Lawenda przywodzi mi na myśl piękne, fioletowe pola Prowansji. W mgnieniu oka sprawia, że przynajmniej na moment przenosimy się do kwiatowego świata zapachów. Możemy zamknąć oczy i poczuć jej kojące aromaty. Zapach lawendy jest wyjątkowy — nic dziwnego, że twórcy perfum i olejków eterycznych kochają wykorzystywać ją w swoich kompozycjach. Jeśli zetniecie gałązki kwitnącej lawendy i powiesicie w domu — wypełni ona powietrze swoim kojącym zapachem i przypomni piękne, letnie chwile. Jednak to nie jedyne jej zastosowanie. Otrzymuje się z niej również olejek eteryczny. Ten zaś wykorzystuje się w kosmetyce i przede wszystkim w aromaterapii. Czy jednak każde zastosowanie przynosi korzyści? Co jest bezpieczne, a co nie — sprawdzimy to. Przez wszystkie zastosowania i praktyczne porady przeprowadzę Was w dzisiejszym artykule.
UWAGA! Olejek lawendowy nie powinien być stosowany w potrawach i diecie. Artykuł dotyczy zastosowań w kosmetyce, aromaterapii oraz badań naukowych na temat spożywania specjalnie przygotowanych preparatów lawendowych. Ich wykorzystanie należy ograniczyć wyłącznie do tych poleconych przez lekarza. Stosowanie doustne tych preparatów w kapsułkach bez konsultacji ze specjalistą nie jest wskazane.
Wszyscy (?) kochamy lawendę
Trochę w tym przesady — potwierdzą to ci, którym lawenda przywodzi bardziej na myśl zapach babcinej szafy (wonne woreczki na mole!). Ale czy to również nie budzi nutki nostalgii w naszych sercach? Nie ulega natomiast wątpliwości, że w świecie ziół lawenda jest prawdziwą gwiazdą. Wystarczy spojrzeć na ofertę drogerii, żeby zobaczyć, że to właśnie ten ziołowy zapach jest ulubieńcem tłumów. Nie jest to jednak wyłącznie moda wykreowana przez marketingowców. Jakie mam na to dowody? Lawendę znaleziono już w grobie Tutenchamona, gdyż w Starożytnym Egipcie była stosowana do perfum i mumifikacji. Starożytni Grecy i Rzymianie również kochali olejek lawendowy, nacierając nim sobie stopy oraz stosując do kąpieli i jako składnik mydeł. W średniowieczu zaś stosowano ją dla odświeżania zapachu pościeli i tak robimy do dzisiaj. [1].
Czy można spożywać olejek lawendowy?
Na samym początku poruszmy temat spożywania olejku. Olejki eteryczne, w tym olejek lawendowy, mogą być stosowane w różnych celach, ale ich spożywanie doustne należy stanowczo odradzić. Istnieją badania dotyczące spożywania oleju lawendowego w kapsułkach jako pomoc przy stanach lękowych [4]. Są to jednak produkty bez zanieczyszczeń, produkowane w odpowiednich warunkach i dawce. Pamiętajmy, że niektóre olejki mogą zawierać zanieczyszczenia lub być zbyt skoncentrowane. Stosowanie takich olejów może podrażniać błony śluzowe, a wręcz powodować reakcje alergiczne i działać toksycznie.
Odpowiedź w skrócie brzmi: NIE, olejek lawendowy nie służy do konsumpcji.
Związki aktywne
Olejek lawendowy składa się z:
| Związek | Udział (%) |
|---|---|
| Linalol | 8.9–53.4 |
| Octan linalylu | 14.2–56.7 |
| 1,8-cyneol | 10.15–28.3 |
| Kamfora | 0.5–28 |
| Kariofilen | 4.7–24.12 |
| Borneol | 2.0–14.7 |
| cis-β-ocimen | 0.36–3.9 |
| Octan lawendylu | 4.4–8.62 |
| Terpinen-4-ol | 3.4–10.2 |
| α-terpineol | 0.32–9.17 |
| β-farnezen | 0.67–4.5 |
Źródło: [7]
Zastosowanie olejku lawendowego w aromaterapii
Lawenda jest jednym z najczęściej stosowanych ziół w aromaterapii. Jest ona znana ze swojego kojącego i relaksującego zapachu, który ma szereg udowodnionych naukowo korzyści. Inhalacje z lawendy mogą zmniejszać stres, poprawiać nastrój oraz wspomagać zasypianie. W aromaterapii olejek lawendowy jest często stosowany w leczeniu depresji i stanów lękowych jako środek wspomagający terapię.
