colonic dysfunction induced by maternal separation. Gut 2007, 56, 1522–1528,doi:10.1136/gut.2006.117176.
14. Verdu, E.F.; Bercik, P.; Huang, X.X.; Lu,J.; Al-Mutawaly, N.; Sakai, H.; Tompkins, T.A.; Croitoru, K.; Tsuchida, E.;Perdue, M.; et al. The role of luminal factors in the recovery of gastric function and behavioral changes after chronic Helicobacter pylori infection. Am.J. Physiol. Gastrointest. Liver Physiol. 2008, 295, G664-670,doi:10.1152/ajpgi.90316.2008.
15. Gareau, M.G.; Wine, E.; Reardon, C.; Sherman,P.M. Probiotics Prevent Death Caused by Citrobacter rodentium Infection in Neonatal Mice. J Infect Dis 2010, 201, 81–91,doi:10.1086/648614.
16. Emge, J.R.; Huynh, K.; Miller, E.N.; Kaur,M.; Reardon, C.; Barrett, K.E.; Gareau, M.G. Modulation of themicrobiota-gut-brain axis by probiotics in a murine model of inflammatory bowel disease. Am. J. Physiol. Gastrointest. Liver Physiol. 2016, 310,G989-998, doi:10.1152/ajpgi.00086.2016.
17. Girard, S.-A.; Bah, T.M.; Kaloustian, S.;Lada-Moldovan, L.; Rondeau, I.; Tompkins, T.A.; Godbout, R.; Rousseau, G. Lactobacillus helveticus and Bifidobacterium longum taken in combination reduce the apoptosis propensity in the limbic system after myocardial infarction in arat model. Br. J. Nutr. 2009, 102, 1420–1425, doi:10.1017/S0007114509990766.
18. Arseneault-Bréard, J.; Rondeau, I.;Gilbert, K.; Girard, S.-A.; Tompkins, T.A.; Godbout, R.; Rousseau, G.Combination of Lactobacillus helveticus R0052 and Bifidobacterium longum R0175 reduces post-myocardial infarction depression symptoms and restores intestinal permeability in a rat model. Br. J. Nutr. 2012, 107,1793–1799, doi:10.1017/S0007114511005137.
19. Gilbert, K.; Arseneault-Bréard, J.; FloresMonaco, F.; Beaudoin, A.; Bah, T.M.; Tompkins, T.A.; Godbout, R.; Rousseau, G. Attenuation of post-myocardial infarction depression in rats by n-3 fatty acidsor probiotics starting after the onset of reperfusion. Br. J. Nutr. 2013,109, 50–56, doi:10.1017/S0007114512003807.
20. Ait-Belgnaoui, A.; Colom, A.; Braniste,V.; Ramalho, L.; Marrot, A.; Cartier, C.; Houdeau, E.; Theodorou, V.; Tompkins,T. Probiotic gut effect prevents the chronic psychological stress-induced brain activity abnormality in mice. Neurogastroenterol. Motil. 2014, 26,510–520, doi:10.1111/nmo.12295.
21. Malick, M.; Gilbert, K.; Daniel, J.;Arseneault-Breard, J.; Tompkins, T.A.; Godbout, R.; Rousseau, G. Vagotomy prevents the effect of probiotics on caspase activity in a model of postmyocardial infarction depression. Neurogastroenterol. Motil. 2015,27, 663–671, doi:10.1111/nmo.12540.
22. Ait-Belgnaoui, A.; Payard, I.; Rolland,C.; Harkat, C.; Braniste, V.; Théodorou, V.; Tompkins, T.A. Bifidobacterium longum and Lactobacillus helveticus Synergistically Suppress Stress-related Visceral Hypersensitivity Through Hypothalamic-Pituitary-Adrenal Axis Modulation. J Neurogastroenterol Motil 2018, 24, 138–146,doi:10.5056/jnm16167.
23. Skonieczna-Żydecka, K.; Stachowska, E.;Maciejewska, D.; Ryterska, K.; Palma, J.; Czerwińska-Rogowska, M.; Kaczmarczyk,M.; Gudan, A.; Mruk, H.; Świniarska, B.; et al. The Digestive Health among Participants of the Woodstock Rock Festival in Poland—A Cross-Sectional Survey. International Journal of Environmental Research and Public Health 2018,15, 2256, doi:10.3390/ijerph15102256.
24. Diop, L.; Guillou, S.; Durand, H.Probiotic food supplement reduces stress-induced gastrointestinal symptoms involunteers: a double-blind, placebo-controlled, randomized trial. Nutr Res2008, 28, 1–5, doi:10.1016/j.nutres.2007.10.001.
25. Messaoudi, M.; Lalonde, R.; Violle, N.;Javelot, H.; Desor, D.; Nejdi, A.; Bisson, J.-F.; Rougeot, C.; Pichelin, M.;Cazaubiel, M.; et al. Assessment of psychotropic-like properties of a probiotic formulation (Lactobacillus helveticus R0052 and Bifidobacterium longum R0175) in rats and human subjects. Br. J. Nutr. 2011, 105,755–764, doi:10.1017/S0007114510004319.
26. Messaoudi, M.; Violle, N.; Bisson, J.-F.;Desor, D.; Javelot, H.; Rougeot, C. Beneficial psychological effects of a probiotic formulation (Lactobacillus helveticus R0052 and Bifidobacterium longum R0175) in healthy human volunteers. Gut Microbes 2011, 2,256–261, doi:10.4161/gmic.2.4.16108.
27. Five Probiotic Formulations from Lallem and Granted Health Claims by Health Canada Available online: https://www.prnewswire.com/news-releases/five-probiotic-formulations-from-lallemand-granted-health-claims-by-health-canada-191808791.html (accessed on Aug 8, 2018).

(artykuł sponsorowany)