II Konferencja: Psychodietetyka w praktyce. Od relacji z pacjentem do sukcesu. (Sprawozdanie)

Dnia 29 lutego w Gdańsku odbyła się druga już konferencja pod tytułem “Psychodietetyka w praktyce” organizowana przez Polskie Towarzystwo Terapii Poznawczej i Behawioralnej Dzieci, Młodzieży i Rodzin oraz Katedrę Żywienia Klinicznego Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. Tematem sobotniego spotkania był przede wszystkim odpowiedni kontakt i podejście do pacjenta, jako klucz do sukcesów w terapii.

W czasie wydarzenia mieliśmy okazję wysłuchać wielu specjalistów w dziedzinie dietetyki i psychiatrii: nauczycieli akademickich, osób na co dzień pracujących z pacjentami i prowadzących programy/terapie dla podopiecznych z zaburzeniami odżywiania.

Portal Dietetycy.org.pl miał przyjemnośc być jednym z partnerów medialnych konferencji.

Czy psychodietetyk jest potrzebny?

Prelegentem otwierającym całą konferencję była prof. dr hab. Sylwia Małgorzewicz z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. W swoim wystąpieniu podkreślała, jak ważną rolę w terapii żywieniowej pełni podejście psychologiczne i całościowe spojrzenie na pacjenta. Zarówno doświadczenie kliniczne jak i życiowe, a także znajomość problemu stanowią niezbędne elementy w realizacji założonych celów. Równie ważna w pracy z pacjentem jest motywacja oraz identyfikacja jego potrzeb. Brak zrozumienia może prowadzić do wyrobienia zaburzonego spojrzenia na świat i samego siebie.

“Kiedy ciało boli, to i dusza cierpi, kiedy boli dusza, boli też ciało”

Katarzyna Miller

Problemy terapeutyczne w pracy z pacjentem

W kolejnym wystąpieniu mieliśmy okazję przyjrzeć się codziennym problemom w pracy z pacjentem. Pani dietetyk, mgr Katarzyna Gładyś przedstawiła case study pacjentki z otyłością olbrzymią. Mimo kilku sposobów leczenia otyłości i ogólnie przyjętego schematu “1. zmiana stylu życia → 2. farmakoterapia → 3. leczenie chirurgiczne” nie zawsze sytuacja będzie kształtować się w tak prosty i uporządkowany sposób. Często w pracy z pacjentem pojawia się zwątpienie spowodowane brakiem efektów lub wynikiem wręcz odwrotnym do spodziewanego, choć schemat postępowania był jak najbardziej poprawny. Pani magister podkreślała, że potrzebne jest szerokie spojrzenie na pacjenta i dociekliwość w dążeniu do diagnozy. Dietoterapia może nie przynosić skutku ze względu na brak motywacji, wiary we własne siły, brak sprecyzowanego celu, nieregularną kontrolę czy pewne relacje w rodzinie. 

Przykład pacjentki pokazał również, że niezależnie od obranej metody leczenia, w każdym momencie ważne są aspekty psychologiczne.

Skuteczne socjotechniki poprawiające współpracę z pacjentem chorym na otyłość

O zrozumieniu pacjenta jako celu nadrzędnym we współpracy mówiła lek. med. Małgorzata Dąbrowska-Kaczorek, psychoterapeuta poznawczo-behawioralny. Osoby chore na otyłość spotyka często wiele nieprzyjemnych sytuacji, które zmieniają ich postrzeganie świata, siebie i innych ludzi. U pacjentów tych obserwuje się również zniekształcenia poznawcze – ich uwaga skupia się na wychwytywaniu negatywnych informacji, czasami generalizują wypowiedzi innych i kierują ich negatywny wydźwięk na siebie albo pomijają pozytywne informacje na swój temat.

