Orzechy Kola. Miłość od pierwszego… przeżucia

Pomimo wielu cennych właściwości wciąż mało osób zna orzechy Kola. Mają kształt wielkości kasztana jadalnego, a ich owoc składa się z mięsistych nasion o nieregularnych kształtach. Są czerwone (najczęściej), białe lub różowe, a po wysuszeniu stają się brązowe. Ich smak zyskuje po wysuszeniu: stają się łagodniejsze, aromatyczne, a zapach delikatnie przypomina gałkę muszkatołową [7,10].

Charakteryzują się gorzkim i cierpkim smakiem. Co budzi zaskoczenie, ich najczęstszą formą spożycia jest żucie. Czy stawia je to w gorszej pozycji wśród innych orzechów? Nie do końca. Orzechy Kola na pewno są wyjątkowe…

Uprawa

Orzechy kola zajmują specjalne miejsce w kulturze i historii Afryki. To właśnie ten kontynent słynie z największych plantacji. Tamtejsi mieszkańcy od wieków czerpią z ich korzyści. Uprawa odbywa się głównie na terenie Afryki zachodniej, a przede wszystkim w Nigerii, Beninie, Togo. Plony pochodzące z Nigerii stanowią 70% całkowitej produkcji światowej. Drzewa Kola można spotkać także w pozostałych częściach kontynentu: m.in. w Kongo i na Zanzibarze. Kola rozprzestrzeniła się także na Indie Wschodnie, Seszele, Cejlon (Sri Lanka), Dominikanę, Mauritius, Wenezuelę, a także Gwadelupę. Szacuje się, że 90% zbiorów jest konsumowana lokalnie, a 10% w formie suszonej eksportowana za granicę [6,11].

Gatunki

Źródła podają różne informacje na temat gatunków orzechów Kola. Część mówi o ponad 20, inne natomiast o ponad 50 gatunkach. Cztery z nich są jednak najpopularniejsze: Cola Nidita (Gbanja)-odmiana biała i czerwona, Cola acuminata, Garcinacola (Orogbo) oraz Buchholzia coriacea [6].

Choroby i szkodniki

Choć popyt na orzechy kola rośnie, to ich produkcja stoi w miejscu i to nie z powodu braku chęci lub rąk do pracy. Główną przyczyną są choroby. Ponadto duża część jest nieefektywnie zapylana i nie wydaje owoców. Są one także niszczone przez szkodniki np. ryjkowce [4].

Na jakość zbiorów ma także wpływ żyzność gleby, na której znajdują się plantacje. Problem stanowi także przechowywanie – orzechy Kola często są atakowane przez grzyby spichrzowe [4].

Znaczenie w życiu społecznym i kulturowym

Żują je wszyscy – bogaci i biedni, kobiety i mężczyźni, niezależnie od wyznania. To niesamowite jak w wielu sytuacjach mieszkańcy Afryki korzystają z Kola – celebrowanie świąt, rytuałów przejścia, podpisywanie kontraktów. Zawieranie małżeństw, ale także chrzty dzieci, pogrzeby, a nawet służą jako forma ofiary składanej bogom z mitologii [1,2,13].

Kola jest wszędzie – na targach, ulicach, przystankach autobusowych i w sklepach. Jest również źródłem dochodu dla wielu rodzin. Co tak naprawdę sprawia, że orzechy są najpopularniejszą przekąską kontynentu? Czy do popularności przysłużyły się historie przekazywane od wieków o ich niezwykłych właściwościach wpływających na zdrowie? A może ich stymulujący efekt na organizm?

Wartości odżywcze i dawkowanie

Tak naprawdę trudno mówi się o wartościach odżywczych, gdy zalecane dawki spożycia produktu są niewielkie. Według zaleceń orzechy Kola powinny być stosowane w ilości 0,69 g/kg masy ciała/dzień lub 2-6 g na dzień [7].

Orzechy charakteryzują się wysoką zawartością węglowodanów, około 88,30%. Ilość białka zależy od gatunku i waha się od 4,95 do 10,64% [10].

Zawartość tłuszczów w orzechach jest znikoma i wynosi około 0,19%. Kola zawierają także niektóre minerały takie jak np. wapń w ilości 1,33 – 4,3 mg / g, a także żelazo, magnez oraz potas [8].

Szerokie spectrum działania

Orzechy Kola w Afryce służą nie tylko jako przekąska, ale są powszechnie stosowane jako lekarstwo w wielu chorobach. Naukowcy od lat badają ich prozdrowotny wpływ. Oczywiście część teorii dotyczących Koli jest przesadzona, ale badaczom udało się udowodnić niektóre z nich. Co czyni Kola tak wyjątkową rośliną?

