Celem tego artykułu jest przybliżenie właściwości goździków oraz ich potencjalnych korzyści i zagrożeń w kontekście żywienia kobiet w ciąży. Omówimy zarówno pozytywne aspekty ich stosowania, jak i możliwe ryzyka. Pomóc w świadomym podejmowaniu decyzji dotyczących diety przyszłych mam.
Goździki są jednymi z najsilniejszych naturalnych antyoksydantów
Badania pokazują, że olejek z goździków ma bardzo silne działanie antyoksydacyjne. Oznacza to, że pomaga zwalczać szkodliwe wolne rodniki, które mogą przyspieszać starzenie i uszkadzać komórki. Co więcej, goździki lepiej niż przyprawy takie jak pieprz, cynamon, kolendra czy kminek wiążą jony żelaza Fe²⁺, co może chronić organizm przed stresem oksydacyjnym.
Wolne rodniki przyspieszają starzenie się organizmu i mogą prowadzić do rozwoju różnych chorób. Dlatego substancje o działaniu antyoksydacyjnym, takie jak te obecne w goździkach, pełnią ważną funkcję w ochronie komórek. Dzięki silnym właściwościom przeciwutleniającym goździki mogą być cennym dodatkiem do diety, wspierającym zdrowie i chroniącym organizm przed uszkodzeniami oksydacyjnymi.
W czasie ciąży organizm jest bardziej narażony na stres oksydacyjny, co może prowadzić do różnych powikłań, takich jak stan przedrzucawkowy. Dlatego ważne jest, aby w diecie znalazły się przeciwutleniacze, które mogą wspierać zdrowie przyszłej mamy. Goździki, dzięki swoim silnym właściwościom antyoksydacyjnym, mogą być wartościowym dodatkiem do codziennego jadłospisu.
Eugenol z goździków ma działanie przeciwbólowe porównywalne do paracetamolu – ale tylko miejscowo
Goździki są popularną przyprawą o intensywnym aromacie, ale mało kto wie, że zawierają eugenol – naturalną substancję, która ma wiele korzystnych właściwości zdrowotnych [2].Eugenol działa:
- Przeciwbólowo,
- Przeciwzapalnie,
- Przeciwbakteryjnie
- Oraz jako silny przeciwutleniacz.
Dzięki tym właściwościom goździki znajdują zastosowanie nie tylko w kuchni, ale także w medycynie i kosmetyce.
W stomatologii eugenol był stosowany jako środek łagodzący ból zęba. W ciąży, kiedy często ogranicza się stosowanie leków, żucie całego goździka (nie olejku!) może być naturalnym sposobem na złagodzenie bólu gardła lub dziąseł [3]. Należy jednak zachować ostrożność i nie przesadzać z ilością
Dzięki swojej wszechstronności goździki mogą być cennym dodatkiem do diety i domowej apteczki, ale zawsze warto pamiętać o umiarze
Goździki – podstawowe informacje
Goździki to suszone kwiaty z drzewa, które nazywa się czepetka pachnąca. Rośnie ono głównie w Indonezji i w Afryce. Goździki mają lekko korzenny i słodki smak, dlatego często dodaje się je do jedzenia i kosmetyków. Oprócz smaku goździki są także zdrowe – pomagają w walce z bólem, mogą zmniejszyć apetyt i odstraszają owady. Olejek z goździków, który pochodzi z tych kwiatów, ma bardzo mocny zapach i ma wiele zastosowań, bo zawiera naturalne olejki eteryczne [13]
Bioaktywne składniki goździków [11]
- Eugenol – główny składnik goździków, który działa jak naturalny środek przeciwbólowy i pomaga chronić organizm przed szkodliwymi substancjami.
- Kwasy fenolowe – np. kwas galusowy, który pomaga zwalczać bakterie, zmniejsza stany zapalne i chroni komórki.
- Garbniki – substancje, które mogą hamować rozwój bakterii i wirusów oraz działać ściągająco, co pomaga np. przy drobnych ranach.
- Flawonoidy – np. kemferol i kwercetyna, które pomagają chronić organizm przed uszkodzeniami i wspierają zdrowie komórek.
- Seskwiterpeny – np. beta-kariofilen, może wzmacniać odporność i pomagać w walce ze stanami zapalnymi.
