Czym jest próba wysiłkowa (EKG) i jak ją interpretować?

Elektrokardiograficzna próba wysiłkowa (EKG) to badanie mające na celu ocenę wydolności układu krążenia oraz kontrolę ciśnienia krwi podczas zwiększonej aktywności fizycznej. Ponadto pozwala zdiagnozować przyczyny bólu w klatce piersiowej, umożliwiając określenie czy pacjent cierpi na chorobę niedokrwienną serca. Jak również, przyczynia się do ustalenia stanu pacjenta po przebytym zawale serca. [1]

Wskazania do wykonania badania próby wysiłkowej

• Ocena pacjentów z wrodzonymi lub nabytymi wadami serca,
• Podejrzenie choroby niedokrwiennej serca. (ocena stopnia zaawansowania oraz skuteczności leczenia) 
• Ocena chorych z arytmią serca,
• Opinia pacjentów powyżej 40. roku życia, prowadzących siedzący tryb życia, którzy planują rozpocząć intensywne treningi fizyczne,
• Monitorowanie postępu rehabilitacji pacjentów po zabiegach kardiochirurgicznych,
• Ocena osób wykonujących specyficzne zawody (głównie mężczyzn po 40. roku życia) oraz sporty wyczynowe  [2]

Przeciwwskazania

Bezwzględne przeciwskazania, uniemożliwiające przeprowadzenie elektrokardiograficznej próby wysiłkowej:

• Świeży zawał serca (szczególnie 2 dni po zawale),
• Ostre zapalenie serca,
• Ostre zapalenie osierdzia,
• Niekontrolowana objawowa niewydolność serca,
• Ostra zatorowość płucna,
• Świeży zawał płuca,

Względne przeciwskazania, umożliwiające wykonanie próby wysiłkowej z zachowaniem szczególnej ostrożności:

• Kardiomiopatia przerostowa (choroba mięśnia sercowego, powodująca jego przerost lub pogrubienie),
• Zaburzenia elektrolitowe,
• Zwężenie lewej tętnicy wieńcowej,
• Nieprawidłowości rytmu serca,
• Ciężkie nadciśnienie tętnicze (skurczowe >200 mm Hg, rozkurczowe >110 mm Hg)
• Tętniak aorty o średnicy <6 cm
• Uwarunkowania psychiczne lub fizyczne, uniemożliwiające przeprowadzenie badania [2]

Jak wygląda przebieg próby wysiłkowej?

Przed wykonaniem EKG wysiłkowego, przeprowadzany jest wywiad z pacjentem oraz EKG spoczynkowe, pozwalające ocenić pracę serca. Jeśli pomiar nie wykaże żadnych przeciwwskazań, można przejść do kolejnego etapu, którym jest badanie wysiłkowe serca.

W odpowiednich miejscach na klatce piersiowej, rękach i nogach, naklejane są elektrody pomiarowe, które połączone z aparatem rejestrują pracę serca. Na rękę zakładany jest mankiet, umożliwiający kontrolę ciśnienia tętniczego. Badanie wykonywane jest na bieżni lub ergometrze rowerowym.

Pacjent stopniowo pokonuje coraz to większe obciążenie do momentu, gdy rytm serca osiągnie maksymalną wartość. Badanie bacznie obserwuje lekarz prowadzący (najczęściej kardiolog). W przypadku niepożądanych dolegliwości, takich jak wymioty, zawroty głowy, ból w klatce piersiowej lub nieoczekiwany wzrost, czy spadek ciśnienia tętniczego, lekarz powinien przerwać badanie.

Kolejny etap skupia się na obserwacji pracy serca w trakcie obniżania intensywności wysiłku. Lekarz analizuje ciśnienie oraz zapis krzywej EKG powracającej do wartości wyjściowych. Następnie wyniki badania są poddane szczegółowej analizie. [3]

Próba wysiłkowa — interpretacja wyników

Po wykonaniu analizy elektrokardiograficznej lekarz rozpatruje zmiany wywołane wzrostem obciążenia fizycznego. Możemy spodziewać się dwóch wyników próby wysiłkowej, dodatniego lub ujemnego. Wynik dodatni pojawia się w przypadku nieprawidłowości w zapisie EKG lub przerwania badania z powodu złego samopoczucia pacjenta. Taki wynik wskazuje na obecność choroby niedokrwiennej serca, która wymaga dalszych badań, takich jak koronarografia, w celu ustalenia późniejszego leczenia. Jeśli jednak pacjent nie zgłasza żadnych objawów i nie ma niepożądanych nieprawidłowości w kardiogramie, wynik jest ujemny.

