Na corocznych konferencjach „Nutribiota” poruszany jest temat mikrobiomu jelitowego. W tym roku, 4 czerwca, odbyła się dziesiąta edycja, której temat brzmiał „Mikrobiota 2022 – co nowego w „omice” i klinice”. Skupiono się na nowościach opublikowanych w okresie ostatnich 2-3 lat, dotyczących interakcji mikroflory jelitowej z poszczególnymi narządami organizmu.
Panel 1: Co nowego w omice?
Panel pierwszy został rozpoczęty przez dr hab. n. med. Wojciecha Marlicza, którego prelekcja dotyczyła nowych doniesień naukowych na temat mikrobioty jelitowej. Zwrócił uwagę między innymi na duży wpływ zanieczyszczenia powietrza na mikrobiom jelitowy. Jego skład jest oczywiście zależny również od diety, ale okazuje się, że odgrywa mniejszą rolę – za jej pomocą można go zmienić w 10-20%. Co więcej, samo badanie składu mikrobioty niewiele jest nam w stanie powiedzieć, w przeciwieństwie do oceny funkcji, jakie mikroorganizmy pełnią w organizmie człowieka. Dr hab. n. med. Wojciech Marlicz krótko omówił również mechanizmy utraty integralności bariery jelitowej i związane z nią zaburzenia metaboliczne, wpływ leków na mikrobiotę jelitową oraz rolę dysbiozy w patogenezie stłuszczenia wątroby i osteoporozy.
Kolejnym prelegentem był dr n. med. Igor Łoniewski, który przedstawił nowe doniesienia na temat probiotykoterapii, między innymi jej zastosowanie w leczeniu zespołu jelita drażliwego. Jak się okazuje, najistotniejszą rolę w terapii odgrywa szczep Lactobacillus plantarum. Probiotyki wieloszczepowe natomiast nie mają wpływu na skład mikrobioty jelitowej, ale na jej funkcje metaboliczne. Działają np. na układ hormonalny, dzięki czemu mogą mieć zastosowanie w terapii PCOS oraz redukują skutki uboczne przyjmowania metforminy. Na koniec został przedstawiony korzystny wpływ bakterii Akkermansia muciniphila na parametry metaboliczne oraz masę ciała.
Następne wystąpienie dotyczyło „American Gut Project”, którego badania zostały opisane przez dr Tomasza Kościołka. Zwrócił uwagę na bardzo dużą zmienność mikrobiomu u poszczególnych osób. Ma na niego wpływ nie tylko wiek, płeć, styl życia, czy zdrowie, ale również kraj i region zamieszkania.
Ostatnie wystąpienie pierwszego panelu dotyczyło wpływu dodatków do żywności na mikrobiotę jelitową. Dr n. roln. Arleta Drozd zwróciła szczególną uwagę na niekorzystne działanie słodzików (aspartamu, acesulfamu K, sacharyny, sukralozy i stewii) na gospodarkę węglowodanową. Bezpieczniejszym wyborem w kontekście mikrobiomu są poliole, których umiarkowane dawki mają wręcz działanie prebiotyczne, głównie bifidogenne. Zwiększają również ilość bakterii sacharolitycznych w okrężnicy, nasilając produkcję krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA), które odgrywają istotną rolę w utrzymywaniu integralności bariery nabłonkowej jelit.
Panel 2: Koncepcja osiowego oddziaływania mikrobioty na organizm
Na początku panelu została omówiona oś jelito-wątroba przez dr hab. n. med. Ewę Wunsch. Oba te narządy są ze sobą ściśle powiązane i zaburzenia mikrobiomu jelitowego mogą prowadzić do chorób wątroby, takich jak niealkoholowe i alkoholowe stłuszczenie i zapalenie wątroby, marskość wątroby oraz choroby autoimmunologiczne tego narządu. Dlatego probiotykoterapia może mieć istotne znaczenie w leczeniu tych schorzeń.
Kolejną prelegentką była dr Edyta Adamczyk-Kutera, która przedstawiła oś jelito-skóra. Zwróciła uwagę na fakt, że skład mikrobioty jelitowej ma ścisły związek z występowaniem chorób skóry. Można to wykorzystać do zastosowania probiotykoterapii w ich leczeniu.
