Jak rozpoznać występowanie pasożytów u dzieci?

Często trudno znaleźć przyczynę złego samopoczucia dziecka. Brak apetytu, bóle brzucha, problemy z wypróżnianiem oraz ogólne osłabienie organizmu, to niespecyficzne objawy towarzyszące wielu schorzeniom. W wieku dziecięcym istnieje jednak szczególnie wysokie ryzyko zakażenia pasożytami. Wynika to z niedojrzałego układu odpornościowego, a także z chęci eksploracji otoczenia, bliskich kontaktów z rówieśnikami oraz niskiego poczucia higieny [1,2,3,4].

Należy pamiętać, że zdecydowana większość zakażeń pasożytniczych przebiega bezobjawowo. Jeśli jednak objawy kliniczne występują, są one wysoce zróżnicowane i mało charakterystyczne, przez co trudno jednoznacznie określić przyczynę ich występowania [1,2,3,4].
Do najczęstszych z nich zaliczamy:

• Biegunki,
• Wzdęcia,
• Nudności,
• Wymioty,
• Bóle brzucha,
• Brak apetytu,
• Spadek masy ciała,
• Wysypki,
• Silne swędzenie w okolicy odbytu,
• Stany podgorączkowe,
• Bóle mięśni i stawów,
• Bezsenność,
• Chroniczne zmęczenie,
• Apatia,
• Drażliwość

Jak zapobiec zakażeniu pasożytami u dzieci?

Dzieci stanowią grupę najbardziej narażoną na zakażenie pasożytami. Z tego powodu od najmłodszych lat powinny być edukowane w kwestiach postępowania z żywnością oraz higieną osobistą. Dokładne mycie rąk przed jedzeniem, po skorzystaniu z toalety oraz zabawie w piaskownicy bądź z pupilem stanowią priorytetową rutynę. Ważne również jest wykształcenie nawyku każdorazowego mycia warzyw i owoców, a także częstej zmiany bielizny oraz pościeli. Ponadto istotne jest, aby regularnie odrobaczać zwierzęta domowe. Zachowania te w znacznym stopniu przyczyniają się do redukcji ryzyka wystąpienia robaczycy u dzieci [3,4]. 

Czy profilaktyczne odrobaczanie dzieci jest potrzebne?

Na podstawie aktualnego stanu epidemiologicznego oraz dostępnych źródeł ustalono, że nie ma wskazań do profilaktycznego odrobaczania osób dorosłych i dzieci mieszkających w Polsce. Należy również pamiętać, że tak jak inne farmaceutyki, leki przeciwpasożytnicze mają skutki uboczne. Między innymi mogą one przyczyniać się do wystąpienia zapalenia nerek, zaburzeń wątrobowych oraz krwiotworzenia. Co więcej, środki te stosowane zbyt często i bez potrzeby, tracą swoją skuteczność. Dlatego proces odrobaczania należy przeprowadzić wyłącznie po wykonaniu pełnej diagnostyki [4].

Drogi zakażenia

Istnieje wiele różnych dróg zakażenia pasożytami. Parazyty przedostają się do organizmu m.in. poprzez ukąszenia owadów, brak higieny osobistej, kąpiel w skażonych zbiornikach wodnych, a nawet powietrze. Jednak do zarażenia najczęściej dochodzi w wyniku kontaminacji żywności oraz wody przez ich jaja. Dlatego szczególnie ważne jest, aby dokładnie myć warzywa i owoce, pić przegotowaną lub przefiltrowaną wodę oraz nie spożywać surowych bądź niedogotowanych potraw [1,2,3,4].

Miejsca bytowania pasożytów

Pasożyty mogą bytować w różnych narządach. Najczęściej jednak osiedlają się w przewodzie pokarmowym, przede wszystkim w jelitach, wątrobie oraz trzustce. Posiadają one również zdolność atakowania innych tkanek oraz organów, w tym skóry, płuc, mięśni, a także mózgu [2].