Przyjrzymy się teraz kilku badaniom na ten temat.
Badanie kliniczne przeprowadzone na pacjentach poddawanych hemodializie w Teheranie w 2014 roku udowodniło ochronny wpływ aromaterapii z użyciem olejku lawendowego na depresję, lęk i stres [8]. W badaniu wzięło udział 60 pacjentów, którzy zostali losowo podzieleni na grupę interwencyjną i kontrolną. Pacjenci z grupy interwencyjnej wdychali olejek lawendowy przez godzinę podczas zabiegu hemodializy. Po czterech tygodniach stwierdzono, że poziom depresji i stresu znacznie się obniżył w grupie interwencyjnej w porównaniu z grupą kontrolną. Jedynie redukcja poziomu lęku nie była statystycznie istotna.
Inne zastosowanie związane jest z migreną. Badanie kliniczne przeprowadzone przez Payam Sasannejad i współpracowników [9] objęło 47 pacjentów z migreną. Zostali oni podzieleni na grupy interwencyjną i kontrolną. Pacjenci z grupy interwencyjnej wdychali olejek lawendowy przez 15 minut, podczas gdy grupa kontrolna używała parafiny. Ze 129 ataków migreny w grupie interwencyjnej, 92 odpowiedziały całkowicie lub częściowo na lawendę. W grupie kontrolnej 32 z 68 ataków odpowiedziały na placebo. Badanie wskazało tym samym, że inhalacja olejku lawendowego może być skuteczną i bezpieczną metodą leczenia migreny.
Przegląd systematyczny przeprowadzony przez Angelę S. Lillehei i Lindę L. Halcon [10] udowadnia, że inhalacja olejków eterycznych, zwłaszcza lawendowego, ma pozytywny wpływ na sen. Nie zgłoszono żadnych działań niepożądanych. Autorki sugerują, że inhalacja olejków eterycznych może być bezpieczną alternatywą dla farmaceutycznych interwencji w przypadku łagodnych zaburzeń snu. Konieczne są jednak dalsze badania z większymi próbkami i silniejszymi metodami, aby potwierdzić te wyniki.
Zastosowanie w kosmetyce
Choroby skóry
Olej lawendowy jest jednym z najczęściej stosowanych olejków na skórę w leczeniu trądziku, egzemy i łuszczycy. Zawdzięcza to swoim właściwościom antybakteryjnym i przeciwgrzybiczym. Jego zaletą jest to, że często można go stosować bez rozcieńczania, a skóra szybko go wchłania. Olejek lawendowy ma działanie bakteriobójcze, nawet na niektóre antybiotykooporne mikroorganizmy, co jest istotne w długotrwałym leczeniu trądziku. Kluczowym składnikiem jest linalol. Badania wykazały, że olejek lawendowy może być skuteczny w redukcji zmian trądzikowych. Może być stosowany jako alternatywna metoda leczenia dla osób, które nie mogą lub nie chcą stosować antybiotyków. [7].
Gojenie ran
Przegląd systematyczny udowodnił wpływ olejku lawendowego na gojenie ran [12]. Wyniki badań wykazały, że olejek lawendowy przyspiesza proces gojenia ran. Zwiększa też produkcję kolagenu oraz poprawia aktywność białek zaangażowanych w proces przebudowy tkanek. Obecne dane sugerują potencjalne korzyści terapeutyczne olejku lawendowego w gojeniu ran. Konieczne są dalsze badania kliniczne o wysokiej jakości, aby ocenić jego bezpieczeństwo i skuteczność w praktyce klinicznej.
