Probiotyki

O tym, że probiotyki są niezastąpione podczas biegunek czy antybiotykoterapii wie każdy. W ostatnich latach naukowcy postanowili przyjrzeć się bliżej dobroczynnemu wpływowi tych bliskich nam bakterii. Warto wiedzieć co to takiego probiotyki, gdzie się znajdują, czym różnią się probiotyki od prebiotyków i jakie mają właściwości zdrowotne.

Probiotyki – definicja

Probiotyki (wg definicji FAO/WHO) to żywe drobnoustroje, które podane w odpowiedniej ilości wywierają korzystny wpływ na zdrowie gospodarza. Do drobnoustrojów o działaniu probiotycznym zaliczamy bakterie z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium, które należą do grupy bakterii kwasu mlekowego, które cechuje beztlenowy rozkład węglowodanów na drodze fermentacji mlekowej. Do probiotyków należą również: Lactococcus, Leuconostoc, Pedicoccocus, Streptococcus, Enterococcus, Carnobacterium, Oenococcus, Tetragenococuss, Vagococcus, i Weissella– które również są zaliczane do bakterii kwasu mlekowego oraz E. coli jak i drożdżaki z rodzaju Sacchraromyces.

Według badań właściwości probiotyków są zależne od ich szczepów. W praktyce oznacza to, że aby racjonalnie stosować probiotyki należy znać działanie konkretnego  szczepu probiotycznego, a nie tylko rodzaj czy gatunek.

W tabeli poniżej przedstawiono wybrane schorzenia kliniczne, efekt kliniczny po zastosowaniu probiotyku oraz szczepy bakterii probiotycznych.

Sytuacja kliniczna	Efekt kliniczny przy stosowaniu probiotyku	Przykład skutecznego szczepu probiotycznego
Ostre biegunki	Skrócenie czasu trwania biegunki o 1dzień ostrych biegunek infekcyjnych u dzieci	Lb. rhamnosus GG, cerevisiae (boulardii) lyo, Enterococcus faecium LAB SF68
Biegunki poantybiotykowe	Zmniejszenie ryzyka wystąpienia biegunki u dzieci	Lb. rhamnosus GG,drożdże S. cerevisiae, boulardii (dorośli i dzieci),
Atopowe Zapalenie Skóry	Zmniejszenie objawów AZS u małych dzieci po miesiącu stosowania probiotyków	Lb. rhamnosus GG,Bifidobacterium animalis subsp. lactis Bb-12
Zespół jelita drażliwego (IBS)	Redukcja bólu i wzdęcia jelit	Bifidobacterium infantis 35624 oraz mieszaninyLb. rhamnosus GG, Lb. rhamnosus LC705, animalis subsp. lactis Bb12 i Propionibacterium freudenreichii subsp. shermanii JS
Kolka jelitowa niemowląt	Likwidowanie bólu	Lactobacillus reuteri ATCC 55730
Zapobieganie chorobom infekcyjnymu dzieci	Niektóre probiotyki – mniejsze ryzyko zakażenia układu oddechowego i/lub przewodu pokarmowego	rhamnosus GG, acidophilus NCFM, casei DN 114 001

Probiotyk a prebiotyk

Definicję probiotyku przedstawiono powyżej. Natomiast prebiotyki są to  nietrawione składniki węglowodanowe pożywienia, wykazujące korzystny wpływ na organizm gospodarza przez selektywne stymulowanie wzrostu i/lub aktywności jednego bądź kilku szczepów bakterii jelitowych zdolnych do ich fermentowania.

Aby określony składnik żywności mógł zostać zaliczony do grupy prebiotyków, musi spełniać następujące kryteria:

• nie może być hydrolizowany ani wchłaniany w przewodzie pokarmowym,
• musi stymulować wzrost lub aktywność metaboliczną określonych szczepów bakterii zasiedlających jelito, a tym samym przyczyniać się do zmiany proporcji flory bakteryjnej,
• co indukuje korzystne dla gospodarza zmiany lokalne bądź ogólnoustrojowe.

 Wymagane kryteria spełniają dotychczas tylko dwie substancje: inulina z grupy fruktanów i trans-galaktooligosacharydy (TOS). W praktyce najczęściej występującymi prebiotykami są fruktany, w szczególności fruktooligosacharydy, oraz inulina. Inulina, której dobrym źródłem są: cykoria, pory, czosnek, szparagi i cebula, stanowi mieszaninę oligomerów (nazywanych inaczej oligofruktozą lub fruktooligosacharydami) i polimerów liniowych fruktozy o różnym stopniu polimeryzacji. TOS są mieszaniną oligosacharydów pozyskanych poprzez enzymatyczną transglikozylację laktozy.