Przygotowanie do badania próby wysiłkowej

1. W celu bezproblemowego przyklejenia elektrod mężczyźni powinni zgolić włosy na klatce piersiowej. 
2. Na około 3 godziny przed badaniem zaleca się nie jeść, nie pić słodkich napojów oraz powstrzymać się od palenia papierosów.
3. Co najmniej 24 godziny przed badaniem zakazane jest spożywanie alkoholu.
4. Nie powinno się podejmować wysiłku fizycznego przynajmniej 12 godzin przed wykonywaną próbą (ćwiczenia, długie spacery, dźwiganie ciężkich przedmiotów).
5. Ubranie oraz obuwie powinny być wygodne.
6. Przed badaniem pacjent przyjmuje wszystkie stałe leki. Jednak zawsze należy skonsultować się z lekarzem, który może zmienić decyzję
7. Badania nie powinno przeprowadzać się w trakcie infekcji.
8. Pacjent powinien zabrać ze sobą: 
   – skierowanie na badanie,
   – listę przyjmowanych leków,
   – wyniki poprzednich prób wysiłkowych, 
   – wyniki badań dodatkowych
9. Po przeprowadzonym badaniu pacjent powinien pozostać pod nadzorem lekarza do 30 minut. (4)

Próba wysiłkowa w chorobie niedokrwiennej serca

Choroba niedokrwienna serca jest konsekwencją niedostatecznej podaży tlenu oraz substratów energetycznych w stosunku do zapotrzebowania mięśnia sercowego. Najczęściej jest to spowodowane miażdżycą tętnic wieńcowych. Odkładanie się blaszek miażdżycowych w ścianach tętnic prowadzi do ich zwężenia i zmniejszenia przepływu krwi, co doprowadza do niedotlenienia mięśnia serca. Typowym objawem choroby są bóle w klatce piersiowej, określane jako dławienie, pieczenie lub palenie. Często towarzyszom im zawroty głowy, kołatanie serca, duszności czy niepokój. Warto zwrócić uwagę, iż pacjent na początku choroby może wydawać się zdrowy. Rozpoznanie choroby w dużej mierze zależy od skrupulatnie zbieranych wywiadów. Natomiast do ustalenia przebiegu leczenia są potrzebne dodatkowe badania. Jednym z nich jest badanie EKG spoczynkowe, jednak cechuje się niską czułością oraz specyficznością.

Skuteczność tego badania może być uzyskana jedynie w momencie występowania bólu, natomiast w spoczynku wynik może wykazać się prawidłowy, dowodząc, iż pacjent jest zdrowy. Znacznie kompetentna może okazać się elektrokardiograficzna próba wysiłkowa, która cechuje się niską czułością przy dużej swoistości. W momencie zwiększenia wysiłku fizycznego podwyższa się akcja serca, ciśnienie tętnicze a zmiany w EKG są charakterystyczne dla choroby wieńcowej. Należy jednak pamiętać, iż próba jest również obarczona błędami i może przynosić fałszywe wyniki. [5]

Bibliografia:

1. Scherf, D., & Schaffer, A. I. (1952). The electrocardiographic exercise test. American Heart Journal. https://doi.org/10.1016/0002-8703(52)90250-0
2. Fletcher G.F., Balady G.J., Amsterdam E.A. i wsp. Exercise standards for testing and training: a statement for healthcare professionals from the American Heart Association. Circulation 2001; 104: 1694–1740.
3. Rechciński, T. (2021). Elektrokardiograficzna próba wysiłkowa. https://publicum.umed.lodz.pl/info.seam id=AML93a4abce38774e349b6aef3cdb9033f7
4. Ogórek-Tęcza, B. [. (2016). Elektrokardiograficzna próba wysiłkowa. [W : badania diagnostyczne w schorzeniach układu sercowo-naczyniowego]. https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/136665
5. Parol, G. (2014). Non-invasive diagnostics of ischaemic heart disease — which option to choose? Parol | Folia Cardiologica. https://journals.viamedica.pl/folia_cardiologica/article/view/38291/27147