Neofobia żywieniowa. Czym jest i u kogo występuje?

Neofobia żywieniowa jest to niechęć i niepewność próbowania i spożywania nowych pokarmów. Zjawisko to nazwano „paradoksem wszystkożercy”. Małe dzieci przejawiają zachowania neofobiczne względem pożywienia, jednak w końcu będą musiały zacząć akceptować i zjadać produkty, które początkowo mogły wydawać im się groźne.

🔎 Neofobia żywieniowa i wybredność w jedzeniu u dzieci i młodzieży nie pozostają bez znaczenia dla zdrowia. Mogą prowadzić do niedoborów pokarmowych i zwiększać ryzyko rozwoju chorób w dorosłości [5].

W jakim wieku neofobia jest najczęstsza?

Niemowlęta do 12. miesiąca życia cechuje postawa otwartości na nowe smaki, która zmniejsza się z wiekiem.  Jest to bardzo częste zjawisko i występuje szczególnie u dzieci między 2. a 5. rokiem życia. Wiąże się z przybywaniem nowych produktów w jadłospisie małego dziecka. Neofobia jest silniejsza u płci męskiej, niż u żeńskiej i ma charakter rodzinny. Dziecko najczęściej odmawia jedzenia warzyw, mięsa i owoców.

🔎 Badania wskazują, że problematyczne mogą być też często stosowane przez rodziców jogurty z kawałkami owoców. Ten ciekawy pomysł na przemycenie zdrowych owoców może obrócić przeciwko rodzicom. Szczególnie dzieci w wieku 6 lat wykazują największą niechęć do grudek, nasion i kawałków owoców w jedzeniu, co może być związane z naturalnym mechanizmem ochronnym przed potencjalnie szkodliwymi produktami. Z czasem, w miarę dojrzewania, dzieci stają się bardziej otwarte na nowe tekstury, co podkreśla znaczenie cierpliwości i wielokrotnego wprowadzania nowych potraw [4].

Jak rozróżnić neofobię od wybrzydzania przy stole?

Różnica między neofobią żywieniową a wybrzydzaniem sprowadza się do tego, że dziecko grymaszące odmawia jedzenia produktów, które wcześniej lubiło i jadało. Dodatkowo nie chce spożywać  nowych produktów ze względu na ich strukturę, barwę. Dziecko noefobiczne wyraża niechęć do jedzenia nieznanych mu produktów, również tych tylko wyglądających na nieznane, podanych w innej formie niż zazwyczaj.

Jak sobie radzić z neofobią żywieniową u dzieci?

Badania wykazują, że już sama ekspozycja na nowe potrawy może zmienić preferencje dzieci. Odmowa jedzenia nie będzie odbywać się zawsze, dlatego nie należy zniechęcać się po kilku próbach. Cierpliwe podawanie niechcianego pokarmu, nawet 10-15 razy, może zaowocować sukcesem.

Birch i Martin (1982) przeprowadzili badanie, w którym podawali dwuletnim dzieciom nowe potrawy przez 6 tygodni. Każdy z produktów prezentowali różną ilość razy. Jeden 20 razy, drugi 10 razy, trzeci 5 razy, a ostatni pozostał nowy. Uzyskane wyniki świadczyły o istnieniu bezpośredniego związku pomiędzy ekspozycją danego produktu, a preferencjami pokarmowymi. Badanie wykazało, że potrzeba co najmniej 8-10 ekspozycji do wystąpienia wyraźnej zmiany preferencji.

Zauważono również, że jeśli do jadłospisu dodaje się coraz więcej nowych potraw, zyskują one akceptację po coraz mniejszej liczbie ekspozycji. Podobne badania wskazują, że dzieci są bardziej skłonne kosztować jedzenia jeżeli kupują je ich rodzice (Busick i In., 2008).

Zaufanie dziecka do podawanego posiłku wzrasta również, kiedy widzi, że zjadają go razem z nim osoby dorosłe (np. rodzice). Bardzo ważne jest także, żeby dziecko było wypoczęte rozpoczynając posiłek. Zbyt głodny albo zmęczony maluch, często nie może się skupić na posiłku. Dlatego warto regularnie podawać mu posiłki (co 3-4 godziny) i zadbać o higienę snu. Należy również zwrócić uwagę na to co jada między posiłkami, ponieważ wpływa to na jego apetyt na zdrowe produkty.

Bibliografia:

1. Ogden J.: Psychologia odżywiania się. Od zdrowych do zaburzonych zachowań żywieniowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2010
2. Kozioł-Kozakowska A., Piórecka B.:  Neofobia żywieniowa jej uwarunkowania i konsekwencje zdrowotne, Standardy Medyczne, Pediatria, 2
3. http://www.1000dni.pl/1000-dni-zywienia-dziecka/powyzej-3-roku-zycia/7-neofobia-czyli-kiedy-dziecko-nie-chce-jesc#
4. Ching Yue Chow, Anne C. Bech, Annemarie Olsen, Russell Keast, Catherine G. Russell, Wender L. P. Bredie. Oral size perception and texture preferences for particle‐containing foods in children aged 5–12. Journal of Texture Studies, 2024; 55 (4) DOI: 10.1111/jtxs.12848
5. Del Campo C, Bouzas C, Tur JA. Risk Factors and Consequences of Food Neophobia and Pickiness in Children and Adolescents: A Systematic Review. Foods. 2024 Dec 30;14(1):69. doi: 10.3390/foods14010069. PMID: 39796359; PMCID: PMC11720204.

• Data pierwotnej publikacji: 7.06.2015
• Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 14.01.2025