Nietypowe zachowania żywieniowe u dzieci a autyzm

Nietypowe zachowania żywieniowe mogą być sygnałem ostrzegawczym, że dziecko powinno być badane pod kątem występowania autyzmu, jak wynika z nowego badania przeprowadzonego przez Penn State College of Medicine (USA).

Autyzm i nietypowe zachowania żywieniowe

Badania Susan Mayes, profesor psychiatrii, wykazały, że nietypowe zachowania żywieniowe występowały u 70% dzieci z autyzmem, czyli 15 razy częściej niż u dzieci neurotypowych. Nietypowe zachowania żywieniowe mogą obejmować bardzo ograniczone preferencje żywieniowe, nadwrażliwość na teksturę lub temperaturę żywności, a także „chomikowanie” żywności w jamie ustnej bez połykania. Wyniki opublikowano w „Research in Autism Spectrum Disorders”.

O badaniu

Próba obejmowała 2102 dzieci: 1462 z autyzmem, 327 z innymi zaburzeniami (np. ADHD, niepełnosprawnością intelektualną, zaburzeniami językowymi i trudnościami w uczeniu się) i 313 dzieci neurotypowych –  w wieku 1-18 lat (średnia 7,3 lat). Nietypowe zachowania żywieniowe oceniano za pomocą Checklist for Autism Spectrum Disorder opartej na standaryzowanym wywiadzie dla rodziców przeprowadzonym przez psychologów.  

Według Mayesa zachowania te występują u wielu dzieci z autyzmem po 1. roku życia. Poprzednie badania wykazały, że zastosowana analiza zachowania jest najskuteczniejsza, jeśli zostanie wdrożona w okresie przedszkolnym. Analitycy zachowań wykorzystują szereg interwencji, w tym stosowanie nagród, do dokonywania pozytywnych zmian w zachowaniu dzieci i uczenia szeregu potrzebnych umiejętności.

Keith Williams, dyrektor Programu Żywienia w szpitalu dziecięcym Penn State, wykorzystuje tę terapię, aby pomóc wielu pacjentom z nietypowymi zachowaniami żywieniowymi. Jak twierdzi, identyfikacja i korygowanie tych zachowań może pomóc zapewnić dzieciom prowadzenie odpowiedniej diety.

Niejadek czy choroba?

Williams zauważył również, że istnieje wyraźna różnica między niepokojącymi zachowaniami żywieniowymi a typowymi nawykami żywieniowymi małych dzieci związanych z wybiórczym jedzeniem. Wyjaśnił, że większość dzieci będzie powoli dodawać kolejne pokarmy do swojej diety w trakcie rozwoju, ale dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, bez interwencji, często pozostaną bardzo wybiórczymi konsumentami żywności.

„Spotykamy dzieci, które nadal jedzą jedzenie przeznaczone dla najmłodszych lub które nie będą próbowały pokarmów o różnych teksturach” – powiedział Williams. „Spotykamy nawet dzieci, które nie wychodzą z etapu karmienia butelką”.

Mayes powiedziała, że wiele dzieci z autyzmem ma dietę o wąskim zakresie produktów, składającą się głównie z produktów zbożowych, takich jak makarony i chleb oraz nuggetsy z mięsa kurczaka. Powiedziała, że ponieważ dzieci z autyzmem mają nadwrażliwość sensoryczną i niechęć do zmian, mogą nie chcieć wypróbować nowych produktów i będą wrażliwe na pewne tekstury. Często jedzą tylko żywność o określonej nazwie, kolorze lub kształcie.

Wyniki badania

Nietypowe zachowania żywieniowe były znacznie częstsze u dzieci z autyzmem (70,4%) niż u dzieci z innymi zaburzeniami (13,1%) i neurotypowymi dziećmi (4,8%). Dla dzieci z autyzmem, którzy wykazywały nietypowe zachowania żywieniowe, najczęstszym były: wybiórcze preferencje żywieniowe (88%), nadwrażliwość na teksturę żywności (46%), konsumpcja tylko jednego rodzaju żywności (27%), „chomikowanie” bez połykania (19%) i picia (12%). Produkty zbożowe i/lub nuggetsy z mięsa kurczaka były preferowaną żywnością dla 92% dzieci z autyzmem, które miały wybiórcze preferencje żywieniowe. Jedynie dzieci z autyzmem wykazywały zachowania typu picia lub „chomikowanie” pokarmów w ustach. Nietypowe zachowania żywieniowe najczęściej występowały u dzieci w wieku 0–2 lat (78,5%), a następnie u dzieci w wieku 3–5 lat (72,6%).