Następnie przedstawiono oś jelito-nerki. Prof. dr hab. n. med. Kazimierz Ciechanowski opisał rolę bakterii jelitowych w patogenezie przewlekłej choroby nerek. Zaburzony skład i funkcjonowanie mikroflory powoduje uszkodzenie nerek i naczyń krwionośnych, które z kolei skutkuje pogłębieniem dysbiozy – powstaje tzw. „błędne koło”. Choć dieta jest najważniejszym czynnikiem w profilaktyce i leczeniu chorób nerek, mogą mieć w niej zastosowanie również probiotyki, które uszczelniają barierę jelitową, działają przeciwzapalnie i zmniejszają syntezę toksyn mocznicowych.
Dr hab. n. med. i n. o zdr. Karolina Skonieczna-Żydecka omówiła oś jelito-mózg. Mikroorganizmy są łącznikiem pomiędzy centralnym układem nerwowym a przewodem pokarmowym, co można wykorzystywać w leczeniu chorób psychicznych, m.in. depresji. Należy jednak pamiętać, że probiotyki mogą jedynie wspomóc leczenie farmakologiczne i terapeutyczne (nie może go zastąpić).
Tematem kolejnej prelekcji, dr n. med. Dominiki Maciejewskiej-Markiewicz, była oś jelito-kość. Jest to dość mało znany temat, ale jak się okazało bardzo ważny. Mikrobiom jelitowy ma wpływ na układ kostny poprzez modulację wchłaniania składników pokarmowych budujących kości oraz modulację układu immunologicznego i hormonalnego. Bakterie wchodzące w jego skład produkują kwas masłowy, który zmniejsza liczbę osteoklastów i pośrednio wpływa na proliferację osteoblastów. Niektóre szczepy aktywują lub pomagają także różnicować komórki układu immunologicznego, które aktywują komórki kościotwórcze. Z kolei serotonina produkowana w jelitach, w przeciwieństwie do tej produkowanej w mózgu, powoduje resorpcję tkanki kostnej, dlatego równowaga pomiędzy nimi jest bardzo ważna. Probiotykoterapia w połączeniu ze zdrową dietą może istotnie wpłynąć na stan kości.
Jako ostatnia, została przedstawiona oś jelito-układ krążenia przez prof. dr hab. n. med. Pawła Bogdańskiego. Choroby układu krążenia są główną przyczyną zgonów w krajach rozwiniętych i rozwijających się, a do ich rozwoju przyczyniają się zaburzenia składu i funkcjonowania mikroflory jelitowej. Dysbioza, spowodowana np. nieodpowiednią dietą, wywołuje endotoksemię i przewlekły stan zapalny, który prowadzi z kolei do zaburzeń metabolicznych prowadzących do chorób układu krążenia. W związku z tym probiotyki mogą mieć właściwości kardioprotekcyjne.
Panel 3: Żywienie, otyłość i mikrobiom
Trzeci panel rozpoczęła prof. dr hab. n. med. Lucyna Ostrowska prelekcją na temat najnowszych doniesień dotyczących związku pomiędzy mikrobiotą a otyłością. Metabolity mikroflory jelitowej wpływają na pobór pożywienia, perystaltykę jelit, absorpcję składników odżywczych oraz wydatkowanie energetyczne. W związku z tym może przyczyniać się do nadmiernej masy ciała. Dlatego zwrócono uwagę na zastosowanie probiotyków w leczeniu otyłości. Mogą wspomóc redukcję masy ciała i zmniejszyć ryzyko powikłań choroby.
Następną prelegentką była prof. dr hab. n. med. Ewa Stachowska. Temat jej wykładu brzmiał „Precyzyjne odżywianie a mikrobiota jelitowa”. Przedstawiła tzw. „świętą piątkę” wpływającą na stan mikrobiomu. Zaliczone zostały do niej:
- Dieta,
- Probiotyki, które dostarczają dobroczynnych bakterii do organizmu,
- Prebiotyki, które wzmacniają korzystne działanie bakterii,
- Postbiotyki, które wpływają na metabolizm i kompozycję mikrobioty,
- Polifenole, które mają właściwości przeciwzapalne.
