Trawa cytrynowa — właściwości prozdrowotne. Jak ją wykorzystać jako przyprawę?

Trawa cytrynowa nazywana jest również cytronellą, palczatką cytrynową lub z łaciny Cymbopogon citratus. Może być stosowana w formie świeżej jako przyprawa do wielu dań. Często spotykana jest w kuchni azjatyckiej. Jest tam dodawana do zup, gulaszy, ryżu, mięs, ryb, dań curry, marynat, sałatek, owoców morza oraz do napojów. Trawa cytrynowa ma wyjątkowy cytrusowy smak oraz niebanalny aromat. Również w kuchni polskiej dobrze sprawdzi się do potraw ostrych oraz słodkich. W formie suszu trawa cytrynowa doskonale nada się do naparów. Ma działanie bakteriostatyczne i ogranicza rozwój bakterii, które powodują psucie się żywności [29]. Dlatego trawa cytrynowa może również posłużyć jako naturalny konserwant do żywności. 

Gdzie i w jakiej formie można kupić trawę cytrynową?

W Polsce świeże liście trawy cytrynowej oraz suszone możemy kupić w sklepach ze zdrową żywnością. Możemy ją czasem dostać też u lokalnych sprzedawców lub przez Internet. Dostępne są również suplementy diety z trawą cytrynową, które znajdziemy w sklepach z suplementami oraz kupimy je przez Internet. Olejki eteryczne z trawy cytrynowej zakupimy w drogeriach, w niektórych aptekach, sklepach zielarskich oraz również przez Internet.

Jak przygotować trawę cytrynową do spożycia?

Zanim dodamy trawę cytrynową do potrawy, musimy wiedzieć, jak ją obrać i pokroić. 

Obieranie i krojenie trawy cytrynowej należy wykonać w kilku krokach [28]:

• Najpierw musimy obciąć twardy korzeń razem z białą częścią.
• Następnie obieramy jej twardawą powierzchnię aż do miękkich łodyg.
• Potem kroimy łodygi jak szczypiorek. Kroimy nie do końca (w miejscu odciętych korzeni jest jeszcze twarda końcówka, której nie dodajemy do potrawy).
• Tak pokrojoną trawę cytrynową możemy dodać np. do zupy tajskiej.

Jak wygląda i smakuje trawa cytrynowa?

Trawa cytrynowa należy do wieloletnich roślin, ponieważ jak rośnie w odpowiednik warunkach, może przetrwać kilka lat. Dzięki temu roślina co roku wytwarza nowe pędy i odrasta. Pochodzi z rodziny wiechlinowatych tak samo, jak perz, palczatka, trawa św. Augustyna i wiele innych. Obecnie jest uprawiana w tropikalnej Ameryce i Azji, lecz pochodzenie wiąże ją z południowymi Indiami i Sri Lanką [9].

Wygląd

Trawa cytrynowa jest często sadzona w polskich ogrodach jako trawa ozdobna. Jest to roślina, która w odpowiednich warunkach (ciepło, nasłonecznienie, żyzna gleba, regularne podlewanie) jest w stanie osiągnąć wysokość do dwóch metrów w czasie od sześciu do dziewięciu miesięcy. Źdźbła trawy cytrynowej rozrastają się na szerokość do jednego metra. Roślina ta tworzy kłącza, z których wyrastają nowe pędy, tworząc jej rozrost. Podstawą trawy cytrynowej jest jej gruba łodyga, z której wyrastają liście będące długie, cienkie i twarde o szorstkim dotyku. Brzegi liści są ostre i łatwo się nimi skaleczyć. Liście trawy cytrynowej są podobne do liści trzciny, których brzegi również są ostre.

Zapach

Zapach trawy cytrynowej przypomina woń świeżej cytryny z nutą ziołową. Gdy trawa ta rośnie w ogrodzie w większej ilości, można ją wyczuć, stojąc tuż przy niej. Po rozgnieceniu liści trawy cytrynowej zapach jest intensywniejszy, ponieważ wydobywa się z nich olejek eteryczny.

Jak uprawiać trawę cytrynową?

Sadzenie rozpoczynamy na wiosnę po pierwszych przymrozkach. Nasiona rośliny najlepiej sadzić w miejscu mocno nasłonecznionym. W półcieniu również da sobie radę, jednak jest to roślina lubiąca ciepło i promienie słoneczne. Ziemia powinna być wilgotna, aby nasiona mogły wykiełkować. Jeżeli taka nie jest, tonależy ją nawadniać. Trawa potrzebuje dużo przestrzeni, ponieważ jej liście rozrastają się i potrzebują miejsca.

