Dekstroza jest inaczej nazywana D-glukozą, czyli prawoskrętną wersją glukozy lub cukrem gronowym [1].
Jest ona zaliczana do cukrów prostych. Dekstroza ma wysoki indeks glikemiczny a po jej spożyciu wzrasta ilość wydzielanej insuliny. Wytwarzana jest w trakcie fotosyntezy i znana jest z tego, że szybko transportuje kreatynę do mięśni co wpływa na rozwój siły i masy mięśniowej co jest szczególnie pożądane w kulturystyce [2].
Właściwości dekstrozy
Spożywanie dekstrozy po treningu przyczynia się do szybszej regeneracji organizmu poprzez resyntezę glikogenu mięśniowego. Jest ona szybko trawiona przez organizm i jest źródłem szybkoprzyswajalnych węglowodanów, dlatego jest często dodawana do odżywek treningowych. Największe jej ilości znajdują się w owocach, miodzie i nektarach kwiatowych. Stosowana jest także w przemyśle spożywczym w celu zapobiegania denaturacji białka. Po spożyciu dekstrozy trzustka zaczyna sprawnej wydzielać insulinę co wpływa na to że, glukoza zostaje przetransportowana szybciej do mięśni oraz wątroby w formie substancji zapasowej. Równie szybko jak glukoza zostaje transportowana do mięśni kreatyna i aminokwasy co zwiększa ich wytrzymałość i przyrost oraz obniża czas regeneracji [1,7].
Dekstroza i jej wpływ na zdrowie
Z racji tego, że dekstroza zawiera wysoki indeks glikemiczny (IG=100), nie powinno się jej stosować jako zamiennik cukru. Nadmiar może prowadzić do uszkodzenia pracy trzustki, ale również wahania nastrojów, nadciśnienia oraz cukrzycy. Zaleca się aby dekstrozę stosowały tylko osoby regularnie uprawiające sport. Osoby, które uprawiają sport sporadycznie poprzez nadmierne spożywanie dekstrozy mogą zostać narażone na choroby serca i układu nerwowego.
Według badań Allen, R i Leahy, J. (1966) przeprowadzonych na szczurach laboratoryjnych spożycie dekstrozy wpływa na wzrost masy ciała poprzez rozrost mięśni, ale przy tym nie uszkadza ona narządów wewnętrznych. W trakcie badań wykryto zwiększenie masy serca w diecie zawierającej dekstrozę. Dekstroza wpłynęła także na ilość spożytego pokarmu. Szczury spożywały o 7% więcej pokarmu zawierającego dekstrozę niż sacharozę [5].
Jednym z zastosowań dekstrozy jest leczenie przewlekłego bólu mięśniowo-szkieletowego poprzez proloterapię. Jest to terapia regeneracyjna oparta na zastrzykach. Zabiegi te łagodzą bóle wynikające między innymi z choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego, tendinopatii wynikającej z przeciążenia oraz ma zastosowanie przy bólach kręgosłupa i miednicy. We wszystkich tych schorzeniach zastrzyki z dekstrozą dały pozytywne wyniki [4].
Dekstroza jest też stosowana w leczeniu hipoglikemii u noworodków, która może być przyczyną uszkodzenia mózgu dziecka. W Nowej Zelandii przeprowadzono badanie na 514 noworodkach urodzonych między 35 a 42 tygodniem ciąży. Wybór dzieci do badań był uzasadniony niską masą ciała po urodzeniu oraz obecnością cukrzycy ciążowej u matki. Spośród 514 dzieci, 47% miało hipoglikemię. Żel z dekstrozą ustabilizował poziom cukru we krwi i ponadto nie spowodował skutków ubocznych. Leczenie dekstrozą jest niedrogim sposobem leczenia hipoglikemii u noworodków w ciągu pierwszych 48 godzin po urodzeniu. Dodatkowo żel nie zagraża zdrowiu dzieci i jest łatwy w stosowaniu [3].