Zdrowie włosów
Badanie kliniczne opublikowane w JAMA Dermatology [11] oceniło skuteczność aromaterapii w leczeniu łysienia plackowatego. W badaniu wzięło udział 86 pacjentów, którzy zostali losowo podzieleni na dwie grupy. Grupa interwencyjna codziennie masowała skórę głowy mieszanką olejków eterycznych (tymianek, rozmaryn, lawenda i cedr) w połączeniu z olejami nośnikowymi (jojoba i winogronowy). Grupa kontrolna używała tylko olejów nośnikowych. Badanie wykazało, że aromaterapia jest bezpiecznym i skutecznym sposobem leczenia łysienia plackowatego. Leczenie olejkami eterycznymi było znacznie bardziej efektywne niż samo stosowanie olejów nośnikowych [11].
Właściwości prozdrowotne oleju lawendowego w kapsułkach — wyniki badań naukowych
Jak wspominałam, doustne stosowanie olejku ogranicza się do stosowania preparatów leczniczych. Olej lawendowy ma wiele prozdrowotnych właściwości, które mogą być korzystne dla konsumentów. Dlatego jest on często badany przez naukowców. Przede wszystkim, olejek lawendowy jest znany ze swoich właściwości antyoksydacyjnych. Oznacza to, że pomaga zwalczać wolne rodniki w organizmie, chroniąc komórki przed uszkodzeniami. Działa również przeciwbakteryjnie. Ponadto olejek lawendowy ma właściwości przeciwzapalne, co może wspierać zdrowie układu pokarmowego [3].
Naukowcom udało się udowodnić skuteczność olejku w kapsułkach na zmniejszenie stanów lękowych. W przeprowadzonym badaniu [5] miał znaczący korzystny wpływ na jakość i długość snu. Poprawił ogólne zdrowie psychiczne i fizyczne, nie powodując żadnych niepożądanych efektów uspokajających lub innych efektów specyficznych dla leków. Preparat z olejku lawendowego okazał się zarówno skuteczny, jak i bezpieczny w łagodzeniu zaburzeń lękowych nieokreślonych. Zdaniem badaczy ma klinicznie istotne działanie przeciwlękowe i łagodzi zaburzenia snu związane z lękiem. Wnioski te potwierdziło także badanie w kontekście lęku związanego z interakcjami społecznymi [6].
Jak powstaje olejek lawendowy i czy możesz go zrobić w domu?
Wróćmy jednak do samego olejku. Jak z kwiatu lawendy powstaje aromatyczny olejek?
Proces produkcji olejku lawendowego zaczyna się od zbioru kwiatów lawendy. Kwiaty są zbierane, kiedy są w pełnym rozkwicie. To wtedy zawierają najwięcej olejków eterycznych. Kwiaty następnie są suszone, aby usunąć nadmiar wilgoci.
Po wysuszeniu, kwiaty lawendy są poddawane procesowi destylacji parowej. W tym procesie para wodna przechodzi przez kwiaty, co powoduje uwolnienie olejków eterycznych. Para wodna wraz z olejkami jest następnie schładzana, co powoduje kondensację pary i oddzielenie olejku od wody. Olejek lawendowy jest lżejszy od wody, więc unosi się na powierzchni i może być łatwo oddzielony. Gotowy olejek lawendowy jest przechowywany w ciemnych, szklanych butelkach, aby chronić go przed światłem i utratą właściwości. Taki naturalny olejek lawendowy jest gotowy do użycia w aromaterapii, kosmetyce.
Jak zrobić olej lawendowy w domu?
Oczywiście nie każdy w domu jest w stanie przeprowadzić proces destylacji parowej i otrzymać skondensowany olejek. Jak zatem przygotować pachnący olejek w domu? Ponownie zbieramy kwiaty w pełnym rozkwicie, przebieramy i upewniamy się, że nie ma w nich zanieczyszczeń — na przykład owadzich lokatorów. Potrzebujesz następnie oleju, który posłuży jako baza. Świetnie nadają się do tego oleje roślinne. Moja rekomendacja — dla śródziemnomorskiego klimatu idealnie będzie pasowała oliwa z oliwek.
