Noni są owocami tropikalnymi, najbardziej popularnymi na obszarze Polinezji, na Hawajach, w Sri Lance, w Indiach, w Azji Południowo-Wschodniej, na Karaibach. Owoce te znane są również w wielu innych miejscach na świecie także w Polsce. W Europie owoce noni pojawiły się w 1760 roku w Szwecji. Zostały przywiezione z wyprawy po Pacyfiku, którą organizował szwedzki lekarz i przyrodnik Karol Linneusz. Owoce noni niosą również nazwę morinda citrifolia lub morwa indyjska. Ta pierwsza nazwa (morinda citrifolia) została nadana właśnie przez wspomnianego wcześniej Karola Linneusza [1].
Czym jest noni?
Roślina dająca owoce noni należy do rodziny marzanowatych tak samo, jak kawowiec (Coffea L.) i liczy około siedmiu tysięcy gatunków [1]. Nazwa noni jest używana na Hawajach, gdzie owoce te zbierane są przez cały rok dzięki sprzyjającemu klimatowi.
Owoce noni rosną na wiecznie zielonym drzewku lub krzewie (roślina osiąga około 6 metrów). Liście owoców noni są owalne, uzyskujące od 20 do nawet 45 centymetrów długości. Środek owoców jest mięsisty, a ich skórka z wierzchu chropowata [1,2]. Owoce noni w pierwszej fazie dojrzewania mają kolor zielony, następnie żółty, a na końcu zyskują kolor blado-żółty lub biały. Ich wielkość mierzy około 10 centymetrów.
Smak noni
Owoce noni w smaku są gorzkie, a ich zapach jest bardzo specyficzny i może się nieprzyjemnie kojarzyć (zapach cuchnącego sera lub ryby) [15].
Z owoców noni robi się więc głównie soki, które mają korzystny wpływ na zdrowie.
Właściwości prozdrowotne
Zastosowanie owoców noni w tradycyjnej medycynie
Owoce noni od dawna były i nadal są wykorzystywane w celach leczniczych w wielu miejscach na świecie. Na obszarach Polinezji od wieków owoce noni oraz ich roślina, stosowane są na problemy zdrowotne takie jak [1]:
- Bóle menstruacyjne
- Infekcje grzybicze i bakteryjne
- Choroby pasożytnicze
- Wrzody żołądka
- Artretyzm
- Stany zapalne
- Niestrawności
- Gorączka
- Ból
Badania naukowe
Owoce noni mają więc silne działanie przeciwutleniające i wykazują pozytywny wpływ na układ odpornościowy. Również mogą zapobiegać chorobom takim jak choroba Alzheimera, choroby układu krążenia, choroby skóry, choroby układu trawiennego [13]. Ponadto mogą zapobiec artretyzmowi i miażdżycy, a także regulują ciśnienie krwi [6]. Potencjalnie owoce noni mają również działanie antynowotworowe [7]. Brak jest jednak dowodów naukowych, które potwierdziłyby jednoznacznie wszystkie te właściwości.
Zastosowanie we współczesnym odżywianiu
Współcześnie owoce noni znajdują zastosowanie w odżywianiu. Głównie jednak do potraw dodaje się je dla celów zdrowotnych, lecz mniej dla walorów smakowych. Można dodać je do:
- Owocowego koktajlu lub smoothie
- Gulaszu
- Curry
- Owocowej sałatki
- Sosu
Ponadto można z nich przyrządzić sok, a w połączeniu z innymi owocami również zrobić dżem. Trzeba jednak pamiętać, aby owoce noni dodawać z umiarem, ponieważ ich smak jest gorzki.
Wartości odżywcze owoców noni
Tabela przedstawiająca wartości odżywcze owoców z noni w 100 g [1]:
| NAZWA | Owoce noni w 100 g |
| Wartość energetyczna | 46 kcal |
| Witamina C | 56 mg |
| Witamina B1 | 0.08 mg |
| Witamina B3 | 0.01 mg |
| Potas | 176 mg |
| Magnez | 25 mg |
| Wapń | 23 mg |
| Sód | 30 mg |
| Żelazo | 1.1 mg |
| Miedź | 0.6 mg |
| Białko | 0.8 g |
| Błonnik | 2.6 g |
| Tłuszcz | 0.3 g |
Związki aktywne
Superowocami są określane przez naukowców owoce, które wykazują właściwości prozdrowotne poparte badaniami [2]. Takie owoce posiadają dużą ilość przeciwutleniaczy, witamin, składników mineralnych oraz błonnika.
