Owoce noni. Wartości odżywcze i wpływ na zdrowie soku z noni

Noni są owocami tropikalnymi, najbardziej popularnymi na obszarze Polinezji, na Hawajach, w Sri Lance, w Indiach, w Azji Południowo-Wschodniej, na Karaibach. Owoce te znane są również w wielu innych miejscach na świecie także w Polsce. W Europie owoce noni pojawiły się w 1760 roku w Szwecji. Zostały przywiezione z wyprawy po Pacyfiku, którą organizował szwedzki lekarz i przyrodnik Karol Linneusz. Owoce noni niosą również nazwę morinda citrifolia lub morwa indyjska. Ta pierwsza nazwa (morinda citrifolia) została nadana właśnie przez wspomnianego wcześniej Karola Linneusza [1].

Czym jest noni?

Roślina dająca owoce noni należy do rodziny marzanowatych tak samo, jak kawowiec (Coffea L.) i liczy około siedmiu tysięcy gatunków [1]. Nazwa noni jest używana na Hawajach, gdzie owoce te zbierane są przez cały rok dzięki sprzyjającemu klimatowi.

Owoce noni rosną na wiecznie zielonym drzewku lub krzewie (roślina osiąga około 6 metrów). Liście owoców noni są owalne, uzyskujące od 20 do nawet 45 centymetrów długości. Środek owoców jest mięsisty, a ich skórka z wierzchu chropowata [1,2]. Owoce noni w pierwszej fazie dojrzewania mają kolor zielony, następnie żółty, a na końcu zyskują kolor blado-żółty lub biały. Ich wielkość mierzy około 10 centymetrów.

Smak noni

Owoce noni w smaku są gorzkie, a ich zapach jest bardzo specyficzny i może się nieprzyjemnie kojarzyć (zapach cuchnącego sera lub ryby) [15].

Z owoców noni robi się więc głównie soki, które mają korzystny wpływ na zdrowie.

Właściwości prozdrowotne

Zastosowanie owoców noni w tradycyjnej medycynie

Owoce noni od dawna były i nadal są wykorzystywane w celach leczniczych w wielu miejscach na świecie. Na obszarach Polinezji od wieków owoce noni oraz ich roślina, stosowane są na problemy zdrowotne takie jak [1]:

• Bóle menstruacyjne
• Infekcje grzybicze i bakteryjne
• Choroby pasożytnicze
• Wrzody żołądka
• Artretyzm
• Stany zapalne
• Niestrawności
• Gorączka
• Ból

Badania naukowe

Owoce noni mają więc silne działanie przeciwutleniające i wykazują pozytywny wpływ na układ odpornościowy. Również mogą zapobiegać chorobom takim jak choroba Alzheimera, choroby układu krążenia, choroby skóry, choroby układu trawiennego [13]. Ponadto mogą zapobiec artretyzmowi i miażdżycy, a także regulują ciśnienie krwi [6]. Potencjalnie owoce noni mają również działanie antynowotworowe [7]. Brak jest jednak dowodów naukowych, które potwierdziłyby jednoznacznie wszystkie te właściwości.

Zastosowanie we współczesnym odżywianiu

Współcześnie owoce noni znajdują zastosowanie w odżywianiu. Głównie jednak do potraw dodaje się je dla celów zdrowotnych, lecz mniej dla walorów smakowych. Można dodać je do:

• Owocowego koktajlu lub smoothie
• Gulaszu
• Curry
• Owocowej sałatki
• Sosu

Ponadto można z nich przyrządzić sok, a w połączeniu z innymi owocami również zrobić dżem. Trzeba jednak pamiętać, aby owoce noni dodawać z umiarem, ponieważ ich smak jest gorzki.

Wartości odżywcze owoców noni

Tabela przedstawiająca wartości odżywcze owoców z noni w 100 g [1]:

NAZWA	Owoce noni w 100 g
Wartość energetyczna	46 kcal
Witamina C	56 mg
Witamina B1	0.08 mg
Witamina B3	0.01 mg
Potas	176 mg
Magnez	25 mg
Wapń	23 mg
Sód	30 mg
Żelazo	1.1 mg
Miedź	0.6 mg
Białko	0.8 g
Błonnik	2.6 g
Tłuszcz	0.3 g

Związki aktywne

Superowocami są określane przez naukowców owoce, które wykazują właściwości prozdrowotne poparte badaniami [2]. Takie owoce posiadają dużą ilość przeciwutleniaczy, witamin, składników mineralnych oraz błonnika.