Do porcji oleju podgrzanego lekko na małym ogniu w garnku włóż świeżą, pociętą lawendę — tak by była zanurzona w garnku z olejem. Trzymaj ją w ciepłym oleju około godziny, by przesiąkł zapachem rośliny. Można alternatywnie wlać do słoika z olejem lawendę i zamknąć na kilka tygodni w nasłonecznionym miejscu. Aromaty powinny przejść do olejku! Należy jednak pamiętać, by w obu przypadkach później olejek był przechowywany już w ciemnej butelce. Dzięki temu dłużej zachowa swoje właściwości [2].
Przeciwwskazania
Lawendy w aromaterapii nie powinno się stosować u kobiet w ciąży oraz w czasie karmienia piersią, a także u dzieci [13].
Podsumowanie
Olej lawendowy w aromaterapii i kosmetyce ma wiele zastosowań. Mogą one przynieść korzyści zdrowotne i poprawić samopoczucie. Olejek lawendowy jest ceniony za swoje właściwości terapeutyczne, takie jak redukcja stresu, poprawa nastroju i wspomaganie snu. Jeśli chcesz poprawić swoje samopoczucie, wypróbuj olejek lawendowy w aromaterapii i kosmetyce. Zawsze stosuj go z umiarem i zgodnie z zaleceniami specjalistów.
Bibliografia:
- https://redoaklavender.com/pages/history-of-lavender
- https://herbiness.com/dlaczego-olejek-lawendowy-pachnie-inaczej/#Przepis_nr_2_olejek_lawendowy_jak_zrobic_z_uzyciem_kwitnacej_lawendy
- https://www.researchgate.net/publication/381031112_Unlocking_the_Secrets_Lavender_Essential_Oil_and_Its_Potential_Health_Benefits
- https://www.nps.org.au/news/are-lavender-oil-capsules-effective-for-anxiety
- Kasper S, Gastpar M, Müller WE, Volz HP, Möller HJ, Dienel A, Schläfke S. Silexan, an orally administered Lavandula oil preparation, is effective in the treatment of 'subsyndromal’ anxiety disorder: a randomized, double-blind, placebo controlled trial. Int Clin Psychopharmacol. 2010 Sep;25(5):277-87. doi: 10.1097/YIC.0b013e32833b3242. PMID: 20512042.
- Solomon DA, Prasad N, Beautily V, Thenmozhi P, Madaswamy R, Deepika D. Effect of Lavender Oil on Social Anxiety Among First-Year College Students. J Pharm Bioallied Sci. 2024 Jul;16(Suppl 3):S2907-S2909. doi: 10.4103/jpbs.jpbs_601_24. Epub 2024 Jul 18. PMID: 39346373; PMCID: PMC11426830.
- Nurzyńska-Wierdak, R., Pietrasik, D., & Walasek-Janusz, M. (2022). Essential oils in the treatment of various types of acne—a review. Plants, 12(1), 90.
- Tayebi, A., Kasra Dehkordi, A., Ebadi, A., Sahraei, H., & Einollahi, B. (2015). The effect of aromatherapy with lavender essential oil on depression, anxiety and stress in hemodialysis patients: A clinical trial. Evidence Based Care, 5(2), 65-74.
- Sasannejad P, Saeedi M, Shoeibi A, Gorji A, Abbasi M, Foroughipour M. Lavender essential oil in the treatment of migraine headache: a placebo-controlled clinical trial. Eur Neurol. 2012;67(5):288-91. doi: 10.1159/000335249. Epub 2012 Apr 17. PMID: 22517298.
- Lillehei AS, Halcon LL. A systematic review of the effect of inhaled essential oils on sleep. J Altern Complement Med. 2014 Jun;20(6):441-51. doi: 10.1089/acm.2013.0311. Epub 2014 Apr 10. PMID: 24720812.
- Hay, I. C., Jamieson, M., & Ormerod, A. D. (1998). Randomized trial of aromatherapy: successful treatment for alopecia areata. Archives of dermatology, 134(11), 1349-1352.
- Samuelson, R., Lobl, M., Higgins, S., Clarey, D., & Wysong, A. (2020). The effects of lavender essential oil on wound healing: A review of the current evidence. The Journal of Alternative and Complementary Medicine, 26(8), 680-690.
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK501865/
