Cukrzyca ciążowa (GDM – gestational diabetes mellitus) jak sama nazwa wskazuje to nieprawidłowa tolerancja glukozy, która ujawniła się dopiero w ciąży. Bardzo ważnym jest szybkie rozpoznanie, ponieważ można dzięki temu zapobiec wielu chorobom matki oraz dziecka. Częstość występowania cukrzycy ciążowej to 1-10% wszystkich ciąż. W Polsce częstość występowania GDM wynosi od 0,7% do 12,3%, średnio 2-4%. [J. Wilczyński, K. Dziatosz, 2009].
pixabay, cc0
GDM – diagnoza
Diagnozowanie cukrzycy ciążowej jest proste i bezbolesne. Badaniem, które zleca lekarz ginekolog podczas pierwszej wizyty w czasie ciąży, jest morfologia krwi oraz poziom glukozy na czczo. Jeśli poziom glukozy jest niższy niż 100mg/dl, stwierdza się brak zaburzeń metabolicznych glukozy. Wynik 100-125mg/dl wskazuje na konieczność wykonania doustnego testu obciążenia glukozą (OGGT). Kryteria rozpoznania cukrzycy ciążowej zawarte są w tabeli 1.
Tabela 1. Kryteria rozpoznania cukrzycy ciążowej
| Pomiar glikemii | Wartość glikemii |
| Pomiar glikemii na czczo | > 100 mg/dl (> 5,6 mmol/L) |
| 1 godz. po podaniu roztworu zawierającego 75g glukozy | >180 mg/dl (> 10,0 mmol/L) |
| 2 godz. po podaniu roztworu | > 140 mg/dl (>7,8 mmol/L) |
Źródło: Opracowanie własne [Grzelak i in. 2013]
Czynniki wystąpienia cukrzycy ciążowej
Czynniki, które mogą wpłynąć na zwiększone ryzyko wystąpienia GDM, to:
- Nadwaga lub otyłość przed ciążą
- Występowanie wśród członków rodziny cukrzycy (rodzice, rodzeństwo)
- Podwyższona glikemia na czczo lub upośledzona tolerancja glukozy występująca przed ciążą
- Urodzenie dużego dziecka w poprzedniej ciąży (>4000g)
- Niepowodzenia położnicze w poprzednich ciążach (poronienia, wady rozwojowe, obumarcia wewnątrzmaciczne)
- Cukrzyca ciążowa w poprzedniej ciąży
- Wiek powyżej 35 lat
- Stwierdzenie cukru w moczu, lub zwiększonej ilości płynu owodniowego
- Należy jednak pamiętać, że cukrzyca ciążowa może wystąpić, gdy nie ma żadnych czynników zwiększających ryzyko. Dlatego też, bardzo ważne jest stałe monitorowanie poziomu glukozy we krwi. [SPTG, 2011]
Postępowanie
Nieprawidłowy poziom glikemii u kobiety ciężarnej ma duży wpływa na dziecko zarówno w okresie pre- jak i postnatalnym, dlatego ważne jest, aby kobieta ciężarna, u której wykryto GDM, była prawidłowo prowadzona przez lekarza. Wyrównanie metaboliczne cukrzycy (czyli utrzymanie prawidłowych wartości glikemii we krwi ciężarnej) zmniejsza ryzyko wystąpienia śmierci wewnątrzmacicznej oraz okołoporodowej noworodka nawet o połowę. Dzięki prawidłowemu prowadzeniu przyszłej mamy, lekarze mogą zapobiegać wadom serca i centralnego układu nerwowego oraz niedorozwojowi kości kończyn dolnych wraz z obręczą kości biodrowej. [Grzelak i in., 2013]
Cukrzycę ciążową możemy podzielić na:
- G1 – dla uzyskania normoglikemii wystarcza stosowanie leczenia dietetycznego
- G2 – dla uzyskania normoglikemii stosowane jest leczenie dietą i insuliną.
Dieta
Dieta kobiety ciężarnej, u której wykryto GDM nie powinna różnić się znacząco od diety osób chorujących na cukrzycę innych typów. Założenia diety:
- Dzienny jadłospis powinien dostarczyć energii na poziomie 35 kcal/kg m.c. dla kobiet, u których wartości wskaźnika masy ciała znajdują się w granicach normy.