Prelegentka zwracała uwagę, że w relacji z pacjentem niezmiernie ważne jest sformowanie celu, umiejętne zadanie pytań, tzw. technika dialogu sokratejskiego umożliwia pacjentowi rozwijanie motywacji wewnętrznej do zmiany nawyków żywieniowych. Psychoterapeutka mówiła o tym, że wielu trafiających do niej pacjentów nie potrafi wyjść ze sfery komfortu, pomimo zaleceń lekarza rodzinnego do zmiany diety i stylu życia. Przyczyną jest silny lęk, którego doświadczają. Przyrównała go do muru, którym otaczają się pacjenci. Pokonanie tej bariery i zmniejszenie strachu sprawia, że uczą się nowych umiejętności i czerpią z zaleceń dietetycznych korzyści. Przykładem takich działań jest program Asertywne Odchudzanie, który jest realizowany w Centrum Rozwoju. Podczas warsztatów uczestnicy mieli okazję zapoznać się z jego wybranymi fragmentami.

Zaburzenia odżywiania okiem dietetyka

W kolejnej części konferencji poruszano temat zaburzeń odżywiania z punktu widzenia dietetyka oraz psychologa i psychiatry. Pierwsze stanowisko prezentowała Pani dr n. med. Paulina Borek-Trybała, według której problem żywieniowy pacjenta to czubek góry lodowej, której podstawy stanowią zaburzenia emocjonalne i problemy psychologiczne. Terapia powinna zatem skupiać się na terapii psychologicznej/psychiatrycznej, a nie bazować na pracy z dietetykiem. Nie mniej jednak oprócz “głowy” cierpi także ciało i tutaj właśnie pojawia się poradnictwo żywieniowe. 

Pani doktor przytoczyła szereg rozwiązań pomocnych przy poszczególnych zaburzeniach oraz w powikłaniach im towarzyszących, m.in. edukację żywieniową i obalanie mitów u osób cierpiących na ortoreksję, czy zalety diety lekkostrawnej oraz low-FODMAP przy problemach jelitowych.

Głównymi zadaniami dietetyka powinny być identyfikacja pacjenta pod kątem grupy ryzyka (np. poprzednie doświadczenia z dietą i efekt), zaniechanie schematycznego podejścia do odchudzania na rzecz realnych zadań i wykorzystywania różnych narzędzi dietetycznych (np. książek kucharskich, dialogu motywacyjnego).

Zaburzenia odżywiania okiem psychiatry

Spojrzenie psychiatry i psychoterapeuty systemowego przedstawiła natomiast Pani Olga Markowska. Doktor już na wstępie zaznaczyła, że problemy zaburzeń odżywiania z roku na rok zbierają coraz większe żniwo. Przedstawiła kulturowe, społeczne i fizjologiczne funkcje jedzenia, wśród których znalazły się określenia takie jak “oznaka miłości i troski” czy “powód poczucia winy” i „samokarania”. Mieliśmy również okazję spojrzeć na kliniczny obraz jadłowstrętu i przebieg choroby.

“Nadrzędny cel lekarza psychiatry: pacjent musi żyć, aby można było go terapeutyzować.”

mgr Anna Siewierska

Pani doktor zwróciła również uwagę na ważną, ale często zapominaną zasadę: nie powinniśmy mówić, że celem terapii jest schudnięcie lub przytycie, tylko normalne życie. Dodatkowo powinniśmy uświadamiać pacjenta co traci z powodu obecnego stanu.

Doktor Olga Markowska odniosła się również do znaczenia dietetyka w zespole i podkreśliła, że jest on niezbędny zwłaszcza wtedy, gdy pacjent darzy go zaufaniem oraz w sytuacji występujących w rodzinie złych wzorców żywieniowych i/lub problemów z masą ciała. Jednak u osób chorych na zaburzenia odżywiania podstawowym działaniem jest leczenie psychiatryczne.

Odżywianie w stanie obniżonego nastroju

Ostatnią prelekcję wygłosiła Pani prof. dr hab. Ewa Stachowska z Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie. W swoim wystąpieniu poruszała kwestie związane z mikrobiomem jelitowym człowieka i jego oddziaływaniem na nastrój. 

