Pomimo wielu cennych właściwości wciąż mało osób zna orzechy Kola. Mają kształt wielkości kasztana jadalnego, a ich owoc składa się z mięsistych nasion o nieregularnych kształtach. Są czerwone (najczęściej), białe lub różowe, a po wysuszeniu stają się brązowe. Ich smak zyskuje po wysuszeniu: stają się łagodniejsze, aromatyczne, a zapach delikatnie przypomina gałkę muszkatołową [7,10].
Charakteryzują się gorzkim i cierpkim smakiem. Co budzi zaskoczenie, ich najczęstszą formą spożycia jest żucie. Czy stawia je to w gorszej pozycji wśród innych orzechów? Nie do końca. Orzechy Kola na pewno są wyjątkowe…
Uprawa
Orzechy kola zajmują specjalne miejsce w kulturze i historii Afryki. To właśnie ten kontynent słynie z największych plantacji. Tamtejsi mieszkańcy od wieków czerpią z ich korzyści. Uprawa odbywa się głównie na terenie Afryki zachodniej, a przede wszystkim w Nigerii, Beninie, Togo. Plony pochodzące z Nigerii stanowią 70% całkowitej produkcji światowej. Drzewa Kola można spotkać także w pozostałych częściach kontynentu: m.in. w Kongo i na Zanzibarze. Kola rozprzestrzeniła się także na Indie Wschodnie, Seszele, Cejlon (Sri Lanka), Dominikanę, Mauritius, Wenezuelę, a także Gwadelupę. Szacuje się, że 90% zbiorów jest konsumowana lokalnie, a 10% w formie suszonej eksportowana za granicę [6,11].
Gatunki
Źródła podają różne informacje na temat gatunków orzechów Kola. Część mówi o ponad 20, inne natomiast o ponad 50 gatunkach. Cztery z nich są jednak najpopularniejsze: Cola Nidita (Gbanja)-odmiana biała i czerwona, Cola acuminata, Garcinacola (Orogbo) oraz Buchholzia coriacea [6].
Choroby i szkodniki
Choć popyt na orzechy kola rośnie, to ich produkcja stoi w miejscu i to nie z powodu braku chęci lub rąk do pracy. Główną przyczyną są choroby. Ponadto duża część jest nieefektywnie zapylana i nie wydaje owoców. Są one także niszczone przez szkodniki np. ryjkowce [4].
Na jakość zbiorów ma także wpływ żyzność gleby, na której znajdują się plantacje. Problem stanowi także przechowywanie – orzechy Kola często są atakowane przez grzyby spichrzowe [4].
Znaczenie w życiu społecznym i kulturowym
Żują je wszyscy – bogaci i biedni, kobiety i mężczyźni, niezależnie od wyznania. To niesamowite jak w wielu sytuacjach mieszkańcy Afryki korzystają z Kola – celebrowanie świąt, rytuałów przejścia, podpisywanie kontraktów. Zawieranie małżeństw, ale także chrzty dzieci, pogrzeby, a nawet służą jako forma ofiary składanej bogom z mitologii [1,2,13].
Kola jest wszędzie – na targach, ulicach, przystankach autobusowych i w sklepach. Jest również źródłem dochodu dla wielu rodzin. Co tak naprawdę sprawia, że orzechy są najpopularniejszą przekąską kontynentu? Czy do popularności przysłużyły się historie przekazywane od wieków o ich niezwykłych właściwościach wpływających na zdrowie? A może ich stymulujący efekt na organizm?
Wartości odżywcze i dawkowanie
Tak naprawdę trudno mówi się o wartościach odżywczych, gdy zalecane dawki spożycia produktu są niewielkie. Według zaleceń orzechy Kola powinny być stosowane w ilości 0,69 g/kg masy ciała/dzień lub 2-6 g na dzień [7].
Orzechy charakteryzują się wysoką zawartością węglowodanów, około 88,30%. Ilość białka zależy od gatunku i waha się od 4,95 do 10,64% [10].
Zawartość tłuszczów w orzechach jest znikoma i wynosi około 0,19%. Kola zawierają także niektóre minerały takie jak np. wapń w ilości 1,33 – 4,3 mg / g, a także żelazo, magnez oraz potas [8].
Szerokie spectrum działania
Orzechy Kola w Afryce służą nie tylko jako przekąska, ale są powszechnie stosowane jako lekarstwo w wielu chorobach. Naukowcy od lat badają ich prozdrowotny wpływ. Oczywiście część teorii dotyczących Koli jest przesadzona, ale badaczom udało się udowodnić niektóre z nich. Co czyni Kola tak wyjątkową rośliną?