- Dzienna racja pokarmowa powinna składać się w 40-45% z węglowodanów (z przewagą złożonych – warzywa, pieczywo pełnoziarniste, kasze), w 30% z białka (1,3g/kg masy ciała), w 20-30% z tłuszczów (z przewagą wielonienasyconych).
- Należy spożywać 25-40 g błonnika pokarmowego dziennie.
- Ilość posiłków w czasie dnia powinna wynosić 6 (śniadanie, 2 śniadanie, obiad, podwieczorek, kolacja i posiłek dodatkowy), spożywać należy je co ok 2,5 – 3 godziny.
- Należy wybierać produkty o niskim indeksie glikemicznym.
- Najlepiej jeśli produkty wysokowęglowodanowe spożywane będą w towarzystwie produktów zawierających białko i tłuszcz (zapobiegnie to szybkiemu wzrostowi poziomu glukozy we krwi po spożytym posiłku).
- Polecane metody obróbki termicznej pożywienia to gotowanie w wodzie lub na parze, a także pieczenie w piekarniku w rękawach foliowych lub pergaminie.
- Nie należy stosować zasmażek i zaklepywania zup mąką lub śmietaną.
- Węglowodany proste takie jak cukier, słodycze, przetwory owocowe, dżem, miód z diety należy wyeliminować.
- Słodziki dla kobiet w ciąży są zabronione.
Podczas całego okresu ciążowego, kobieta powinna przytyć ok. 8 do 12 kg, zależnie od masy ciała przed ciążą (im wyższa tym przyrost powinien być niższy). [SPTG, 2013]
Leczenie insuliną w trakcje ciąży powinno być połączone z wyżej wymienionymi zasadami żywienia. Prawidłowo zbilansowana dieta oraz odpowiednia aktywność fizyczna umożliwiają zmniejszenie dawek tego hormonu u kobiet ciężarnych. Intensywny model leczenia narzuca kontrolowanie glikemii 4 razy na dobę.
Terapia insulinowa
Zaleca się, aby stężenie glukozy we krwi na czczo wynosiło 60–99 mg/dl, a jedną godzinę po posiłku nie było wyższe niż 140 mg/dl. Dodatkowo, glikemia nocna (pomiędzy 2:00 a 4:00 godziną) nie powinna być mniejsza niż 60 mg/dl. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne zaleca, aby u kobiet ciężarnych obarczonych występowaniem cukrzycy ciążowej stosować intensywne leczenie insuliną metodą wielokrotnych wstrzyknięć lub podskórnego wlewu insuliny z użyciem osobistej pompy insulinowej. Ilość przyjmowanej insuliny ustalają lekarze diabetolodzy, mogą je korygować podczas trwania ciąży. Wraz z rozwojem ciąży tkanki stają się mniej podatne na insulinę, a więc z reguły należy zwiększyć ilość podawanego hormonu. [Grzelak i in., 2013]
Głównym zadaniem terapii insulinowej oraz wdrożenia diety jest zabezpieczenie kobiety ciężarnej i płodu przed ewentualnymi powikłaniami. Bardzo ważnym elementem tej terapii jest poziom wiedzy u samej kobiety ciężarnej, ale także wśród członków rodziny. Proces leczenia powinien być prowadzony przez zespół terapeutyczny, który składa się m.in. z lekarza diabetologa oraz dietetyka. Dzięki niemu kobieta zapoznaje się z metodami leczenia, zapobiegania powikłaniom oraz jest bardziej podatna na zmianę nawyków żywieniowych i stylu życia w dalszym okresie poza ciążą. Bardzo istotnym elementem jest także samokontrola kobiety (sprawdzanie regularne poziomu glukozy we krwi oraz dbanie o prawidłową dietę). Dzięki tym czynnikom, kobieta ciężarna z GDM zyskuje znacznie większe szanse na prawidłowy rozwój płodu i przebieg porodu oraz rozwój narodzonego dziecka.
Bibliografia:
- T. Grzelak i in., Cukrzyca ciążowa – skutki niewyrównania i podstawy regulacji glikemii, Nowiny Lekarskie, nr 8, s. 163-169, 2013
- Standardy Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego postępowania u kobiet z cukrzycą, Ginekologia Polska, nr 82, s 474-479, 2011
- Standardy Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego postępowania u kobiet z cukrzycą – aktualizacja, Ginekologia Polska, nr 85, s, 476-478, 2014
- J. Wilczyński, K. Dziatosz, Cukrzyca ciążowa – ryzyko dla matki i jej dziecka, Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, nr 2, s 85-89, 2009