Irydoidy

Do superowoców zaliczają się między innymi owoce noni, ale również znane nam w Polsce owoce rokitnika i owoce derenia. Noni w swym składzie posiadają rzadko występujące w owocach irydoidy (występują również w rokitniku, w owocu derenia i jagodzie kamczackiej).

Irydoidy mają działanie przeciwzapalne, bakteriostatyczne, przeciwgrzybicze [4,5,6]. Owoce noni to również bogactwo polifenoli (bioaktywne związki roślinne), które wykazują bardzo mocne działanie antyoksydacyjne.

Sok z owoców noni

Proces produkcji soku z owoców noni bez fermentacji [10]:

• W zbiorach do produkcji soku uwzględniane są dojrzałe owoce w kolorze białym.
• Owoce noni są dokładnie myte, a potem suszone.
• W następnej kolejności jest oddzielona skórka i nasiona od miąższu 
• Sam miąższ jest poddany procesowi tłoczenia (w wyciskarce).
• Do uzyskania samego czystego soku bez żadnych zbędnych pozostałości po miąższu następuje proces filtracji.
• Po filtracji sok trafia do szklanych pojemników, które są przetrzymywane w specjalnej chłodni.
• W końcowej fazie sok jest umieszczany i odpowiednio zamykany w szklanych butelkach. 
• Tak przygotowany produkt trafia do sprzedaży.

Proces produkcji soku z owoców noni metodą tradycyjną pochodzącą z Hawajów [1]:

• Zbierane są dojrzałe owoce w kolorze żółtobiałym lub białym.
• Następnie owoce są dokładnie myte, a potem suszone
• W kolejnej fazie owoce są poddawane naturalnej fermentacji. Owoce umieszcza się w kadziach (w szklanych, ze stali nierdzewnej lub plastykowych), które są szczelnie zamykane. W tym procesie trwającym dwa miesiące z owoców uwalnia się sok. Po upływie wymaganego czasu sok jest spuszczany z kadzi i ulega filtracji. Sok może również być poddany pasteryzacji (sok na kilka sekund jest podgrzany do 70°C, a następnie maksymalnie i szybko schłodzony) [8].
• W końcowej fazie sok jest umieszczany w szklanych butelkach.

Zastosowanie w diecie soku z owoców noni

Sok z owoców noni jest ceniony za swoje walory prozdrowotne. Uznaje się, że dzięki zawartości składników mineralnych, witamin, białka, błonnika, polifenoli itd. sok z owoców noni korzystnie wpływa na zdrowie. Sok z noni poprawia trawienie, reguluje ciśnienie krwi, działa przeciwstresowo, nasennie, wspiera odporność oraz układ sercowo-naczyniowy itd.

Sok z owoców noni — dostępność na polskim rynku

Na polskim runku są dostępne soki stuprocentowe z owoców noni. Zakupić można je w niektórych aptekach, sklepach zielarskich, sklepach ze zdrową żywnością. Ponadto sok z owoców noni możemy również kupić w sklepach internetowych. Kupując przez internet, trzeba zwracać uwagę na to, aby sok był produktem certyfikowanym. 

Sok z owoców noni czasem można zakupić w połączeniu z np. sokiem jabłkowym lub z sokiem z innych owoców.

Jak wybrać wysokiej jakość sok lub napój z owoców noni?

Chcąc kupić sok z owoców noni, zwróćmy uwagę na skład. Najlepszym wyborem będzie sok 100% z owoców noni. Ponadto istotne jest też to czy sok posiada wszystkie odpowiednie certyfikaty. Dlatego takie informacje także powinny przykuć naszą uwagę przed podjęciem decyzji o zakupie soku z noni. Również zwracanie uwagi na miejsce i kraj pochodzenia oraz jak został wyprodukowany sok dla wielu, jest z reguły bardzo istotne. W dzisiejszych czasach ludzie mają świadomość, że jakość i cechy produktu są często zależne od jego pochodzenia [17].

