Rynek produktów ekologicznych rośnie, tak samo jak świadomość ekologiczna wśród konsumentów. Konsumenci poszukują bezpiecznych produktów spożywczych, które pochodzących z kontrolowanych systemów. Wierzą, że produkty ekologiczne są nie tylko bezpieczniejsze, ale również bogate w składniki niezbędne do utrzymania właściwego zdrowia.
Wielu autorów przeprowadziło badania porównujące zawartość substancji bioaktywnych w żywności ekologicznej i konwencjonalnej. Istnieje jednocześnie coraz więcej dowodów, że roślinne metabolity wtórne odgrywają kluczową rolę dla zdrowia człowieka. Głównym obszarem badań naukowych są flawonoidy, które stanowią dużą grupę kilku tysięcy różnych związków. Mają działanie antyoksydacyjne i kardioprotekcyjne, neuroprotekcyjne, a także zapobiegają powstawaniu nowotworów. Tak więc są dla człowieka ważnym źródłem związków przeciwutleniających, które chronią organizm przed wpływem czynników zewnętrznych i ograniczają rozprzestrzenianie się chorób cywilizacyjnych. Ponadto przeciwdziałają miażdżycy, zmniejszają ryzyko otyłości, wzmacniają ścinany naczyń krwionośnych, zmniejszają powstawanie skrzepów krwi oraz zapobiegają udarom. Działają w sposób ochraniający w odniesieniu do witaminy C, zwiększają jej skuteczność, a tym samym wspierają układ odpornościowy, zapobiegają infekcją bakteryjnym i wirusowym. Posiadają właściwości zwalczające zespół wywołany przez szok tlenowy oraz chroniące przed efektami UVA i UVB. Niektóre flawonoidy mają właściwości łagodzące podrażnienia błon śluzowych. Liczne badania potwierdziły, że produkty ekologiczne posiadają zwiększoną zawartość różnych flawonoidów.
Inną grupę metabolitów wtórnych roślin stanowią karotenoidy. Posiadają one silne właściwości przeciwutleniające. W przyrodzie istnieje ponad 600 pigmentów, zwanych karotenoidami. To one nadają roślinom żółty, pomarańczowy i czerwony kolor. Karotenoidy mogą występować w zielonych warzywach liściastych, ale ich kolor jest maskowych przez zielony chlorofil. Wśród karotenoidów najbardziej znanym jest β-karoten, który znaleźć można w pomarańczowych, żółtych owocach oraz w zielonych warzywach liściastych. Karotenoidy obniżają poziom cholesterolu we krwi, co w pozytywny sposób wpływa na serce. β-karoten pomaga wzmacniać układ odpornościowy ciała przez pobudzanie wzrostu liczby limfocytów. Udowodniona została aktywność przeciwnowotworowa, jako że β-karoten jest silnym przeciwutleniaczem posiada właściwości neutralizujące wolne rodniki.
Do grupy silnych przeciwutleniaczy zalicza się również witaminę C, która odgrywa ważną rolę w wielu procesach metabolicznych organizmu. Zapewnia prawidłowe działanie układu odpornościowego, współdziała w syntezie kolagenu oraz przyspiesza gojenie się ran. Uczestniczy w metabolizmie tłuszczów, cholesterolu i kwasów żółciowych, regeneruje witaminę E i inne niskocząsteczkowe przeciwutleniacze, np. glutation. Witamina C hamuje rozwój bakterii oraz wykazuje właściwości bakteriobójcze wobec niektórych drobnoustrojów chorobotwórczych. Ponadto pomaga ona w przyswajaniu żelaza niehemowego i wspomaga produkcję krwinek czerwonych. Hamuje tworzenie rakotwórczych nitrozoamin, zmniejszając w ten sposób negatywny wpływ azotanów . Większość przeprowadzonych badań potwierdza wyższą zawartość witaminy C w uprawach ekologicznych.
