Spożycie glutenu a ryzyko celiakii u małych dzieci – wyniki najnowszych badań

Nowe badanie opublikowane w czasopiśmie „JAMA” potwierdza związek między ryzykiem występowania celiakii a konsumpcją glutenu przez małe dzieci. Analizy obserwacyjne nie dowodzą związku przyczynowego. W Szwecji, Finlandii, Niemczech i USA obserwowano 6 600 dzieci o zwiększonym ryzyku rozwoju celiakii od urodzenia do 5 roku życia.

UWAGA: artykuł dotyczy pojedynczego badania. Nowsze przeglądy licznych badań, jak na przykład [Szajewska, 2022] nie potwierdzają wniosków z przytoczonego poniżej badania

Celiakia – nowe badanie

„Nasze badanie pokazuje wyraźny związek między ilością spożywanego glutenu a ryzykiem zachorowania na celiakię. Potwierdza to nasze wcześniejsze ustalenia z badań na grupie szwedzkich dzieci” – mówi Daniel Agardh, profesor nadzwyczajny na Uniwersytecie w Lund i konsultant w Szpitalu Uniwersyteckim Skåne w Malmö, a także kierownik badania. Poprzednie ustalenia pochodzą z mniejszego badania pilotażowego przeprowadzonego w 2016 r. przez tę samą grupę badawczą. W badaniu wzięły udział wyłącznie szwedzkie dzieci, a czas obserwacji był krótszy.

Przebieg badania

Badanych obserwowano w 6 ośrodkach klinicznych w Finlandii, Niemczech, Szwecji i Stanach Zjednoczonych. W latach 2004–2010 zarejestrowano 8676 noworodków z genotypami antygenów HLA związanych z cukrzycą typu 1 i celiakią. Badanie przesiewowe w kierunku celiakii za pomocą przeciwciał przeciw transglutaminazie tkankowej przeprowadzono co roku u 6757 dzieci w wieku od 2 lat. Dane dotyczące spożycia glutenu były dostępne u 6605 dzieci do 30 września 2017 r. Spożycie glutenu oszacowano na podstawie 3-dniowych dzienniczków spożycia zebranych w wieku 6, 9 i 12 miesięcy, a następnie co dwa razy w roku do wieku 5 lat.

Obecne wyniki pokazują również, że ryzyko zachorowania na celiakię było najwyższe u 2-3-latków przy podwyższonym ryzyku zachorowania na celiakię. Wzrost ryzyka był zauważalny nawet przy niewielkich ilościach glutenu w diecie – dzienne spożycie 2 gramów, co odpowiada jednej kromce chleba pszennego.

Wyniki badania

 „Dzienne spożycie glutenu powyżej 2 gramów w wieku 2 lat wiązało się ze 75%-owym wzrostem ryzyka rozwoju celiakii. Jest to w porównaniu z dziećmi, które zjadły mniej niż 2 gramy glutenu. Jednak określenie zalecenia lub limitu konsumpcji stanowi wyzwanie, ponieważ spożycie glutenu zmienia się i wzrasta w pierwszych latach życia”, mówi Carin Andrén Aronsson, główny autor artykułu i dietetyk na Uniwersytecie w Lund.

Zależność była widoczna we wszystkich krajach uczestniczących z wyjątkiem Niemiec, gdzie nie dostarczono odpowiednich danych, aby wyciągnąć jakiekolwiek ostateczne wnioski. Jeśli chodzi o porady dietetyczne, Daniel Agardh uważa, że ​​to Szwedzka Narodowa Agencja ds. Żywności lub równoważne organizacje w innych krajach powinny wyciągnąć wnioski na temat tego, czy i jak należy zmienić zalecenia dotyczące glutenu. Podkreśla również, że u większości osób z podwyższonym ryzykiem występowania celiakii ostatecznie nie dochodzi do rozwoju choroby.

Zespół badawczy wcześniej prowadził kompleksowe analizy nad przyczynami występowania celiakii. Wykazano między innymi, że znaczenie momentu, w którym dziecko zaczyna spożywać gluten, może odgrywać bardzo niewielką rolę, jeśli w ogóle odgrywa. Nie byli też w stanie wykazać wyraźnego efektu ochronnego przed rozwojem schorzenia jakim byłoby karmienie piersią.

Podsumowanie i wnioski

Aktualne analizy opierały się na całkowitym spożyciu glutenu. Następnym etapem badań według naukowców jest analiza, które grupy żywności zawierające gluten mają większe znaczenie w porównaniu z innymi w rozwoju celiakii. W innych projektach badawczych Daniel Agardh i jego koledzy badają znaczenie chorób zakaźnych, a także to, czy dieta całkowicie bezglutenowa może zmniejszyć ryzyko celiakii u dzieci, które zostały ocenione jako najbardziej narażone na rozwój choroby trzewnej.  

Źródło: Carin Andrén Aronsson, Hye-Seung Lee, Elin M. Hård af Segerstad, Ulla Uusitalo, Jimin Yang, Sibylle Koletzko, Edwin Liu, Kalle Kurppa, Polly J. Bingley, Jorma Toppari, Anette G. Ziegler, Jin-Xiong She, William A. Hagopian, Marian Rewers, Beena Akolkar, Jeffrey P. Krischer, Suvi M. Virtanen, Jill M. Norris, Daniel Agardh. Association of Gluten Intake During the First 5 Years of Life With Incidence of Celiac Disease Autoimmunity and Celiac Disease Among Children at Increased Risk. JAMA, 2019; 322 (6): 514