W przypadku napojów, które mogą mieć w swoim składzie jakiś procent owoców noni, warto zwrócić uwagę czy są pozbawione konserwantów. W soku nie znajdziemy konserwantów, gdyż jest to objęte przepisami prawa i w konsekwencji tego absolutnie zabronione. W napojach jednak mogą się pojawić, ponieważ nie jest to prawnie uregulowane [16].

Kiedy sok jest sokiem?

W rozumieniu dyrektywy Rady 2001/112/WE z dnia 20 grudnia 2001 r. odnosząca się do soków owocowych i niektórych podobnych produktów przeznaczonych do spożycia przez ludzi, która mówi między innymi, że sok jest produktem skłonnym do fermentacji, lecz niesfermentowany i uzyskany ze świeżych, dojrzałych i jadalnych części owoców (lub z jednego owocu) oraz musi mieć charakterystyczny smak, kolor i zapach typowy dla soku z owocu, z którego pochodzi [9]. 

Komu można polecić sok z owoców noni?

Sugerowaną grupą odbiorców mogą być:

• Osoby aktywne fizycznie — ponieważ sok z owoców noni sprzyja szybszemu regenerowaniu się mięśni i ma działanie ochronne dla stawów. Ponadto pomoże nawodnić organizm i uzupełnić stracone podczas wysiłku składniki mineralne oraz witaminy.
• Seniorzy — ta grupa osób potrzebuje wesprzeć swój układ odpornościowy, aby organizm mógł bronić się przed chorobami. Sok z owoców noni pomoże w odbudowie układu immunologicznego seniorom, ale również wszystkim, którzy zmagają się z obniżoną odpornością organizmu. 
• Osoby, które borykają się ze stresem oraz nieumiejące zasnąć — sok z owoców noni ma działanie uspokajające i ułatwia zasypianie.

Dawkowanie soku z owoców noni

Częsta zalecana dawka do spożycia soku z owoców noni to 40 ml na dzień lub 20 ml dwa razy dziennie (pół godziny przed posiłkiem). Sok należy przechowywać w oryginalnej szklanej butelce. Dodatkowo miejsce przechowywania powinno być suche i mieć temperaturę 25 stopni. Po otwarciu zaleca się trzymać sok w lodówce. Spożywanie półlitrowego soku wskazuje się pić w czasie nie dłuższym niż 25 dni [11]. Po upływie tego czasu nie powinno się pić już soku, ponieważ może być zepsuty.

Przeciwwskazania

Kobiety w ciąży, karmiące piersią oraz dzieci nie powinny stosowanie soku z noni [3]. Również osoby:

• Mające problem z wątrobą — nadmiar spożywanego soku może mieć działanie hepatotoksyczne i uszkodzić wątrobę [3,12,]
• Z alergią na owoce noni.
• Będące chorymi na nerki — w zaburzeniu wydalania potasu przez nerki sok z noni może szkodzić. Sok z owoców noni zawiera sporo tego składnika mineralnego. W konsekwencji tego może zwiększyć się stężenie potasu we krwi i prowadzić do bradykardii [14,18].
• Zażywające leki na stałe (np. leki obniżające ciśnienie krwi, leki przeciwcukrzycowe) — osoby zażywające leki na stałe powinny skonsultować spożywanie soku z noni z lekarzem lub dietetykiem.

Podsumowanie

Z owoców noni robi się sok, który również wykazuje wiele walorów zdrowotnych. Sok z noni między innymipoprawia trawienie, reguluje ciśnienie krwi, wspiera odporność i układ sercowo-naczyniowy. Taki sok jest również polecany osobom z osłabionym układem immunologicznym. Ponadto wskazany jest dla ludzi aktywnych fizycznie, dla seniorów, a także dla osób, które zmagają się ze stresem lub bezsennością.

Warto więc rozważyć suplementację soku z owoców noni i nie przekraczać zalecanej dziennej dawki na jego spożycie. Również należy pamiętać o przeciwwskazaniach do spożywania soku z owoców noni, ponieważ w wielu przypadkach może zaszkodzić niż pomóc.