To w jaki sposób żywność ekologiczna wpływa na ludzkie zdrowie prezentuje wiele badań. Badania dotyczące długoterminowego wpływu żywności ekologicznej na ludzkie zdrowie są bardzo trudne do interpretacji. Istnieją czynniki, które przeszkadzają w formułowaniu wniosków. Jest to np. biodostępność – stopień w jakim dany związek jest pochłaniany przez organizm. Ponadto każdy organizm inaczej reaguje na produkt żywnościowy, a nie jest możliwe przewidzenie tej reakcji. Do tej pory istnieje niewiele informacji na temat korelacji między dietą ekologiczną a konwencjonalną. Podjęto jednak już pewne kroki w celu poznania lepiej tych zależności. Jednym z tych badań jest badanie przeprowadzone przez Fuchs i wsp. (2005), gdzie przez miesiąc analizowany był stan fizyczny i psychiczny dwóch grup zakonnic. Grupy były podzielone na takie, w których wprowadzono dietę konwencjonalną i biodynamiczną (ekologiczną). Zakonnice przebywające na diecie biodynamicznej wykazywały obniżone ciśnienie krwi i lepsze parametry odpornościowe niż zakonnice na diecie konwencjonalnej. Parametry takie jak ogólne samopoczucie, kondycja fizyczna i psychiczna zostały lepiej ocenione w grupie przy diecie biodynamicznej. Zakonnice cierpiały na rzadsze bóle głowy i wykazywały większą zdolność radzenia sobie ze stresem. To co mogło wpłynąć na takie wyniki to to, że zakonnice były świadome tego jaką dietę mają zastosowaną i czym ona może skutkować. Dlatego też uzyskane wyniki mogą być nie do końca wiarygodne.
Badania przeprowadzane na ludziach są kosztowne i trudniejsze. Wykonywanie badań na zwierzętach można uznać za najwłaściwszy sposób porównywania wpływu na zdrowie różnych metod produkcji żywności. Badania laboratoryjne zapewniają wysoki poziom kontroli, a także większą łatwość w wyborze jednorodnej populacji organizmów testowych. Bezpośrednie wskaźniki wpływu na zdrowie ludzi nie mogą być stwierdzone w tych doświadczeniach, ale mogą być użyteczne w sformułowaniu cennych hipotez.
Zwierzęta karmione paszą ekologiczną były już przedmiotem znanych badań naukowych. Badania przeprowadzone przez Williams w 2002 porównywały tempo rozwoju, płodność, i zdolność reprodukcyjną szczurów, myszy, królików i kur. Większość danych wskazuje na lepsze wskaźniki płodności, to znaczy większą liczbę jaj, więcej zapłodnień, bardziej korzystne zmiany histologiczne u samic, a także lepsze długoterminowe wskaźniki płodności w ciągu trzech generacji (więcej embrionów, większa masa nowonarodzonych osobników, mniejsza śmiertelność prenatalna). W stadach zaobserwowano korzystniejsze dla zdrowia parametry u nowonarodzonych zwierząt: większa masa, mniejsza śmiertelność, większa przeżywalność. Wynik tych badań potwierdza, że pasze ekologiczne mogą wywierać lepszy wpływ na zdrowie zwierząt w odniesieniu do reprodukcji i ciąży.
Na szczurach i kurczakach przeprowadzono badania dotyczące odporności. Wyniki sugerowały, że zwierzęta karmione paszami ekologicznymi wykazywały lepszy stan zdrowia, ponieważ były lepiej przygotowywane do pokonania infekcji.
Wpływ żywności ekologicznej na zdrowie ludzi i zwierząt nie jest jeszcze do końca poznany. Oprócz diety wiele innych czynników wpływa na stan zdrowia. Na podstawie badań przeprowadzonych do tej pory można zbudować hipotezę, że żywność ekologiczna może mieć pozytywny wpływ na zdrowie, ale dane są niewystarczające do sformułowania jednoznacznych wniosków.
Piśmiennictwo:
1. Szczucka B. (2009): Żywność ekologiczna kontra konwencjonalna. Przem. Spoż., t. 63,4, s. 23.
2. Matt D., Rembialkowska E., Luik A., Peetsmann E., Pehme S. (2011): Quality of Organic vs. Conventional Food and Effect on Health. Report. Estonian University of Life Sciences
3. Williams C. M. (2002): Nutritional quality of organic food: shades of grey or shades of green? Proceedings of the Nutrition Society, no 61, pp 19-24.