Wpływ kofeiny i teobrominy
Charakteryzują się wysoką zawartością kofeiny – 1,5%. Dzięki czemu mają działanie pobudzające oraz niwelujące oznaki zmęczenia. Wprowadzają także w stan euforii. Nawet niewielkie dawki kofeiny wpływają na neuroprzekaźniki w mózgu, jednak nie jest to jedyny związek, który wykazuje taki wpływ. Obecność teobrominy działa podobnie. Teobromina stanowi 1-2,5% składu chemicznego tego gorzkiego orzecha. Orzechy Kola mogą być alternatywą zwykłej kawy dla osób aktywnych fizycznie np. sportowców [12,14]
Środek na migrenę
Tylko osoby cierpiące na migreny wiedzą jak trudno funkcjonuje się z nią w życiu codziennym. Gdy farmakoterapia nie przynosi oczekiwanych efektów, warto sięgnąć po inne rozwiązania. Według naukowców orzechy Kola mogą niwelować bóle migrenowe. Wszystko dzięki zawartości kofeiny, która rozszerza naczynia krwionośne i tym samym nasila przepływ krwi. Jednocześnie obkurcza tętnice w głowie, dzięki czemu przeciwdziała migrenom [1], [14].
Astma, a orzechy Kola
Orzechy Kola stanowią główną część preparatów ziołowych stosowanych w tradycyjnej medycynie afrykańskiej w leczeniu różnych chorób układu, w tym astmy. Badania potwierdzają ich działanie. Wykazano wpływ Koli na rozszerzenie dróg oddechowych oskrzeli [9].
Działanie przeciwnowotworowe
Niesamowity potencjał antyoksydacyjny owoców przyczynia się do działania przeciwnowotworowego. Szczególną uwagę naukowcy wskazują na wpływ ekstraktu w zwalczaniu raka prostaty i piersi. Wciąż trwają badania na temat zdolności Kola do hamowania aktywności enzymów biorących udział w inicjacji raka, ale już teraz mówi się, że mogą stanowić klucz do modulowania wyżej wymienionych nowotworów [10]
Ochrona przed drobnoustrojami
Po przeprowadzonych badaniach wykazano, że metanolowe i wodne ekstrakty orzechów Koli wykazują działanie przeciwdrobnoustrojowe i mają zdolność ochrony przed bakteriami Bacillus subtilis, Staphylococcus aureus, Escherichia coli, Klebsiella pneumonae, Pseudomonas aeruginosa i Candida albicans [3].
Kwas garbnikowy, który jest składnikiem kola, pomaga wytrącać szereg toksyn w jelitach, zapobiega tym samym ich wchłanianiu [10].
Co więcej, Kola wśród rdzennych Afrykańczyków jest wykorzystywana w leczeniu malarii, grzybicy, świerzbu, rzeżączki i czerwonki. Przeciwbakteryjne właściwości sprawiły, że Kola służy także w utrzymaniu higieny jamy ustnej [12].
Moc fitoskładników
Na wielu kontynentach, w tym także w Afryce, rośliny lecznicze stosowano przy infekcjach przed wprowadzeniem antybiotyków i innych nowoczesnych leków. W tradycyjnej medycynie afrykańskiej wykorzystuje się zdolności terapeutyczne Koli. Wykonane badania fitochemiczne wykazały obecność m.in. alkaloidów, flawonoidów, fenoli, saponin, garbników, glikozydów, sterydów, olejku eterycznego i balsamów. To im Kola zawdzięcza swoje właściwości. Flawonoidy wykazują ochronne działanie, przeciwzapalne, przeciwutleniające, przeciwwirusowe i przeciwrakotwórcze. Alkaloidy stymulują układ nerwowy, wpływają na układ krążenia, działają przeciwbólowo, a także jako środek uspokajający. Fenole to substancje odkażające. Fitoskładniki czynią roślinę nieprzeciętną i stanowią remedium przy wielu dysfunkcjach [3,12,16].
Tradycyjne zastosowanie rośliny
Orzechy są stosowane celem zapobiegania i łagodzenia kolki, na biegunkę, zapalenie krtani, oskrzeli, leczenie bólu brzucha, nieżytu nosa. Ponadto stosuje się je w chorobach wątroby, przy zapaleniu krtani, oskrzeli i rzeżączce, chorobach skóry, ranach czy owrzodzeniach. Powszechne zastosowania Kola jako leku można tak wymieniać w nieskończoność.