Bibliografia:

1. Wojciech Daniewski. BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. – XLII, 2009, 2, str. 162 – 168. ZASTOSOWANIE I WARTOŚĆ ODŻYWCZA PRODUKTÓW Z MORWY INDYJSKIEJ (NONI) https://ptfarm.pl/pub/File/bromatologia_2009/bromatologia_2_2009/Bromat%202%2C2009%20s.%20162-168.pdf
2. Jolanta Joanna Sienkiewicz, Justyna Góralczyk. R. (2013). SUPERFRUITS AND THEIR PROPERTIES. https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Zeszyty_Naukowe_Ostroleckiego_Towarzystwa_Naukowego/Zeszyty_Naukowe_Ostroleckiego_Towarzystwa_Naukowego-r2013-t27/Zeszyty_Naukowe_Ostroleckiego_Towarzystwa_Naukowego-r2013-t27-s601-609/Zeszyty_Naukowe_Ostroleckiego_Towarzystwa_Naukowego-r2013-t27-s601-609.pdf
3. National Center for Complementary and Integrative Health https://www.nccih.nih.gov/health/noni
4. Anna Sokół-Łętowska, Alicja Z. Kucharska. Haskap berry (Lonicera caerulea L. var. kamtschatica Sevast.) – a new (?) source of valuable substances. https://apcz.umk.pl/HERB/article/view/52227
5. Katarzyna Karłowicz-Bodalska, Stanisław Han, Agnieszka Bodalska, Julia Freier, Michał Smoleński. R. (2017). Przeciwzapalne właściwości wybranych roślin zawierających związki irydoidowe. DOI: 10.25121/PF.2017.18.3.229
6. A. Viljoen*, N. Mncwangi and I. Vermaak. Current Medicinal Chemistry, 2012, 19, 2104-2127. Anti-Inflammatory Iridoids of Botanical Origin. https://www.eurekaselect.com/article/42103
7. Rengaswamy Gopal, Remya Vijayakumar, Karkuzhali M., Sharmila J. and Ashok K. R. (2022). Antioxidant and Antiproliferative Activity of Noni Fruit (Morinda citrifolia) Extracts Against Human Breast Cancer Cell Line (MCF-7). https://www.researchgate.net/publication/362160643_Antioxidant_and_Antiproliferative_Activity_of_Noni_Fruit_Morinda_citrifolia_Extracts_Against_Human_Breast_Cancer_Cell_Line_MCF-7
8. Vitanalis.pl. Wpływ pasteryzacji na wartość odżywczą soków z noni. http://www.vitanalis.pl/?pl_wplyw-pasteryzacji-na-wartosc-odzywcza-sokow-z-noni,30
9. Eur-lex.europa.eu. Council Directive 2001/112/EC of 20 December 2001 relating to fruit juices and certain similar products intended for human consumption. https://eur-lex.europa.eu/eli/dir/2001/112/oj
10. Podarujzdrowie.pl. R. (2020). Jak powstaje organiczny sok noni na Tahiti?
11. Drmax.pl. Noni sok, 500 ml
12. lek. med. Katarzyna Lizak. R. (2024). Hepatotoksyczność
13. Juanyun Chen, Xiaoai Chen, Yanjun Zhang, Zhen Feng, Zhu-Kexue, Fei Xu, Gu Chunhe. R. (2024). Bioactivity and influence on colonic microbiota of polyphenols from noni (Morinda citrifolia L.) fruit under simulated gastrointestinal digestion. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38187942/
14. Redakcja Diagnostyki. R. (2021). Nadmiar potasu (hiperkaliemia) – objawy, które powinieneś znać.
15. Foodrepublic.com. R. (2023). What Is Noni, And Why Is It Called The Vomit Fruit? https://www.foodrepublic.com/1365510/what-is-noni-vomit-fruit-smell/
16. Prawozywnosciowe.info. R. (2023). „BEZ KONSERWANTÓW”. https://www.prawozywnosciowe.info/bez-konserwantow/
17. Gov.pl. Kraj i miejsce pochodzenia żywności. https://www.gov.pl/web/wijhars-olsztyn/kraj-i-miejsce-pochodzenia-zywnosci
18. Maria Zamarripa. R. (2019). What Is Noni Juice? Everything You Need to Know. https://www.healthline.com/nutrition/noni-juice