Substancje słodzące w cukrzycy

Jednym z podstawowych zaleceń żywieniowych dla diabetyków, czyli osób cierpiących na cukrzycę, jest unikanie węglowodanów prostych. Sacharoza, czyli powszechnie używany w naszych domach cukier biały, powinna być ograniczana do minimum. Pożądanie słodkiego smaku oraz konieczność odmawiania sobie ulubionych produktów utrudnia pacjentom przestrzeganie diety. Rozwiązaniem problemu mogą okazać się tzw. zamienniki cukru, czyli niskokaloryczne substancje o słodkim smaku.

Czym są substancje słodzące?

Do tej grupy związków zalicza się substancje, które nadają produktom spożywczym słodki smak lub substancje znajdujące się w słodzikach stołowych. Zanim zostaną one dopuszczone do spożycia muszą przejść szereg badań dotyczących ich wpływu na zdrowie. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne rekomenduje je jako alternatywę dla sacharozy, fruktozy czy syropu kukurydzianego w diecie osób chorych na cukrzycę.

Charakteryzują się one zazwyczaj kilkaset razy większą słodkością niż cukier biały, dzięki czemu nie ma konieczności dodawania ich do produktów w dużej ilości. Wyjątkiem są poliole, również zaliczane do substancji słodzących, których słodki smak jest mniej intensywny niż sacharozy.

Zalety substancji słodzących

Niewątpliwą zaletą tych związków jest niska wartość kaloryczna. Zastąpienie 6 łyżeczek cukru substancjami słodzącymi pozwala na obniżenie kaloryczności diety o ok. 120 kcal. Mogą być więc pomocne w obniżaniu lub utrzymaniu prawidłowej wagi. Co ważne: nie mają wpływu na poziom glukozy we krwi oraz na wydzielanie insuliny. Są odporne na działanie bakterii nazębnych, a co za tym idzie, nie przyczyniają się do rozwoju próchnicy zębów. Należy również tutaj wspomnieć o tym, że mogą być spożywane przez osoby cierpiące na cukrzycę.

Wątpliwości odnośnie substancji słodzących

Chociaż substancje słodzące są dozwolone i powszechnie stosowane w przemyśle spożywczym, to istnieje wiele przesłanek o ich negatywnym wpływie na zdrowie. Przeprowadzono wiele badań nad ich bezpieczeństwem, a najlepiej przebadanym związkiem pod tym kątem jest aspartam, który obok sacharyny, budzi najwięcej wątpliwości. Związki te podejrzewane są o działanie rakotwórcze i uczulające. U osób wrażliwych aspartam może wywołać pokrzywkę, obrzęk języka i gardła oraz trudności w oddychaniu. Z drugiej strony istnieją badania, które zaprzeczają tym tezom.

Dopuszczalne dzienne pobranie

Uznaje się, że spożycie substancji słodzących jest bezpieczne jeżeli nie przekracza ADI (ang. Acceptable Daily Intake), czyli dopuszczalnego dziennego pobrania. Jest to ilość miligramów substancji na kilogram masy ciała, którą człowiek może bezpiecznie spożywać w ciągu dnia. I tak np.: ADI dla aspartamu wynosi 40 (mg/kg m.c.), dla acesulfamu K – 9, a dla sacharyny – 5.

Jakie substancje słodzące są dopuszczone do stosowania w Unii Europejskiej?

Wymienić można 11 takich substancji:

• Aspartam
• Glikozydy stewiolowe
• Acesulfam –K
• Erytrytol
• Sól Aspartam- Acesulfam
• Sacharyna
• Taumatyna
• Sukraloza
• Neohesperydyna DC
• Neotam
• Cyklaminian

Poza tym, jako zamienniki cukrów, mogą być stosowanie poliole:

• Sorbitol
• Ksylitol
• Mannitol
• Maltitol
• Laktitol
• Izomalt

Gdzie znajdziemy substancje słodzące?