Irydoidy
Do superowoców zaliczają się między innymi owoce noni, ale również znane nam w Polsce owoce rokitnika i owoce derenia. Noni w swym składzie posiadają rzadko występujące w owocach irydoidy (występują również w rokitniku, w owocu derenia i jagodzie kamczackiej).
Irydoidy mają działanie przeciwzapalne, bakteriostatyczne, przeciwgrzybicze [4,5,6]. Owoce noni to również bogactwo polifenoli (bioaktywne związki roślinne), które wykazują bardzo mocne działanie antyoksydacyjne.
Sok z owoców noni
Proces produkcji soku z owoców noni bez fermentacji [10]:
- W zbiorach do produkcji soku uwzględniane są dojrzałe owoce w kolorze białym.
- Owoce noni są dokładnie myte, a potem suszone.
- W następnej kolejności jest oddzielona skórka i nasiona od miąższu
- Sam miąższ jest poddany procesowi tłoczenia (w wyciskarce).
- Do uzyskania samego czystego soku bez żadnych zbędnych pozostałości po miąższu następuje proces filtracji.
- Po filtracji sok trafia do szklanych pojemników, które są przetrzymywane w specjalnej chłodni.
- W końcowej fazie sok jest umieszczany i odpowiednio zamykany w szklanych butelkach.
- Tak przygotowany produkt trafia do sprzedaży.
Proces produkcji soku z owoców noni metodą tradycyjną pochodzącą z Hawajów [1]:
- Zbierane są dojrzałe owoce w kolorze żółtobiałym lub białym.
- Następnie owoce są dokładnie myte, a potem suszone
- W kolejnej fazie owoce są poddawane naturalnej fermentacji. Owoce umieszcza się w kadziach (w szklanych, ze stali nierdzewnej lub plastykowych), które są szczelnie zamykane. W tym procesie trwającym dwa miesiące z owoców uwalnia się sok. Po upływie wymaganego czasu sok jest spuszczany z kadzi i ulega filtracji. Sok może również być poddany pasteryzacji (sok na kilka sekund jest podgrzany do 70°C, a następnie maksymalnie i szybko schłodzony) [8].
- W końcowej fazie sok jest umieszczany w szklanych butelkach.
Zastosowanie w diecie soku z owoców noni
Sok z owoców noni jest ceniony za swoje walory prozdrowotne. Uznaje się, że dzięki zawartości składników mineralnych, witamin, białka, błonnika, polifenoli itd. sok z owoców noni korzystnie wpływa na zdrowie. Sok z noni poprawia trawienie, reguluje ciśnienie krwi, działa przeciwstresowo, nasennie, wspiera odporność oraz układ sercowo-naczyniowy itd.
Sok z owoców noni — dostępność na polskim rynku
Na polskim runku są dostępne soki stuprocentowe z owoców noni. Zakupić można je w niektórych aptekach, sklepach zielarskich, sklepach ze zdrową żywnością. Ponadto sok z owoców noni możemy również kupić w sklepach internetowych. Kupując przez internet, trzeba zwracać uwagę na to, aby sok był produktem certyfikowanym.
Sok z owoców noni czasem można zakupić w połączeniu z np. sokiem jabłkowym lub z sokiem z innych owoców.
Jak wybrać wysokiej jakość sok lub napój z owoców noni?
Chcąc kupić sok z owoców noni, zwróćmy uwagę na skład. Najlepszym wyborem będzie sok 100% z owoców noni. Ponadto istotne jest też to czy sok posiada wszystkie odpowiednie certyfikaty. Dlatego takie informacje także powinny przykuć naszą uwagę przed podjęciem decyzji o zakupie soku z noni. Również zwracanie uwagi na miejsce i kraj pochodzenia oraz jak został wyprodukowany sok dla wielu, jest z reguły bardzo istotne. W dzisiejszych czasach ludzie mają świadomość, że jakość i cechy produktu są często zależne od jego pochodzenia [17].