Kolejnym tematem panelu było zastosowanie operacji bariatrycznej w leczeniu otyłości – „Gdy nawet mikroby nie dają rady”. Został przedstawiony przez chirurga dr hab. n. med. Mariusza Wyleżoła, który na początku swojego wykładu zaznaczył, jak bardzo ważne jest traktowanie otyłości jako choroby i zwrócił uwagę na częste lekceważenie choroby otyłościowej przez lekarzy. Opisał wskazania do operacji bariatrycznej i przedstawił, ilu specjalistów powinno opiekować się takim pacjentem. Należą do nich chirurg, który operuje, dietetyk, który odpowiada za edukację żywieniową, psycholog, który oferuje wsparcie emocjonalne, fizjoterapeuta oraz logopeda.
Panel 4: Od omiki do kliniki
Jako pierwszy w panelu czwartym wystąpił prof. dr hab. n. med. Tomasz Banasiewicz, którego prelekcja dotyczyła galaktanów. Stan mikrobioty jelitowej ma wpływ na wystąpienie powikłań po operacji (w tym bariatrycznej) i gojenie się ran, a galaktany są swojego rodzaju probiotykami, które korzystnie wpływają na mikrobiom. Wyróżniony został spośród nich arabinogalaktan, który znacznie poprawia skład mikroflory jelitowej, zwiększa produkcję krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych i zmniejsza wytwarzanie i wchłanianie amoniaku.
Następnie dr n. med. Jarosław Biliński omówił najnowsze doniesienia na temat przeszczepu mikroflory przy użyciu kału. Przedstawił mikrobiotę jelitową jako czynnik aktywny immunologicznie, który może być wykorzystywany w immunoonkologii i leczeniu zakażeń. Przeszczep mikroflory może zwiększyć skuteczność leczenia immunoterapią oraz wywołać dekolonizację bakterii opornych na antybiotyki.
Panel zakończył prof. dr hab. n. med. Rafał Kurzawa. Tematem jego prelekcji była rola mikrobiomu jelitowego w płodności, który jak się okazało, może mieć istotny wpływ na szansę zajścia w ciążę. Skład mikrobiomu pochwy jest zróżnicowany, ale zalicza się do niego głównie bakterie Lactobacillus. Produkują one duże ilości kwasu mlekowego, który chroni m.in. przed zakażeniami.
Panel 5: KEYNOTE SPEECH
Na koniec konferencji odbyła się sesja keynote speech. Są to krótkie, 5-minutowe wystąpienia, w których badacze prezentują w zwięzły sposób wyniki swoich badań. Wystąpili:
- dr n. med. Dominika Maciejewska-Markiewicz, która przedstawiła korzystny wpływ szczepu bakterii Lactobacillus plantarum 299v na wchłanianie żelaza u kobiet w ciąży,
- pani Katarzyna Sokołowska, która opisała wpływ bułki akademickiej (bułki o wysokiej zawartości błonnika, której skład został opracowany przez prof. dr hab. n. med. Ewę Stachowską) na metylację DNA,
- dr n. mat. Maciej Sykulski, który przedstawił korzystny wpływ spożywania bułki akademickiej na mikrobiom jelitowy,
- dr hab. n. med. i n. o zdr. inż. Karolina Jakubczyk, która opowiedziała o korzystnym działaniu bioaktywnych związków zawartych w kombuchy na zdrowie człowieka,
- dr hab. n. med. i n. o zdr. Maciej Hałasa, którego prelekcja dotyczyła nowych spostrzeżeń dotyczących Colostrum – zmniejsza ono częstość i ciężkość przebiegu infekcji górnych dróg oddechowych,
- pani Agata Łyczek, która przedstawiła pozytywny wpływ preparatu Nutridrink Skin Repair na tempo gojenia owrzodzeń żylnych goleni,
- oraz dr hab. n. med. i n. o zdr. Karolina Skonieczna-Żydecka, która przedstawiła zastosowanie probiotyku jako środka poprawiającego tolerancję metforminy u pacjentów.
Podsumowanie
Temat wpływu mikrobiomu jelitowego na zdrowie człowieka jest coraz bardziej popularny. Co rok pojawia się wiele związanych z nim doniesień naukowych, które są przedstawiane przez szereg specjalistów podczas konferencji „Nutribiota”. Uczestnictwo w niej jest niewątpliwie godne polecenia dla wszystkich osób mających zawód medyczny. Jak można zauważyć, mikroby mają wpływ na pracę nie tylko naszych jelit, ale na funkcjonowanie całego organizmu, w związku z czym probiotyki mogą mieć zastosowanie w wielu działach medycyny.