Na terenie Polski za dominujące pasożyty przewodu pokarmowego uznaje się Enterobius vermiculari (owsik ludzki) oraz Giardia lamblia, wywołującą lambliozę. Natomiast spośród zakażeń skóry najczęściej diagnozuje się świerzb i wszawicę [2].

Rozpoznanie

Większość zarażeń pasożytniczych nie ma charakterystycznych cech diagnostycznych. Z tego powodu choroby wywołane przez parazyty są bardzo trudne do zdiagnozowania i wymagają doświadczenia personelu [4]. 

Podstawę rozpoznania stanowi szczegółowy wywiad lekarski. Dzięki zebranym informacją oraz analizie występujących objawów możliwe jest dalsze ukierunkowanie diagnostyki. Pewnym dowodem zarażenia pasożytniczego jest wykrycie dorosłego osobnika. Mniejsze znaczenie ma wykrycie postaci rozwojowych np. jaj oraz cyst. Spowodowane jest to ich niewielkimi rozmiarami oraz dużym podobieństwie do kropel tłuszczu, oraz pyłków roślinnych [4]. 
Do najczęściej przeprowadzanych badań diagnostycznych pozwalających na wykrycie pasożytów w organizmie zalicza się [4]:

• Badanie kału,
• Wymaz z okolicy odbytu,
• Badanie krwi.
• Testy serologiczne (ELISA),
• Testy immunoenzymatyczne

Leczenie

Postępowanie lecznicze w przypadku zakażeń parazytami opiera się na zastosowaniu środków przeciwpasożytniczych. Ich rodzaj oraz dawka dobierane są przez lekarza indywidualnie do każdego przypadku. Ważną rolę odgrywa również przestrzeganie zaleceń higienicznych tj. częste mycie rąk, codzienna zmiana bielizny oraz zachowanie czystości w miejscu zamieszkania. Co więcej, należy pamiętać, że w większości przypadków proces odrobaczania obejmuje wszystkich domowników, a nie tylko osobę, która jest nosicielem. Ponadto odrobaczaniu poddane powinny zostać również zwierzęta domowe [2,4].

Podsumowanie

Dzięki poprawie warunków sanitarnych oraz większej wiedzy i samoświadomości zarażenia pasożytnicze w Polsce stały się rzadsze. Niemniej jednak, ze względu na słaby układ odpornościowy oraz niskie poczucie higieny, dzieci stanowią grupę najbardziej narażoną na wystąpienie robaczycy. Warto pamiętać, że większość zarażeń pasożytniczych przebiega bezobjawowo lub z bardzo niespecyficznymi symptomami. Z tego powodu choroby wywołane przez parazyty są trudne do zdiagnozowania. Aby zminimalizować ryzyko wystąpienia pasożytów u dzieci, należy edukować je w kwestii higieny i postępowania z żywnością [1,2,3,4].

Ważne: Jeśli przez dłuższy czas twoje dziecko skarży się na dolegliwości ze strony układu pokarmowego, ciągłe zmęczenie, silne swędzenie lub wysypki udaj się z nim do lekarza, mogą być to objawy robaczycy.

Bibliografia

1. Kaleta, P., Palacz-Wróbel, M., & Chajec, Ł. (2018). Częstość występowania robaczyc u dzieci w wieku przedszkolnym ? Określenie czynników 
2. Hadaś, E., & Derda, M. (2014). Pasożyty – zagrożenie nadal aktualne. Problemy Higieny i Epidemiologii, 95(1), 6–13. 
3. Nieśpiał, A., & Panasiuk, L. (2017). Poziom wiedzy rodziców na temat wybranych chorób pasożytniczych u dzieci w wieku przedszkolnym. Aspekty zdrowia i choroby, 2(3), 77–91. 
4. Diagnostyka, leczenie i profilaktyka najczęstszych chorób pasożytniczych u dzieci – problemy współczesnego pediatry i specjalisty medycyny rodzinnej. (2017). Lekarz POZ, 2(3), 154–160.