Występowanie probiotyków

Probiotyki występują w fermentowanych produktach nabiałowych tj: jogurty, maślanki, serki wiejskie, kefiry. Występują również w składzie mlek modyfikowanych dla dzieci oraz kaszek: ryżowych, owsianych, kukurydzianych itp. Znaleźć je również można w aptece w postaci różnego rodzaju kapsułek, granulatów do sporządzenia z wodą lub do dodania do posiłku (temperatura wody lub posiłku powinna być pokojowa, gdyż bakterie probiotyczne są wrażliwe na działanie wysokiej temperatury).

Korzyści z przyjmowania probiotyków

      Korzystne działanie probiotyków na orga­nizm człowieka wiąże się, między innymi, z:

• hamowaniem wzrostu w przewodzie pokarmowym niektórych organizmów pato­gennych, takich jak Salmonella enterica, Shi­gella sonnei, Staphylococcus aureus, Campy­lobacter jejuni, Clostridium defficile;
• regulowaniem perystaltyki jelit (zapo­bieganie zaparciom);
• wytwarzaniem składników pokarmo­wych wykorzystywanych przez organizm ludzki, przeciwdziałania alergii;
• eliminowaniem substancji toksycznych z organizmu;
• rekonstrukcją składu i liczebności mi­kroflory jelitowej po różnego rodzaju scho­rzeniach jelitowych i stosowaniu antybioty­ków;
• obniżeniem wchłaniania egzogennego cholesterolu,
• obniżeniem poziomu prokanceroge­nów i kancerogenów w świetle przewodu pokarmowego w wyniku hamowania rozwo­ju mikroflory jelitowej, której metabolizm związany jest z wytwarzaniem związków ni­trozowych;
• stymulacją układu immunologicznego związanego z błonami śluzowymi przewodu pokarmowego (GALT), głównie w zakresie produkcji przeciwciał wydzielniczych klasy sIgA;
• uszczelnieniem bariery śluzówki jelita w wyniku syntezy substancji o działaniu cy­toprotekcyjnym, co może chronić przed zja­wiskiem translokacji bakterii, czyli ich prze­nikania do łożyska naczyniowego;
• uczestnictwem w syntezie witamin z grupy B oraz witaminy K;
• udziałem w trawieniu niektórych po­karmów (laktozy);
• zwiększeniem biodostępności wielu pierwiastków takich jak miedź, wapń, żelazo, cynk i mangan;
• normalizacją zaburzenia motoryki jelit u ludzi w podeszłym wieku;
• zmniejszaniem częstości występowania biegunek podróżnych, łagodzeniem przebie­gu i skracaniem czasu trwania niektórych biegunek bakteryjnych i wirusowych;
• zapobieganiem wystąpieniu lub łago­dzeniem przebiegu biegunek poantybiotyko­wych,
• zmniejszaniem nasilenia biegunek po­promiennych;
• ochroną przed rozwojem grzybicy w miejscach intymnych;
• działaniem leczniczym w encefalopatii wątrobowej;
• korzystnym działaniem w schorzeniach układu pokarmowego (syndrom jelita draż­liwego, zapalenie jelit) oraz w schorzeniach alergicznych (atopowe zapalenie skóry);
• obniżeniem liczby próchnicotwórczych paciorkowców z gatunku Streptococccus mutant.

Podsumowując, probiotyki wykazują wiele korzystnych właściwości zdrowotnych (pamiętać należy o odpowiednich szczepach bakterii). Powinny być przyjmowane do organizmu wraz z pożywieniem lub/i  suplementacją przez osoby zdrowe, w ramach profilaktyki, jak i osoby posiadające schorzenia wymienione w tabeli powyżej i nie tylko w przypadku tych schorzeń.

Przeczytaj także:

• Rola probiotyków w leczeniu alergii u niemowląt
• Probiotyki a odchudzanie

Bibliografia:

1. Nowak A. i in. (2010) Probiotyki-efekty zdrowotne. ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2010, 4 (71), 20 – 36
2. Szajewska H. (2010) Probiotyki-które, kiedy i jak stosować? Żywność dla zdrowia. Biuletyn środowisk medycznych
3. Malm A. i in. (2010) Probiotyki w XXI wieku. Zdrowie Publiczne 2010;120(2):194-198
4. Kaźmierska A. (2014) Probiotyki- recepta na zdrowie? Kosmos; Tom 63;Nr3:455-472
5. Nowak D. (2012) Aspekt zdrowotny stosowania żywności zawierającej probiotyki. Nr 6-7 str. 55-61
6. Kapka- Skrzypczak L. i in. (2012) Probiotyki i prebiotyki jako aktywny składnik żywności funkcjonalnej. Pediatric Endocrinology, Diabetes and Metabolism; 2012,18, 2, 79-83