Trawę cytrynową trzeba chronić przed zimowymi warunkami. Najlepszym sposobem będzie podzielić ją i przesadzić do doniczek, a następnie przenieść do ciepłego pomieszczenia w domu. Doniczki najlepiej postawić przy oknach wpuszczających w dzień promienie słoneczne. Jak nadejdzie wiosna, można wystawić ją z powrotem do ogrodu w doniczkach bądź na nowo przesadzić do ziemi. Roślinę możemy posadzić również od razu w doniczce i na zimę zabierać ją z zewnątrz do domu [10]. W ten sposób nasza trawa cytrynowa przeżyje kilka lat (około 5 lat).

Roślinę należy podlewać dwa razy w tygodniu, lecz nie aż nazbyt, ponieważ jej korzenie są skłonne do gnicia [11].

Wartości odżywcze trawy cytrynowej

Tabela przedstawiająca wartości odżywcze trawy cytrynowej w 100 g [9,12]:

NAZWA	Trawa cytrynowa na 100 g
Wartość energetyczna	99 kcal
Węglowodany	25,31 g
Tłuszcze	0,5 g
Białko	1,8 g
Witamina C	2,6 mg
Witamina A	6 IU
Witamina B1	0,065 mg
Witamina B2	0,135 mg
Witamina B3	1,101 mg
Witamina B6	0,8 mg
Kwas foliowy	75 µg
Potas	723 mg
Magnez	60 mg
Wapń	65 mg
Sód	6 mg
Cynk	2,23 mg
Żelazo	8,17 mg
Fosfor	101 mg

Właściwości prozdrowotne

Trawa cytrynowa w medycynie naturalnej

Trawy cytrynowej jest surowcem zielarskim o szerokim zastosowaniu leczniczym. Wszystko to za sprawą składników aktywnych, które mają pozytywny wpływ na organizm. W medycynie naturalnej trawa cytrynowa cieszy się dużą popularnością i znajduje zastosowanie w leczeniu [29]:

• Układu trawiennego,
• Układu oddechowego,
• Stresu,
• Zakażenia grzybiczego skóry i paznokci

Ponadto trawę cytrynową stosowano jako wsparcie w ułatwianiu zasypiania. Ma także wspierać układ odpornościowy, pomagać w prawidłowym funkcjonowaniu nerek i wątroby. Reguluje też ciśnienie krwi oraz poprawia krążenie [29].

Właściwości antyoksydacyjne 

Trawa cytrynowa jest silnym przeciwutleniaczem. Polifenole, które występują w trawie cytrynowej, znajdują zastosowanie zdrowotne głównie z tego powodu, że mają właściwości przeciwzapalne i przeciwutleniające. Polifenole zmniejszają ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Wykazują też właściwości przeciwnowotworowe, obniżają ryzyko zachorowania na Alzheimera, na cukrzycę, obniżają cholesterol (LDL) oraz mogą obniżyć stres oksydacyjny. Z badań nad trawą cytrynową wynika, że zawiera ona też wiele innych związków aktywnych. Mają one korzystny wpływ na zdrowie [13,14,15,16].

Związki aktywne. Cytral, geraniol, limonen, mircen

Cytral to naturalny składnik trawy cytrynowej. Ma duże zastosowanie w aromatoterapii, ponieważ działa uspokajająco. Ponadto ma działanie antybakteryjne, przeciwzapalne. Posiada aktywność antyoksydacyjną oraz wykazuje potencjalnie działanie antynowotworowe [16,30].

Limonen w aromatoterapii ma również działanie uspakajające oraz wpływa kojąco na nasz układ nerwowy. W medycynie naturalnej wykorzystywana jest w ADHD, w depresji, w nerwicy, w zaburzeniach nastroju. Ma też zwalczać przemęczenie [1,3]. Limonen działa również przeciw bakteriom i grzybom [2,4].

Geraniol spotykany w olejku eterycznym z trawy cytrynowej działa jak silny przeciwutleniacz, który eliminuje wolne rodniki z organizmu. Wolne rodniki są częstym powodem rozwijających się chorób w organizmie człowieka. Wśród nich są nowotwory, choroba Alzheimera, choroba Parkinsona, cukrzyca i wiele innych [5]. Geraniol chroni również organizm przed stresem oksydacyjnym [6,7,8].

Mircen, który posiada trawa cytrynowa w swym składzie, działa kojąco na ból. Badania potwierdzają, że ma działanie podobne do leków przeciwbólowych dostępnych w sklepach bez recepty. Mircen ma również działanie uspokajające i rozluźniające mięśnie [29]. 

Wpływ na układ trawienny 

W medycynie naturalnej trawa cytrynowa jest stosowana między innymi we wspomaganiu leczenia układu pokarmowego. Ponadto zwiększa przemianę materii, łagodzi objawy niestrawności, uspokaja żołądek, zapobiega wzdęciom oraz zaparciom [17].

Trawa cytrynowa działa również moczopędnie, co pomaga w detoksykacji organizmu [17,20]. Dzięki temu oczyszcza nerki, pęcherz, wątrobę i trzustkę. Z tego też powodu stosuje się w celach prozdrowotnych herbatę z trawy cytrynowej [18,20].