Wpływ kofeiny i teobrominy

Charakteryzują się wysoką zawartością kofeiny – 1,5%. Dzięki czemu mają działanie pobudzające oraz niwelujące oznaki zmęczenia. Wprowadzają także w stan euforii. Nawet niewielkie dawki kofeiny wpływają na neuroprzekaźniki w mózgu, jednak nie jest to jedyny związek, który wykazuje taki wpływ. Obecność teobrominy działa podobnie. Teobromina stanowi 1-2,5% składu chemicznego tego gorzkiego orzecha. Orzechy Kola mogą być alternatywą zwykłej kawy dla osób aktywnych fizycznie np. sportowców [12,14]

Środek na migrenę

Tylko osoby cierpiące na migreny wiedzą jak trudno funkcjonuje się z nią w życiu codziennym. Gdy farmakoterapia nie przynosi oczekiwanych efektów, warto sięgnąć po inne rozwiązania. Według naukowców orzechy Kola mogą niwelować bóle migrenowe. Wszystko dzięki zawartości kofeiny, która rozszerza naczynia krwionośne i tym samym nasila przepływ krwi. Jednocześnie obkurcza tętnice w głowie, dzięki czemu przeciwdziała migrenom [1], [14].

Astma, a orzechy Kola

Orzechy Kola stanowią główną część preparatów ziołowych stosowanych w tradycyjnej medycynie afrykańskiej w leczeniu różnych chorób układu, w tym astmy. Badania potwierdzają ich działanie. Wykazano wpływ Koli na rozszerzenie dróg oddechowych oskrzeli [9].

Działanie przeciwnowotworowe

Niesamowity potencjał antyoksydacyjny owoców przyczynia się do działania przeciwnowotworowego. Szczególną uwagę naukowcy wskazują na wpływ ekstraktu w zwalczaniu raka prostaty i piersi. Wciąż trwają badania na temat zdolności Kola do hamowania aktywności enzymów biorących udział w inicjacji raka, ale już teraz mówi się, że mogą stanowić klucz do modulowania wyżej wymienionych nowotworów [10]

Ochrona przed drobnoustrojami

Po przeprowadzonych badaniach wykazano, że metanolowe i wodne ekstrakty orzechów Koli wykazują działanie przeciwdrobnoustrojowe i mają zdolność ochrony przed bakteriami Bacillus subtilis, Staphylococcus aureus, Escherichia coli, Klebsiella pneumonae, Pseudomonas aeruginosa i Candida albicans [3].

Kwas garbnikowy, który jest składnikiem kola, pomaga wytrącać szereg toksyn w jelitach, zapobiega tym samym ich wchłanianiu [10].

Co więcej, Kola wśród rdzennych Afrykańczyków jest wykorzystywana w leczeniu malarii, grzybicy, świerzbu, rzeżączki i czerwonki. Przeciwbakteryjne właściwości sprawiły, że Kola służy także w utrzymaniu higieny jamy ustnej [12].

Moc fitoskładników

Na wielu kontynentach, w tym także w Afryce, rośliny lecznicze stosowano przy infekcjach przed wprowadzeniem antybiotyków i innych nowoczesnych leków. W tradycyjnej medycynie afrykańskiej wykorzystuje się zdolności terapeutyczne Koli. Wykonane badania fitochemiczne wykazały obecność m.in. alkaloidów, flawonoidów, fenoli, saponin, garbników, glikozydów, sterydów, olejku eterycznego i balsamów. To im Kola zawdzięcza swoje właściwości. Flawonoidy wykazują ochronne działanie, przeciwzapalne, przeciwutleniające, przeciwwirusowe i przeciwrakotwórcze. Alkaloidy stymulują układ nerwowy, wpływają na układ krążenia, działają przeciwbólowo, a także jako środek uspokajający. Fenole to substancje odkażające. Fitoskładniki czynią roślinę nieprzeciętną i stanowią remedium przy wielu dysfunkcjach [3,12,16].

Tradycyjne zastosowanie rośliny

Orzechy są stosowane celem zapobiegania i łagodzenia kolki, na biegunkę, zapalenie krtani, oskrzeli, leczenie bólu brzucha, nieżytu nosa. Ponadto stosuje się je w chorobach wątroby, przy zapaleniu krtani, oskrzeli i rzeżączce, chorobach skóry, ranach czy owrzodzeniach. Powszechne zastosowania Kola jako leku można tak wymieniać w nieskończoność.

