Niedobór folianów w diecie jest dosyć powszechny. Jest to witamina niezbędna dla wielu kluczowych procesów w organizmie człowieka, choć sami nie jesteśmy w stanie jej wytwarzać. Niedoskonałość tą można wyeliminować poprzez dostarczenie folianów z pożywieniem lub w postaci suplementacji. Teoretycznie. Jeden i drugi sposób ma swoje znaczne ograniczenia.
Foliany w pożywieniu
Foliany znajdują się w produktach spożywczych pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego. W produktach pochodzenia zwierzęcego największe ilości znajdują się w wątrobach: drobiowej, wołowej, cielęcej (200-580 mcg/100g). Cennym źródłem są jajka (65 mcg/100g), szczególnie żółtko. Ważne są niektóre sery, szczególnie miękkie sery dojrzewające – brie, camembert (60-100 mcg/100 g). Spośród ryb, wyróżnić można łososia (26 mcg/100 g).
Spośród produktów pochodzenia roślinnego, należy wyróżnić liście szpinaku, co ma zresztą potwierdzenie w samej nazwie „foliany” (od łac. folium – liść). Generalnie najbardziej wartościowe są zielone warzywa liściowe. Obok szpinaku warto wymienić brokuły, brukselkę, kapustę włoską, szparagi, sałatę. W fasoli, grochu, soi zawartość folianów wynosi 150-200 mcg/100 g. Również drożdże, ziarna zbóż i kiełki pszenicy mogą dostarczyć tej witaminy.
Warto jednak w tym momencie zaznaczyć, że witamina B9 jest bardzo wrażliwa na wiele czynników związanych z przetwarzaniem żywności. Szczególnie duże straty są w procesach obróbki produktów: gotowania, przechowywania, oczyszczania, rozdrabniania. Negatywny wpływ na poziom folianów ma też ekspozycja na promienie słoneczne, pH środowiska, tlen. Straty w procesach obróbki przetwórczych sięgają nawet 80%!
Suplementacja folianów
Suplementacja folianów dotyczy głównie kwasu foliowego. Sprzyjają temu rekomendacje towarzystw medycznych, które ciągle w niedostatecznym stopniu uwzględniają bardziej nowoczesne możliwości, które dają aktywne formy folianów. Sam kwas foliowy jest formą syntetyczną, nieaktywną. Aby móc spełnić swoją funkcję w organizmie, musi być doprowadzony do formy, która jest dla organizmu biodostępna. Niestety, badania potwierdzają, że ponad połowa Polaków w ograniczonym stopniu metabolizuje kwas foliowy.
Inne źródła ograniczeń
Biodostępność folianów jest dodatkowo ograniczona przez interakcje z lekami (np. NLPZ, hormonalne środki antykoncepcyjne) lub innymi substancjami (witaminy B12, żelazo, cynk, kwas askorbinowy). Wchłanianie zakłócają też używki, takie jak alkohol i nikotyna. Niezwykle ważna jest odpowiednia dieta, której skład nie będzie zakłócał przyswajania folianów.
Biodostępność folianów jest niewielka. Zakłada się, że przyswajalność naturalnych folianów jest o połowę mniejsza, niż syntetycznego kwasu foliowego, którego wchłanianie jest ograniczone przez defekty enzymatyczne, w co drugim organizmie człowieka.
Jak widzimy, źródeł ograniczających dostępność Witaminy B9 dla organizmu jest bardzo wiele.
Zapotrzebowanie na foliany
Wszystkie te trudności mają potwierdzenie w badaniach Polaków. 80% mężczyzn i 90% kobiet dostarcza dziennie do organizmu mniej kwasu foliowego, niż powinni wedle zalecanych norm (Waśkiewicz i wsp.).
A foliany są nam niezbędne w wielu procesach życiowych. Szczególnie istotną rolę kwas foliowy odgrywa w tkankach, w których zachodzą szybkie i intensywne podziały, np. tkankach płodu. Jest to kluczowy moment na zapewnienie odpowiedniej ilości folianów, ponieważ nawet niewielkie niedobory mogą być znaczące dla prawidłowego rozwoju nowego organizmu. Dlatego tak ważne jest odpowiednie wysycenie organizmu matki w foliany w okresie przedkoncepcyjnym, kolejnych trymestrach ciąży i podczas karmienia piersią. Czy kwas foliowy zapewnia odpowiednie poziomy tej witaminy?
Naukowcy stale pracują nad polepszaniem form dostarczania folianów do organizmu. Ostatnio pojawiło się nowoczesne rozwiązanie w postaci folianów Quatrefolic.
Foliany IV Generacji
Foliany możemy sklasyfikować wg kolejnych generacji.
- I generacja, to foliany dostarczane w pożywieniu, o bardzo ograniczonych możliwościach odpowiedniego wysycenia organizmu.
- II generacja, to syntetyczny kwas foliowy, który ze względu na często spotykany defekt enzymatyczny, nie jest odpowiednią opcją dla 50% osób.
- III generacja – metafolina – miała być rozwiązaniem problemów z biodostępnością, poprzez podawanie formy metafolizowanej. Tu jednak wystąpiły problemy z niewystarczającą rozpuszczalnością w wodzie oraz stabilnością.
- IV generacja folianów – również w biodostępnej formie, ale dzięki zastosowaniu soli glukozaminowej, osiągnięto 100 razy lepszą rozpuszczalność w wodzie, niż w folianach poprzedniej generacji.
Bibliografia:
- Cieślik E, Kościej A, Kwas foliowy – występowanie i znaczenie, Probl Hit Epidemiol 2012, 93(1): 1-7
- Wiśniewska K, Wysocki J. Kwas foliowy i jego znaczenie w pierwotnej profilaktyce wrodzonych wad rozwojowych. Wrodzone wady rozwojowe w Polsce w latach 2003-2004 – Dane z Polskiego Rejestry Wrodzonych Wad Rozwojowych. UM, Poznań 2010.
- Waśkiewicz A, Sygnowska E, Broda G, Dietary intake of vitamins B6, B12 and folate in relation to homocysteine serum concentration in the adult polish population – WOBASZ project. Kadiol Pol 2010, 68: 275-282.
- Seremak-Mrozikiewicz A, Znaczenie metabolizmu folianów w rozwoju powikłań u kobiet ciężarnych, Ginekologia Polska, 2013, 84: 377-384.
- www. neofolic.pl