Skład chemiczny [12]
| Składnik odżywczy | Zawartość na 100 g |
| Energia | 274 kcal |
| Białko | 5,97 g |
| Tłuszcze | 13 g |
| Węglowodany | 65,5 g |
| Błonnik pokarmowy | 33,9 g |
| Żelazo | 11,8 mg |
| Magnez | 259 mg |
| Kwas foliowy | 25 ug |
| Wapń | 632 mg |
https://fdc.nal.usda.gov/food-details/171321/nutrients
Potencjalne korzyści stosowania goździków w ciąży
Goździki mogą być dobre dla kobiet w ciąży, ale trzeba je jeść w małych ilościach. Zawierają dużo zdrowych składników, które mogą pomagać w trawieniu, poprawiać samopoczucie i wzmacniać odporność.
Goździki mają specjalne substancje, które chronią organizm przed szkodliwymi czynnikami i pomagają w walce z bakteriami. Dzięki temu przyszłe mamy mogą czuć się lepiej i rzadziej chorować.
Trzeba jednak pamiętać, żeby nie jeść ich za dużo. Najlepiej używać ich jako przyprawy do jedzenia lub dodawać do herbaty [1,12,13]
Główne korzyści ze stosowania goździków w ciąży [9]:
- Właściwości przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe – wsparcie w łagodzeniu infekcji (np. gardła, jamy ustnej).
- Działanie przeciwwymiotne – tradycyjne zastosowanie w redukcji nudności.
- Wspomaganie trawienia – działanie przeciwwzdęciowe, łagodzenie niestrawności.
- Działanie przeciwutleniające – możliwy wpływ na redukcję stresu oksydacyjnego, który może towarzyszyć ciąży.
- Działanie gastroprotekcyjne – możliwy wpływ na łagodzenie problemów żołądkowo-jelitowych, takich jak niestrawność i nudności, które są powszechne w czasie ciąży
Potencjalne zagrożenia i przeciwwskazania
Stosowanie ziół w ciąży budzi wiele pytań, ponieważ brakuje dokładnych badań potwierdzających ich bezpieczeństwo. W przypadku goździków sytuacja nie jest jednoznaczna. Choć zawierają cenne składniki, takie jak eugenol, który ma działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne, to w dużych ilościach mogą wpływać na organizm w nieprzewidziany sposób [5].
Głównym problemem jest brak ścisłych norm dotyczących składu i dawkowania preparatów ziołowych. Niektóre produkty mogą zawierać zanieczyszczenia, np. metale ciężkie, które mogą zaszkodzić rozwijającemu się dziecku. Ponadto niektóre zioła mogą oddziaływać na mięśnie macicy i krążenie, co może zwiększać ryzyko powikłań [10]
Przyszłe mamy powinny zachować ostrożność i zawsze skonsultować się z lekarzem przed stosowaniem goździków lub innych ziół.
Główne obawy związane ze stosowaniem goździków w ciąży:
- Eugenol – silny związek biologicznie czynny, możliwe działania toksyczne przy wysokich dawkach [5]
- Olejek goździkowy – nie powinien być spożywany przez kobiety w ciąży, ponieważ może powodować skurcze brzucha [5, 6].
- Możliwe alergie i podrażnienia – niektóre osoby mogą źle reagować na goździki, np. odczuwać ból brzucha lub swędzenie [5]
- Brak dokładnych badań – naukowcy nie są pewni, czy duża ilość goździków jest bezpieczna dla kobiet w ciąży.
- Ryzyko zanieczyszczeń – niektóre produkty mogą zawierać szkodliwe substancje, np. metale ciężkie, które mogą zaszkodzić mamie i dziecku [7,8]
- Brak jednoznacznych danych klinicznych dotyczących bezpieczeństwa stosowania dużych dawek.
Praktyczne zalecenia dla dietetyków
- Umiarkowanie spożycie — Goździki są zdrowe, ale tylko w małych ilościach, np. jako przyprawa do jedzenia lub herbaty. Zbyt dużo może zaszkodzić.
- Nie pij olejku goździkowego – Olejek z goździków jest bardzo mocny i może podrażniać brzuch oraz powodować bóle. Lepiej go unikać.
- Pomoc na brzuch i mdłości – Goździki mogą pomagać w trawieniu i zmniejszać mdłości w ciąży. Można dodać je np. do herbaty imbirowej.
- Bezpieczne sposoby jedzenia – Najlepiej używać goździków jako przyprawy do potraw, np. do zup czy ciastek, albo pić herbatę z ich dodatkiem, ale nie za często.
- Zapytaj lekarza lub dietetyka – Każda przyszła mama może inaczej reagować na goździki. Jeśli nie jest pewna, powinna porozmawiać z lekarzem lub dietetykiem.
