Kaki, znane również jako persymona, sharon i hurma wschodnia, to owoc pochodzący z Azji. Wśród starożytnych Greków kaki było nazywane owocem bogów. Hurma wschodnia pochodzi z Chin, gdzie była znana już ponad 2 tysiące lat temu [1]. Od tamtego czasu uprawa kaki rozprzestrzeniła się na inne regiony Azji, w tym na Japonię, Koreę i Indie. Później persymona trafiła także do innych części świata, takich jak Stany Zjednoczone, Brazylia i południowa Europa. Z uwagi na swoje pochodzenie, historię, niezwykły smak i dużą gęstość odżywczą, kaki ma nie tylko znaczenie kulinarne, kulturowe, ale także prozdrowotne. W Chinach persymona symbolizuje szczęście, dobrobyt i długowieczność [2]. Czy słusznie?
Uprawa kaki i dostępność na polskim rynku
Kaki jest drzewem owocowym, które preferuje klimat umiarkowany do subtropikalnego. Najlepiej rośnie w regionach o łagodnym, ciepłym klimacie. Drzewa kaki wymagają pełnego nasłonecznienia, aby dobrze owocowały. Czas zbiorów przypada na okres od października do listopada. Jesienią możemy z łatwością znaleźć persymonę w większości supermarketów. Warto po nią sięgnąć i urozmaicić naszą dietę w okresie jesienno-zimowym, gdy dostępność rodzimych owoców jest mniejsza.
Jak smakuje kaki?
Najpopularniejsza odmiana kaki kształtem przypomina pomidora. Skórka jest gładka, błyszcząca i na ogół cienka, a kolor owocu może wahać się od złocistego do pomarańczowego. Gdy jest dojrzałe, miąższ persymony jest miękki i soczysty. Smak sharona jest bardzo charakterystyczny – mieszkanka słodkiego z nutą korzenną. Daje to niezwykłe i oryginalne połączenie, które można wykorzystać w kuchni na wiele sposobów!
Wartości odżywcze
Kaki jest nie tylko smaczne, ale także bogate w wartości odżywcze, które mogą się nieznacznie różnić w zależności od odmiany, stopnia dojrzałości czy warunków uprawy. Jest niskokalorycznym owocem i doskonałym źródłem błonnika. Ponadto zawiera m.in. witaminy A i C oraz dostarcza nam składników mineralnych, takich jak potas, magnez czy mangan [3].
Tabela 1. Porównanie wybranych wartości odżywczych persymony i jabłka w 100 g produktu
| Składnik | Persymona | Jabłko |
| Kalorie | 70 kcal | 50 kcal |
| Białko | 0,58 g | 0,4 g |
| Tłuszcz | 0,19 g | 0,4 g |
| Węglowodany | 18,6 g | 12,1 g |
| Błonnik | 3,6 g | 2 g |
| Witamina A | 81 µg | 4 µg |
| Witamina C | 7,5 mg | 4,6 mg |
| Potas | 161 mg | 134 mg |
| Mangan | 0,355 mg | 0,08 mg |
| Magnez | 9 mg | 3 mg |
| Wapń | 8 mg | 4 mg |
| β-karoten | 253 µg | 24 µg |
| Foliany | 8 µg | 6 µg |
źródło: The United States Department of Agriculture (USDA) oraz tabele wartości odżywczych produktów spożywczych Instytutu Żywności i Żywienia
Właściwości. Korzyści zdrowotne związane z jedzeniem kaki
Taniny
Jednym z ważnych składników kaki są taniny, inaczej nazywane naturalnymi garbnikami. Są to związki roślinne należące do grupy polifenoli. Badania wykazały, że taniny hamują proliferację komórek nowotworowych oraz angiogenezę, charakterystyczną dla przerzutów raka. Dzięki tym właściwościom garbniki mają potencjał w walce z niektórymi rodzajami nowotworów, m.in. piersi, prostaty i płuc [4].
Właściwości przeciwwirusowe
Co więcej, badacze z Japonii odkryli interesujące właściwości tanin wyekstrahowanych z kaki w kontekście działania przeciwwirusowego. Wyniki wykazały, że taniny zmniejszyły nasilenie objawów choroby COVID-19 oraz redukowały transmisję wirusa [5]. Choć badanie zostało przeprowadzone na modelu zwierzęcym i wymaga dalszych prac badawczych, jest to obiecujący krok w walce z koronawirusami.
Wsparcie układu pokarmowego
Oprócz działania przeciwnowotworowego i przeciwwirusowego, taniny korzystanie wpływają na układ pokarmowy. Naukowcy zaobserwowali, że tanina pochodząca z kaki zmniejszyła stan zapalny we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego [6]. Ponadto zaszły pozytywne zmiany w różnorodności i składzie bakterii jelitowych myszy, którym podawano suplementy zawierające taniny.
Antyoksydanty
Sharony, a w szczególności ich skórka, są bogate w karotenoidy: beta-karoten, luteinę, zeaksantynę i likopen. Mają one właściwości przeciwutleniające i odgrywają istotną rolę w ochronie organizmu przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Zaburzona równowaga pomiędzy wolnymi rodnikami a przeciwutleniaczami określana jest jako stres oksydacyjny. Jest on przyczyną przedwczesnego starzenia i innych poważnych dolegliwości.
β-Karoten jest prekursorem witaminy A niezbędnej dla prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Działanie antyoksydacyjne witaminy A polega na zmniejszaniu reaktywności wolnych rodników, chroniąc tym samym DNA przed uszkodzeniem.
Zeaksantyna i luteina działają jak filtr ochraniający przed szkodliwym promieniowaniem i wspierają zdrowie oczu. Badania sugerują, że spożycie likopenu może być związane z redukcją ryzyka wystąpienia niektórych rodzajów nowotworów, chorób serca oraz chorób oczu.