Jelita każdego człowieka zasiedla blisko 39 milardów bakterii, które wnoszą do naszego metabolomu wiele unikatowych możliwości, dodając do naszej puli genów (23 tys) około 8 milionów genów obcych gatunkowo. Ten dodatkowy zbiór genów odgrywa ważną rolę w zdrowiu i chorobie. Badania na zwierzętach wskazują, że prawidłowa, „zadbana” przez całe życie mikrobiota pomaga w utrzymaniu zdrowia. I na odwrót – bakterie jelitowe modyfikowane przez nieodpowiednią dietę, brak ruchu, leki czy stres (tzw. dysbioza jelitowa) mogą wyzwolić wrodzoną odpowiedź immunologiczną, generując przewlekły stan zapalny niskiego stopnia, a tym samym problemy zdrowotne. Jednym z nich jest pogorszone funkcjonowanie tzw. osi jelitowo-mózgowej – tworu zbudowanego z neuronów nerwu błędnego i korzenia grzbietowego oraz nerwów układu nerwowego związanego z jelitami oraz bardziej dyskretnych połączeń rozgrywanych za pomocą wydzielanych przez mikroorganizmy jelitowe hormonów, cytokin, związków immunokompetentnych i neuroaktywnych.

Bakteriami negatywnie oddziałującymi na funkcjonowanie osi jelitowo-mózgowej poprzez syntezę metabolitów (przekraczających barierę krew/mózg) stymulujących stan zapalny, uszkodzenie aksonów czy demielinizację neuronów są bakterie z klas Bacilli, Clostridia, Enterobacteria, Actenobacteria, Peptococci, Staphylococci, Streptococci oraz niektóre gatunki drożdży. Pozytywnie wpływającymi na funkcję układu nerwowego są bakterie z gatunków: Lactobacillus (L. rhamnosus, L. acidophilus, L. plantarum itp.), Bifidobacterium (B. bifidum), Enterococci, Propionobacteria i Peptostreptococci.

Pani profesor w swoim wystąpieniu wymieniła również szereg produktów, które warto włączyć do diety w trosce o mikrobiom. Są to m.in. owoce jagodowe, orzechy, przyprawy (m.in. kurkuma, oregano czy imbir), produkty fermentowane, a nawet niepozorna pieczarka i inne grzyby.

Nauka przez praktykę  – warsztaty 

Ostatnią częścią konferencji była możliwość wzięcia udziału w jednym z trzech warszatów:

• “Jak budować relacje z rodziną pacjenta?”,  
• “Jak nauczyć pacjenta odróżniać głód od apetytu? – wybrane metody kontroli apetytu”
• “Jak pomóc pacjentowi ustanowić cele w terapii otyłości i motywować go dialogiem sokratejskim?”

W czasie drugiego warsztatu uczestnicy próbowali wejść w rolę pacjenta i uporać się ze znalezieniem różnić między głodem a apetytem. Spróbowali znaleźć sposoby na przejedzenie i występujące pokusy. Forma zajęć pozwalała na podejście do problemu od innej strony i zmianę nieco schematycznego myślenia wśród dietetyków. Każdy miał okazję zadawać pytania i wczuć się w rolę pacjenta.

Podsumowanie

Konferencja “Psychodietetyka w praktyce” została przeprowadzona na bardzo wysokim poziomie organizacyjnym i merytorycznym, a poruszane tematy odpowiadały obowiązującym trendom i problemom. Partnerzy konferencji zadbali także o nagrody dla uczestników i atrakcje w czasie przerw.

“Psychodietetyka w praktyce” powinna stanowić obowiązkowy punkt na mapie konferencji dietetycznych dla wszystkich zainteresowanych zarówno psychologicznym aspektem pracy z pacjentem jak i terapią żywieniową. Zapraszamy na kolejną edycję!