W przypadku napojów, które mogą mieć w swoim składzie jakiś procent owoców noni, warto zwrócić uwagę czy są pozbawione konserwantów. W soku nie znajdziemy konserwantów, gdyż jest to objęte przepisami prawa i w konsekwencji tego absolutnie zabronione. W napojach jednak mogą się pojawić, ponieważ nie jest to prawnie uregulowane [16].
Kiedy sok jest sokiem?
W rozumieniu dyrektywy Rady 2001/112/WE z dnia 20 grudnia 2001 r. odnosząca się do soków owocowych i niektórych podobnych produktów przeznaczonych do spożycia przez ludzi, która mówi między innymi, że sok jest produktem skłonnym do fermentacji, lecz niesfermentowany i uzyskany ze świeżych, dojrzałych i jadalnych części owoców (lub z jednego owocu) oraz musi mieć charakterystyczny smak, kolor i zapach typowy dla soku z owocu, z którego pochodzi [9].
Komu można polecić sok z owoców noni?
Sugerowaną grupą odbiorców mogą być:
- Osoby aktywne fizycznie — ponieważ sok z owoców noni sprzyja szybszemu regenerowaniu się mięśni i ma działanie ochronne dla stawów. Ponadto pomoże nawodnić organizm i uzupełnić stracone podczas wysiłku składniki mineralne oraz witaminy.
- Seniorzy — ta grupa osób potrzebuje wesprzeć swój układ odpornościowy, aby organizm mógł bronić się przed chorobami. Sok z owoców noni pomoże w odbudowie układu immunologicznego seniorom, ale również wszystkim, którzy zmagają się z obniżoną odpornością organizmu.
- Osoby, które borykają się ze stresem oraz nieumiejące zasnąć — sok z owoców noni ma działanie uspokajające i ułatwia zasypianie.
Dawkowanie soku z owoców noni
Częsta zalecana dawka do spożycia soku z owoców noni to 40 ml na dzień lub 20 ml dwa razy dziennie (pół godziny przed posiłkiem). Sok należy przechowywać w oryginalnej szklanej butelce. Dodatkowo miejsce przechowywania powinno być suche i mieć temperaturę 25 stopni. Po otwarciu zaleca się trzymać sok w lodówce. Spożywanie półlitrowego soku wskazuje się pić w czasie nie dłuższym niż 25 dni [11]. Po upływie tego czasu nie powinno się pić już soku, ponieważ może być zepsuty.
Przeciwwskazania
Kobiety w ciąży, karmiące piersią oraz dzieci nie powinny stosowanie soku z noni [3]. Również osoby:
- Mające problem z wątrobą — nadmiar spożywanego soku może mieć działanie hepatotoksyczne i uszkodzić wątrobę [3,12,]
- Z alergią na owoce noni.
- Będące chorymi na nerki — w zaburzeniu wydalania potasu przez nerki sok z noni może szkodzić. Sok z owoców noni zawiera sporo tego składnika mineralnego. W konsekwencji tego może zwiększyć się stężenie potasu we krwi i prowadzić do bradykardii [14,18].
- Zażywające leki na stałe (np. leki obniżające ciśnienie krwi, leki przeciwcukrzycowe) — osoby zażywające leki na stałe powinny skonsultować spożywanie soku z noni z lekarzem lub dietetykiem.
Podsumowanie
Z owoców noni robi się sok, który również wykazuje wiele walorów zdrowotnych. Sok z noni między innymipoprawia trawienie, reguluje ciśnienie krwi, wspiera odporność i układ sercowo-naczyniowy. Taki sok jest również polecany osobom z osłabionym układem immunologicznym. Ponadto wskazany jest dla ludzi aktywnych fizycznie, dla seniorów, a także dla osób, które zmagają się ze stresem lub bezsennością.
Warto więc rozważyć suplementację soku z owoców noni i nie przekraczać zalecanej dziennej dawki na jego spożycie. Również należy pamiętać o przeciwwskazaniach do spożywania soku z owoców noni, ponieważ w wielu przypadkach może zaszkodzić niż pomóc.