Podsumowanie
Goździki mogą stanowić wartościowy dodatek do diety kobiet w ciąży, o ile są stosowane w niewielkich ilościach. Ich cenne właściwości, takie jak działanie przeciwzapalne, antyoksydacyjne i przeciwbólowe, mogą wspierać zdrowie przyszłych mam. Kluczowe jest świadome i ostrożne ich używanie, zwłaszcza unikanie skoncentrowanych form, takich jak olejek goździkowy, który może nieść ryzyko dziań niepożądanych. Dietetyk, jako ekspert w zakresie żywienia, powinien mieć wiedzę na temat właściwości przypraw i ziół. Dzięki temu w sposób odpowiedzialny i opart na dowodach naukowych (EBM) doradzać kobietom w ciąży. Dbając równocześnie o ich bezpieczeństwo i zdrowie.
Bibliografia:
- Bag, A., & Chattopadhyay, R. R. (2018). Evaluation of antioxidant potential of essential oils of some commonly used Indian spices in in vitro models and in food supplements enriched with omega-6 and omega-3 fatty acids. Environmental science and pollution research international, 25(1), 388– 398. https://doi.org/10.1007/s11356-017-0420-5.
- Ulanowska M, Olas B. Biological Properties and Prospects for the Application of Eugenol—A Review. International Journal of Molecular Sciences. 2021; 22(7):3671. https://doi.org/10.3390/ijms22073671.
- Tammannavar, P., Pushpalatha, C., Jain, S., & Sowmya, S. V. (2013). An unexpected positive hypersensitive reaction to eugenol. BMJ case reports, 2013, bcr2013009464. https://doi.org/10.1136/bcr-2013-009464.
- U.S. Department of Agriculture, FoodData Central. (2019, April 1). Spices, cloves, ground. Retrieved April 1, 2025, from https://fdc.nal.usda.gov/food-details/171321/nutrients
- Silva, M. V., de Lima, A. C. A., Silva, M. G., Caetano, V. F., de Andrade, M. F., da Silva, R. G. C., de Moraes Filho, L. E. P. T., de Lima Silva, I. D., & Vinhas, G. M. (2024). Clove essential oil and eugenol: A review of their significance and uses. Food Bioscience, 62, 105112. https://doi.org/10.1016/j.fbio.2024.105112
- Prashar, A., Locke, I. C., & Evans, C. S. (2006). Cytotoxicity of clove (Syzygium aromaticum) oil and its major components to human skin cells. Cell proliferation, 39(4), 241–248. https://doi.org/10.1111/j.1365-2184.2006.00384.x
- Kowalska G. (2021). The Safety Assessment of Toxic Metals in Commonly Used Herbs, Spices, Tea, and Coffee in Poland. International journal of environmental research and public health, 18(11), 5779. https://doi.org/10.3390/ijerph18115779
- Alawadhi, N., Abass, K., Khaled, R., Osaili, T. M., & Semerjian, L. (2024). Heavy metals in spices and herbs from worldwide markets: A systematic review and health risk assessment. Environmental Pollution, 362, 124999. https://doi.org/10.1016/j.envpol.2024.124999
- Batiha, G. E., Alkazmi, L. M., Wasef, L. G., Beshbishy, A. M., Nadwa, E. H., & Rashwan, E. K. (2020). Syzygium aromaticum L. (Myrtaceae): Traditional Uses, Bioactive Chemical Constituents, Pharmacological and Toxicological Activities. Biomolecules, 10(2), 202. https://doi.org/10.3390/biom10020202
- Hess, H. M., & Miller, R. K. (2015). Herbs during pregnancy. In Drugs during pregnancy and lactation: Treatment options and risk assessment (3rd ed., pp. 511-525).https://doi.org/10.1016/B978-0-12-408078-2.00020-2.
- Daniel-Kalicka, P. I. Goździki-na co pomagają? Czy napar z goździków jest zdrowy?. https://uns.pl/pl/blog/post/gozdziki-wlasciwosci-8-powodow-dla-ktorych-warto-miec-gozdziki-w-kuchni
- https://fdc.nal.usda.gov/food-details/171321/nutrients
- Cortés-Rojas, D. F., de Souza, C. R., & Oliveira, W. P. (2014). Clove (Syzygium aromaticum): a precious spice. Asian Pacific journal of tropical biomedicine, 4(2), 90–96. https://doi.org/10.1016/S2221-1691(14)60215-X