Regulacje prawne
Według raportów bezpieczeństwa EFSA dekstroza pomaga utrzymać prawidłowe ciśnienie i stężenie trójglicerydów we krwi oraz wpływa na ilość cholesterolu. Dekstroza poprzez wpływ na zwiększone wydzielanie insuliny prowadzi do utrzymania prawidłowego poziomu cukru po posiłku ale również wpływa na większą przyswajalność wapnia i magnezu. Ważne jest aby nie spożywać dekstrozy w nadmiernych ilościach oraz nie używać jej jako zamienniki cukru [8].
Jak bezpiecznie stosować dekstrozę?
Dekstroza jest powszechnie stosowana jako zamiennik cukru w produktach spożywczych. Występuje między innymi w słodyczach, pieczywie i napojach bezalkoholowych, takie jak napoje izotoniczne dla sportowców. Dekstroza jest stosowana alby zwiększyć przyswajalność kreatyny. Zalecane jest łączenie tych dwóch substancji w dawce 5 gramów kreatyny. Bezpieczna dzienna dawka dekstrozy wynosi 40-70 gramów proszku, który rozpuszcza się w wodzie. Przy treningach wytrzymałościowych takich jak bieganie czy pływanie dawki powinny być mniejsze. Maksymalny czas takiej suplementacji nie powinien przekroczyć 6 tygodni [6].
Podsumowanie
Dekstroza jest cukrem, który występuje w żywności takiej jak słodycze, bezalkoholowe napoje i pieczywo ale też naturalnie występuje w owocach, miodzie i nektarze. Do produkcji suplementów pozyskuję się ją dzięki enzymatycznej hydrolizie skrobi ziemniaczanej i kukurydzianej.
Jest stosunkowo bezpieczną substancją ale w odpowiednich dawkach. Szczególnie ważną rolę pełni przy suplementacji sportowców, którym zależy na jak najszybszym regenerowaniu mięśni oraz wzroście siły. Dla osób nie uprawiających regularnie sportu w dużych dawkach może być skrajnie niebezpieczna. Ważnymi zastosowaniami dekstrozy jest leczenie bólu mięśniowo-szkieletowego poprzez proloterapię oraz leczenie hipoglikemii u noworodków. Nadmiar w organizmie może prowadzić do otyłości, zaburzeń pracy układu sercowo-naczyniowego, uszkodzenia trzustki ale również problemów emocjonalnych i cukrzycy.
Źródła:
[1]. Baron, D. N., & McIntyre, N. (1976). Glucose is dextrose is glucose. British medical journal, 2(6026), 41.
[2] Dymkowska,M. , Walczak, Z. (2011). SUPLEMENTACJA W SPORCIE. Nowiny Lekarskie 2011, 80, 3, 199–204.
[3]. Harris, D. L., Weston, P. J., Signal, M., Chase, J. G., & Harding, J. E. (2013). Dextrose gel for neonatal hypoglycaemia (the Sugar Babies Study): a randomised, double-blind, placebo-controlled trial. The Lancet, 382(9910), 2077-2083.
[4]. Hauser, R. A., Lackner, J. B., Steilen-Matias, D., & Harris, D. K. (2016). A systematic review of dextrose prolotherapy for chronic musculoskeletal pain. Clinical medicine insights: Arthritis and musculoskeletal disorders, 9, CMAMD-S39160.
[5]. Leahy, J, Allen, R (1966). Some effects of dietary dextrose, fructose, liquid glucose and sucrose in the adult male rat. Br. J. Nutr. (1966), 20, 339
[6] Prokop, P. Astel, A. (2017). Rola suplementacji w zbilansowanym żywieniu człowieka. Cz. 1. R. 22, nr 4, s 46-51.
[7]. Sen-Wei Tsai i in., Effects of dextrose prolotherapy on contusion-induced muscle injuries in mice.(2018). International Journal of Medical Sciences, 15(11), 1251–1259. DOI: 10.7150
[8] Opinia naukowa dotycząca uzasadnienia oświadczeń zdrowotnych związanych z „dekstryną pszenicy”. Pobrano z: https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.2903/j.efsa.2010.1761 (20.07.2020)