Owoce kaki są bardzo dobrym źródłem kwasu askorbinowego, powszechnie znanego jako witamina C. Może ona nam się mylnie kojarzyć z ochroną przed przeziębieniem, ale tylko nieznacznie skraca czas infekcji. Niemniej jednak kwas askorbinowy pełni szereg innych funkcji, tj. bierze udział w produkcji kolagenu, poprawia wchłanianie żelaza, stymuluje produkcję białych krwinek (m.in. limfocytów B i T). A przede wszystkim jest silnym antyoksydantem i zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób przewlekłych.
Dobroczynny wpływ na gospodarkę lipidową i układ krwionośny
Spożywanie kaki może pomóc w obniżeniu poziomu cholesterolu i ciśnienia krwi. Te dwa parametry są istotne w profilaktyce chorób układu krążenia. Pamiętajmy, że w krajach wysokorozwiniętych jedną z głównych przyczyn zgonu są choroby wieńcowe. Antyoksydanty mają korzystny wpływ na układ krążenia poprzez ochronę naczyń krwionośnych. Z kolei wysoka zawartość błonnika w persymonie pomaga obniżyć poziom cholesterolu LDL (zwanego ,,złym” cholesterolem).
Jak jeść kaki?
Skórka jest delikatna i nie trzeba jej obierać przed jedzeniem. Dodatkowo zawiera ona najwięcej cennych polifenoli i karotenoidów o silnych właściwościach przeciwutleniających. Surowy owoc możemy zjadać w całości lub pokroić wedle własnego uznania. Jeśli nie chcemy zjadać skórki, wystarczy obrać kaki nożykiem lub wydrążyć miąższ łyżeczką. Na polskim rynku najpopularniejsze są odmiany o cierpkich owocach. Jednak wraz z dojrzewaniem kaki mięknie i nabiera słodkiego smaku. Owoce można wykorzystać w sezonowych sałatkach (np. z jarmużem, granatem i orzechami), wypiekach i daniach wytrawnych. Świeża lub suszona persymona będzie świetnym dodatkiem do owsianki.
Podsumowanie
Warto urozmaicić naszą dietę w egzotyczne persymony. Będą znakomitym dodatkiem wielu jesiennych potraw. Ze względu na walory smakowe, możne je również spożywać jak jabłko – w całości, pokrojone w ćwiartki lub plastry. Kaki docenią osoby na diecie redukcyjnej, ponieważ jest owocem niskoenergetycznym.
Najczęstsze pytania:
Tak, dojrzałe kaki po możemy jeść na surowo.
Skórka kaki jest jadalna, pamiętajmy jednak, aby owoc dobrze umyć przed jedzeniem.
Smak kaki jest charakterystyczny i często opisywany jako słodki, delikatny i lekko korzenny.
Kaki zawiera wiele prozdrowotnych składników i warto włączyć go do swojej diety.
Umiarkowane spożycie kaki nie powoduje skutków ubocznych. Niemniej jednak, u niektórych osób może wystąpić reakcja alergiczna, ale jest to rzadkością.
Kaki pochodzi z Chin, jest uprawiane od ponad 2 tysięcy lat.
Sezon na kaki jest jesienią, zaczyna się w październiku, a kończy w listopadzie.
Kaki jest rośliną klimatu tropikalnego. W Polsce nie jest możliwa jego uprawa w gruncie, ze względu na zbyt niskie temperatury zimą.
Persymona i kaki to dwie różne nazwy dla tego samego owocu. Persymona to jedna z nazw, która jest używana w niektórych krajach, np. w Hiszpanii, Francji czy Włoszech. Natomiast kaki to bardziej powszechnie stosowana nazwa w innych częściach świata, w tym w Polsce, Japonii czy Stanach Zjednoczonych.
Bibliografia:
- Martínez-Calvo, J., Naval, M., Zuriaga, E., Llácer, G., & Badenes, M. L. (2013). Morphological characterization of the IVIA persimmon (Diospyros kaki Thunb.) germplasm collection by multivariate analysis. Genetic Resources and Crop Evolution, 60(1), 233–241.
- #21 Persimmon Tree – Symbolism & Meaning. July 3, 2023. https://treesymbolism.com/persimmon-tree-symbolism.html
- Yaqub, S., Farooq, U., Shafi, A., Akram, K., Murtaza, M. A., Kausar, T., & Siddique, F. (2016). Chemistry and functionality of bioactive compounds present in persimmon. Journal of Chemistry, 2016, 1–13.
- A. Youness, R., Kamel, R., A. Elkasabgy, N., Shao, P., & A. Farag, M. (2021). Recent advances in tannic acid (Gallotannin) anticancer activities and drug delivery systems for efficacy improvement; a comprehensive review. Molecules, 26(5), 1486.
- Furukawa, R., Kitabatake, M., Ouji-Sageshima, N., Suzuki, Y., Nakano, A., Matsumura, Y., Nakano, R., Kasahara, K., Kubo, K., Kayano, S., Yano, H., & Ito, T. (2021). Persimmon-derived tannin has antiviral effects and reduces the severity of infection and transmission of SARS-CoV-2 in a Syrian hamster model. Scientific Reports, 11(1), 23695.
- Kitabatake, M., Matsumura, Y., Ouji-Sageshima, N., Nishioka, T., Hara, A., Kayano, S. I., & Ito, T. (2021). Persimmon-derived tannin ameliorates the pathogenesis of ulcerative colitis in a murine model through inhibition of the inflammatory response and alteration of microbiota. Scientific Reports, 11(1), 7286.