Jakie jedzenie preferowali badani?

Dzieci z autyzm, które miał ograniczone preferencje, zdecydowanie preferowały jednolitą teksturę, nijakie i neutralne w smaku jedzenie.  Dla dzieci, które preferowały produkty zbożowe (71,7% badanych o ograniczonych preferencjach), najpowszechniejszymi typami w kolejności preferencji były makaron (najczęściej makaron i ser), produkty śniadaniowe (naleśniki, gofry i płatki zbożowe), pizza, chleb lub krakersy, kanapki  (prawie wyłącznie masło orzechowe i galaretka oraz grillowany ser) i ryż.

Dzieci z autyzmem, które miały ograniczone preferencje żywieniowe, rzadko ograniczały swoje diety do warzyw, ziemniaków (innych niż frytki), mięsa (innego niż hot dogi), jaj, ryb lub serów. Chociaż większość dzieci preferowała nieco mdłe jedzenie, zgłaszano wyjątki (np. dziecko, które jadło surowe cytryny, a inne – pieprz łyżką).

Dzieci i młodzież z autyzmem najczęściej nie tolerowały gładkich kremowych tekstur (np. puree ziemniaczane i budyń), pokarmów, które wymagają żucia (np. nieprzetworzone mięso i surowe warzywa) oraz produkty spożywcze zawierające grudki (np. płatki owsiane i sos jabłkowy). Co ciekawe, niektóre z tych produktów (np. sos jabłkowy lub jogurt) były wyraźnie preferowaną żywnością dla innych dzieci z autyzmem.

Najczęstszą substancją niespożywczą konsumowaną przez dzieci z autyzmem były kredki, a następnie mydło, papier, odchody, brud i ciastolina Play-Doh.

Najczęstszym innym nietypowym zachowaniem żywieniowym było jedzenie tylko określonej marki żywności (np. makaronu i sera Kraft i frytki McDonald’s). Specyfika marki była obserwowana w przypadku połykania pokarmu bez żucia, niezwykłej wrażliwości na temperaturę żywności (np. niezdolność do tolerowania gorącej lub zimnej żywności) oraz preferencji żywieniowych w oparciu o kolor lub kształt (np. spożywanie jednego rodzaju makaronu).

Inne nietypowe zachowania związane z żywnością zgłaszane przez rodziców oprócz tych, to np. wąchanie jedzenia przed konsumpcją, domaganie się, aby żywność była prezentowana w określony sposób (np. za pomocą specjalnego talerza lub kubka, podkreślając, że żywność nie powinna dotykać innych produktów lub np. jedzenie banana tylko wtedy, gdy jest obrane po podaniu dziecku czy zjedzenie hot doga tylko jeśli jest w bułce, nawet jeśli dziecko nigdy nie jadło tej bułki).

Badania wykazały również, że większość dzieci z autyzmem, które miały nietypowe zachowania żywieniowe, miała dwa lub więcej typów zaburzeń – prawie jedna czwarta miała trzy lub więcej. Jednak żadne z dzieci z innymi zaburzeniami rozwojowymi, które nie miały autyzmu, miało trzy lub więcej takie zaburzenia. Zdaniem Williams jest to powszechne zjawisko kliniczne, które skłoniło zespół badawczy do zalecenia niektórych dzieci do dalszej oceny.

Podsumowanie

Williams powiedział, że dane z badań pokazują, że nietypowe zachowania żywieniowe mogą pomóc w diagnostycznym odróżnieniu autyzmu od innych zaburzeń. Mimo, że dzieci z obu grup mają niezwykłe nawyki żywieniowe, są one siedmiokrotnie częstsze w autyzmie niż w innych zaburzeniach, zgodnie z danymi z analizy.

Źródło: Susan Dickerson Mayes, Hana Zickgraf. Atypical eating behaviors in children and adolescents with autism, ADHD, other disorders, and typical development. Research in Autism Spectrum Disorders, 2019; 64: 76.