Przemysł spożywczy

Gdy słyszysz „kola”, to w pierwszej kolejności wyobrażasz sobie słynny, gazowany napój? Nazwa Coca-Coli nie jest przypadkowa. Receptura pierwszej Coca-Coli oparta była na ekstraktach omawianych orzechów. Ekstrakty z Koli były wykorzystywane do produkcji bezalkoholowych napojów i służyły jako źródło kofeiny, a także środek aromatyzujący [7,14].

Barwnik tkanin

W Afryce orzechy Kola wykorzystuje się także do barwienia tkanin.

Podsumowanie

Owoce drzewa Kola można żuć lub spożywać w formie proszku. Mogą być wykorzystywane na wiele sposób m.in. jako stymulant. Wyniki wielu badań potwierdzają działanie i wpływ orzechów Kola na zdrowie człowieka, co daje szansę i nadzieję na opracowanie nowych farmaceutyków, które mogą mieć zastosowanie w ochronie przed nowotworem, jego leczeniu, a także w terapii wielu innych schorzeń. Kola zapowiada się jako skuteczny środek przeciwnowotworowy, przeciwbakteryjny i chemoprewencyjny.

Bibliografia

1. Abaka E. „Eating Kola”: The Pharmacological and Therapeutic Significance of Kola Nuts. Ghana Studies. University of Wisconsin Press Volume 21, 2018 pp. 143-155 10.1353/ghs.2018.0012
2. Adebayo SA, Oladele OI. Medicinal Values of Kolanut in Nigeria: Implication for Extension Service Delivery. Life Sci J 2012;9(2):887-891]. (ISSN: 1097-8135)
3. Adedayo LD, Ojo AJ, Awobajo FO, Adeboye BO , Adebisi JA, ,Ayilara GO, Bamidele O. Methanol extract of Cola nitida ameliorates inflammation and nociception in experimental animals, 2019.Neurobiology of Pain5:100027
4. Adedeji R, Otuonye H. Strategies for Improving Production and Storage of Kolanuts in Nigeri. American-Eurasian J. Agric. & Environ. Sci .2012, 12 (1): 37-43, 2012 ISSN 1818-6769
5. Adesuyi AO, Elumm IK, Adaramola FB and Nwokocha A.G.M. Nutritional and Phytochemical Screening of Garcinia kola. Advance Journal of Food Science and Technology 4(1): 9-14, 2012 ISSN: 2042-4876
6. Atanda OO, Olutayo A, Mokwuny FC, Oyebanji AO, Adegunwa MO. The quality of Nigerian kola nuts, African Journal of Food Science Vol. 5(17), pp. 904-909, 30 December, 2011
7. Burdock GA, Carabin IG, Crincoli CM. Safety assessment of kola nut extract as a food ingredient. Food and Chemical Toxicology : an International Journal Published for the British Industrial Biological Research Association, 24 Apr 2009, 47(8):1725-1732
8. Dah-Nouvlessounon D, Adjanohoun A, Sina H, Noumavo PA, Diarrasouba N, Parkouda C, Madode YE. Nutritional and Anti-Nutrient Composition of Three Kola Nuts (Cola nitida, Cola acuminata and Garcinia kola) Produced in Beni, bdw.
9. Ebomoyi MI, Okojie AK Physiological Mechanisms underlying the use of Garcinia kola Heckel in the treatment of astma. 2012, African Journal of Respiratory Medicine
10. Lowe H, Watson C, Badal S. Promising Efficacy of the Cola acuminata Plant: A Mini Review, June 2014, Advances in Biological Chemistry 4(04):240-245 DOI: 10.4236/abc.2014.44029
11. Jayeola CO, Preliminary studies on the use of kolanuts (cola nitida ) for soft drink production, January 2001 Journal of Food Technology in Africa 6(1) DOI: 10.4314/jfta.v6i1.19280
12. Muhammad S, Fatima A. Studies on Phytochemical Evaluation and Antibacterial Properties of Two Varieties of Kolanut (Cola nitida) in Nigeria. 2014 Journal of Biosciences and Medicines 02(03):37-42 DOI: 10.4236/jbm.2014.23006
13. Starin D. Kola nut: so much more than just a nut. J R Soc Med. 2013 Dec; 106(12): 510–512.
14. Yalwa IR, Bello AM. Determination of caffeine content in some varieties of kola nut (C. acuminate). 2017, Bayero Journal of Pure and Applied Sciences 10(1): 247 – 251 ISSN 2006 – 6996
15. Harpaz E, Tamir S, Weinstein A, Weinstein Y. The effect of caffeine on energy balance. J Basic ClinPhysiol Pharmacol. 2017 Jan 1;28(1):1-10. 
16. Wallert M, Bauer J, Kluge S, Schmölz L. The vitamin E derivative garcinoic acid from Garcinia kola nut seeds attenuates the inflammatory response. 2019, Redox Biology 24, 101166.