Przemysł spożywczy
Gdy słyszysz „kola”, to w pierwszej kolejności wyobrażasz sobie słynny, gazowany napój? Nazwa Coca-Coli nie jest przypadkowa. Receptura pierwszej Coca-Coli oparta była na ekstraktach omawianych orzechów. Ekstrakty z Koli były wykorzystywane do produkcji bezalkoholowych napojów i służyły jako źródło kofeiny, a także środek aromatyzujący [7,14].
Barwnik tkanin
W Afryce orzechy Kola wykorzystuje się także do barwienia tkanin.
Podsumowanie
Owoce drzewa Kola można żuć lub spożywać w formie proszku. Mogą być wykorzystywane na wiele sposób m.in. jako stymulant. Wyniki wielu badań potwierdzają działanie i wpływ orzechów Kola na zdrowie człowieka, co daje szansę i nadzieję na opracowanie nowych farmaceutyków, które mogą mieć zastosowanie w ochronie przed nowotworem, jego leczeniu, a także w terapii wielu innych schorzeń. Kola zapowiada się jako skuteczny środek przeciwnowotworowy, przeciwbakteryjny i chemoprewencyjny.
Bibliografia
- Abaka E. „Eating Kola”: The Pharmacological and Therapeutic Significance of Kola Nuts. Ghana Studies. University of Wisconsin Press Volume 21, 2018 pp. 143-155 10.1353/ghs.2018.0012
- Adebayo SA, Oladele OI. Medicinal Values of Kolanut in Nigeria: Implication for Extension Service Delivery. Life Sci J 2012;9(2):887-891]. (ISSN: 1097-8135)
- Adedayo LD, Ojo AJ, Awobajo FO, Adeboye BO , Adebisi JA, ,Ayilara GO, Bamidele O. Methanol extract of Cola nitida ameliorates inflammation and nociception in experimental animals, 2019.Neurobiology of Pain5:100027
- Adedeji R, Otuonye H. Strategies for Improving Production and Storage of Kolanuts in Nigeri. American-Eurasian J. Agric. & Environ. Sci .2012, 12 (1): 37-43, 2012 ISSN 1818-6769
- Adesuyi AO, Elumm IK, Adaramola FB and Nwokocha A.G.M. Nutritional and Phytochemical Screening of Garcinia kola. Advance Journal of Food Science and Technology 4(1): 9-14, 2012 ISSN: 2042-4876
- Atanda OO, Olutayo A, Mokwuny FC, Oyebanji AO, Adegunwa MO. The quality of Nigerian kola nuts, African Journal of Food Science Vol. 5(17), pp. 904-909, 30 December, 2011
- Burdock GA, Carabin IG, Crincoli CM. Safety assessment of kola nut extract as a food ingredient. Food and Chemical Toxicology : an International Journal Published for the British Industrial Biological Research Association, 24 Apr 2009, 47(8):1725-1732
- Dah-Nouvlessounon D, Adjanohoun A, Sina H, Noumavo PA, Diarrasouba N, Parkouda C, Madode YE. Nutritional and Anti-Nutrient Composition of Three Kola Nuts (Cola nitida, Cola acuminata and Garcinia kola) Produced in Beni, bdw.
- Ebomoyi MI, Okojie AK Physiological Mechanisms underlying the use of Garcinia kola Heckel in the treatment of astma. 2012, African Journal of Respiratory Medicine
- Lowe H, Watson C, Badal S. Promising Efficacy of the Cola acuminata Plant: A Mini Review, June 2014, Advances in Biological Chemistry 4(04):240-245 DOI: 10.4236/abc.2014.44029
- Jayeola CO, Preliminary studies on the use of kolanuts (cola nitida ) for soft drink production, January 2001 Journal of Food Technology in Africa 6(1) DOI: 10.4314/jfta.v6i1.19280
- Muhammad S, Fatima A. Studies on Phytochemical Evaluation and Antibacterial Properties of Two Varieties of Kolanut (Cola nitida) in Nigeria. 2014 Journal of Biosciences and Medicines 02(03):37-42 DOI: 10.4236/jbm.2014.23006
- Starin D. Kola nut: so much more than just a nut. J R Soc Med. 2013 Dec; 106(12): 510–512.
- Yalwa IR, Bello AM. Determination of caffeine content in some varieties of kola nut (C. acuminate). 2017, Bayero Journal of Pure and Applied Sciences 10(1): 247 – 251 ISSN 2006 – 6996
- Harpaz E, Tamir S, Weinstein A, Weinstein Y. The effect of caffeine on energy balance. J Basic ClinPhysiol Pharmacol. 2017 Jan 1;28(1):1-10.
- Wallert M, Bauer J, Kluge S, Schmölz L. The vitamin E derivative garcinoic acid from Garcinia kola nut seeds attenuates the inflammatory response. 2019, Redox Biology 24, 101166.