Bibliografia:
- Wojciech Daniewski. BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. – XLII, 2009, 2, str. 162 – 168. ZASTOSOWANIE I WARTOŚĆ ODŻYWCZA PRODUKTÓW Z MORWY INDYJSKIEJ (NONI) https://ptfarm.pl/pub/File/bromatologia_2009/bromatologia_2_2009/Bromat%202%2C2009%20s.%20162-168.pdf
- Jolanta Joanna Sienkiewicz, Justyna Góralczyk. R. (2013). SUPERFRUITS AND THEIR PROPERTIES. https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Zeszyty_Naukowe_Ostroleckiego_Towarzystwa_Naukowego/Zeszyty_Naukowe_Ostroleckiego_Towarzystwa_Naukowego-r2013-t27/Zeszyty_Naukowe_Ostroleckiego_Towarzystwa_Naukowego-r2013-t27-s601-609/Zeszyty_Naukowe_Ostroleckiego_Towarzystwa_Naukowego-r2013-t27-s601-609.pdf
- National Center for Complementary and Integrative Health https://www.nccih.nih.gov/health/noni
- Anna Sokół-Łętowska, Alicja Z. Kucharska. Haskap berry (Lonicera caerulea L. var. kamtschatica Sevast.) – a new (?) source of valuable substances. https://apcz.umk.pl/HERB/article/view/52227
- Katarzyna Karłowicz-Bodalska, Stanisław Han, Agnieszka Bodalska, Julia Freier, Michał Smoleński. R. (2017). Przeciwzapalne właściwości wybranych roślin zawierających związki irydoidowe. DOI: 10.25121/PF.2017.18.3.229
- A. Viljoen*, N. Mncwangi and I. Vermaak. Current Medicinal Chemistry, 2012, 19, 2104-2127. Anti-Inflammatory Iridoids of Botanical Origin. https://www.eurekaselect.com/article/42103
- Rengaswamy Gopal, Remya Vijayakumar, Karkuzhali M., Sharmila J. and Ashok K. R. (2022). Antioxidant and Antiproliferative Activity of Noni Fruit (Morinda citrifolia) Extracts Against Human Breast Cancer Cell Line (MCF-7). https://www.researchgate.net/publication/362160643_Antioxidant_and_Antiproliferative_Activity_of_Noni_Fruit_Morinda_citrifolia_Extracts_Against_Human_Breast_Cancer_Cell_Line_MCF-7
- Vitanalis.pl. Wpływ pasteryzacji na wartość odżywczą soków z noni. http://www.vitanalis.pl/?pl_wplyw-pasteryzacji-na-wartosc-odzywcza-sokow-z-noni,30
- Eur-lex.europa.eu. Council Directive 2001/112/EC of 20 December 2001 relating to fruit juices and certain similar products intended for human consumption. https://eur-lex.europa.eu/eli/dir/2001/112/oj
- Podarujzdrowie.pl. R. (2020). Jak powstaje organiczny sok noni na Tahiti?
- Drmax.pl. Noni sok, 500 ml
- lek. med. Katarzyna Lizak. R. (2024). Hepatotoksyczność
- Juanyun Chen, Xiaoai Chen, Yanjun Zhang, Zhen Feng, Zhu-Kexue, Fei Xu, Gu Chunhe. R. (2024). Bioactivity and influence on colonic microbiota of polyphenols from noni (Morinda citrifolia L.) fruit under simulated gastrointestinal digestion. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38187942/
- Redakcja Diagnostyki. R. (2021). Nadmiar potasu (hiperkaliemia) – objawy, które powinieneś znać.
- Foodrepublic.com. R. (2023). What Is Noni, And Why Is It Called The Vomit Fruit? https://www.foodrepublic.com/1365510/what-is-noni-vomit-fruit-smell/
- Prawozywnosciowe.info. R. (2023). „BEZ KONSERWANTÓW”. https://www.prawozywnosciowe.info/bez-konserwantow/
- Gov.pl. Kraj i miejsce pochodzenia żywności. https://www.gov.pl/web/wijhars-olsztyn/kraj-i-miejsce-pochodzenia-zywnosci
- Maria Zamarripa. R. (2019). What Is Noni Juice? Everything You Need to Know. https://www.healthline.com/nutrition/noni-juice