Ze względu na rosnące zapotrzebowanie, na rynku spożywczym pojawia się coraz więcej produktów, w których sacharoza zastąpiona jest substancjami słodzącymi. Na pólkach sklepowych znaleźć je możemy w postaci słodzików stołowych lub jako składniki tzw. produktów light. Należy  mieć jednak na uwadze to, że oznaczenie produktu mianem „light”, nie zawsze jest równoważne z brakiem cukru w składzie. Napis ten może odnosić się do braku tłuszczu, dlatego tak ważne jest czytanie etykiet.

Jak wygląda spożycie substancji słodzących wśród diabetyków?

Badanie, w którym wzięło udział 104 diabetyków, przeprowadzone w 2015 roku wykazało, że potrzeba smaku słodkiego jest u większej części tych osób na wysokim lub przeciętnym poziomie. Ponad 30% osób przyznało, że przed zachorowaniem na cukrzycę spożywali słodycze 2-3 razy w tygodniu, 30% codziennie, raz dziennie. Jedzenie słodyczy nawet kilka razy dziennie zadeklarowało 30% ankietowanych. Rezygnacja z takiego stylu życia i konieczność odstawienia słodkich produktów może więc nie być łatwa dla osób cierpiących na cukrzycę.

Czy aby ułatwić sobie przestrzeganie diety sięgają więc oni po słodziki? Badanie wykazało, że 39% respondentów stosuje w swojej kuchni substancje słodzące. Używają ich głównie do słodzenia napojów, ale także do przygotowywania deserów, dań i wypieków. Sięgają oni głównie po substancje słodzące w formie tabletek i proszku, a najczęściej wybierane są stewia (51% badanych) i ksylitol (19%). W opinii  większej części badanych substancje słodzące zaspokajają ich potrzebę smaku słodkiego.

O czym należy pamiętać?

Jeżeli osoby chore na cukrzycę decydują się sięgać po substancje słodzące, powinni pamiętać, że nie może to być jedyna zmiana w ich dotychczasowym żywieniu. Słodziki mogą być pomocne, zaspokajają potrzebę słodkiego smaku i ułatwiają przestrzeganie zasad diety, należy jednak stosować się do zaleceń i nie przekraczać ustalonej wartości ADI.

Literatura:

1. Jeznach- Steinhagen A.,
   Kurzawa J.,  Czerwonogrodzka- Senczyna
   A.: Zastosowanie niskokalorycznych substancji słodzących. Polski Merkuriusz
   Lekarski. XXXIV, 203, 286- 288, 2013.
2. Koszowska A, Dittfeld A.,
   Nowak J., Brończyk- Puzoń A., Gwizdek K., Bucior J., Zubelewicz – Szkodzińska
   B.: Cukier- czy warto go zastąpić substancjami słodzącymi? Nowa Medycyna. 1,
   36-41, 2014.
3. Dzieniszewski J., Jarosz
   M.: Cukrzyca. Zapobieganie i leczenie. PZWL. Warszawa, 2007.
4. Endokrynologia, Otyłość i
   Zaburzenia Przemiany Materii.: Stanowisko Polskiego Towarzystwa Badań nad
   Otyłością i Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego w sprawie stosowania
   niskokalorycznych substancji słodzących. 4 (8), 143-144, 2012.
5. Myszkowska- Ryciak J.,
   Harton A., Gajewska D., Bawa S.: Środki słodzące w profilaktyce i leczeniu
   otyłości. Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych. 3-4 (59), 365- 374, 2010.
6. Świądr K., Waszkiewicz-
   Robak B., Świderski F.: Substancje intensywnie słodzące- korzyści i zagrożenia.
   Probl. Hig. Epidemiol., 92 (3), 392-396, 2011.
7. Rój D.: Niskokaloryczne
   substancje słodzące w żywieniu diabetyków. Lublin, 2015.