Działanie uspokajające i przeciwlękowe

Naturalnym sposobem na uspokojenie może być herbata z trawy cytrynowej, która zawiera eugenol łagodzący lęk i stres. Ponadto eugenol zwiększa poziom serotoniny w organizmie. W medycynie naturalnej herbata z trawy cytrynowej zalecana jest w łagodnej depresji. Ma ona przynieść ulgę w chorobie i poprawić nastrój [18,20]. Herbata ta dzięki swym właściwościom uspakajającym może być także naturalnym środkiem na poprawę jakości snu oraz podziałać nasennie. Zaleca się więc picie naparów z trawy cytrynowej przed pójściem spać [19,20].

Olejek z trawy cytrynowej zastosowany w aromatoterapii ma również wpływ na zdrowie emocjonalne i psychiczne. Zwalcza stres oraz poprawia nastrój poprzez zniwelowanie poziomu kortyzolu w organizmie [20]. Dla odprężenia i spokoju umysłu można wziąć więc ciepłą kąpiel z olejkiem z trawy cytrynowej [21].

Wpływ na układ odpornościowy

Trawa cytrynowa ma właściwości przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne. Pomagają one organizmowi w walce z infekcjami [9,13,16,21]. W ziołolecznictwie zaleca się więc picie herbaty z trawy cytrynowej w sezonie jesienno-zimowym [19].

Wsparcie pacjentów z obniżoną odpornością

Dla osób z osłabioną odpornością jest bardzo ważne to, aby zadbać o swój układ immunologiczny. Silne przeciwutleniacze zawarte w trawie cytrynowejpomogą obniżyć stres oksydacyjny, który uszkadza układ odpornościowy. Cytral i flawonoidy neutralizują wolne rodniki, które uszkadzają komórki organizmu, a w konsekwencji tego obniżają funkcje odpornościowe. Układ odpornościowy wzmocnią również związki przeciwzapalne będące w trawie cytrynowej, ponieważ pomogą zwalczyć stany zapalne i infekcje w organizmie [16].

Zespół jelita drażliwego

Trawa cytrynowa jest dozwolona w przypadku zespołu jelita drażliwego (IBS), ponieważ łagodzi częste objawy w tej chorobie. Herbata z trawy cytrynowej może pomóc w rozluźnieniu mięśni przewodu pokarmowego i obniżyć dyskomfort związany ze skurczami. Jednak napary z trawy cytrynowej lepiej stosować pod nadzorem lekarza bądź dietetyka. Również trawa cytrynowa jako przyprawa jest dozwolona w zespole jelita drażliwego [22].

Odchudzanie. Wspomaganie w diecie redukcyjnej

Przy deficycie kalorycznym na diecie redukcyjnej, trawa cytrynowa może znaleźć swoje zastosowanie i pomóc w utracie zbędnych kilogramów. Ma niską zawartość kalorii i jest bogata w składniki odżywcze. Do tego przyspiesza metabolizm, wspiera trawienie oraz reguluje poziom cukru we krwi. Działa również moczopędnie, co pomoże wydalić nadmiar wody. Picie herbaty z trawy cytrynowej może więc wspomóc odchudzanie. Świeże łodygi trawy cytrynowej również doskonale sprawdzą się jako przyprawa do dań na diecie redukcyjnej.

Przeciwwskazania i skutki uboczne stosowania trawy cytrynowej

Alergie

Trawa cytrynowa ma wiele korzyści zdrowotnych. Jednak nie zawsze można ją stosować, ponieważ, w niektórych przypadkach może nieść ze sobą skutki uboczne. U osób z alergią, spożywana trawa cytrynowa może wywołać nudności. Po kontakcie ze skórą taka alergia może dawać uczucie swędzenia i pieczenie. Skóra również może być w tym czasie zaczerwieniona.

Trawa cytrynowa w ciąży

Kobiety będące w ciąży nie powinny stosować trawy cytrynowej w żadnej formie. Na ten temat nie ma dokładnych badań, jednak tak jak wielu innych słabo przebadanych ziół nie zaleca się stosowania trawy cytrynowej kobietom w ciąży oraz karmiącym piersią. Może to się wiązać z ryzykiem teratogennym, wadami wrodzonymi u rozwijającego się płodu. Trawa cytrynowa może mieć też potencjalny wpływ na hormony i skurcze macicy u kobiet w ciąży. Może to prowadzić do poronienia lub przedwczesnego porodu.

Trawa cytrynowa u dzieci

Kobiety w ciąży i karmiące piersią również powinny czytać skład kosmetyków, aby uniknąć kontaktu ze związkami zawartymi w trawie cytrynowej. Dzieci tak samo nie powinny mieć kontaktu z trawą cytrynową ze względu między innymi na skutki alergiczne. Spożywanie trawy cytrynowej przez dzieci może podrażnić błony śluzowe i wywołać biegunki lub inne trawienne problemy. Trawa cytrynowa ma również wpływ na centralny układ nerwowy u dzieci, ponieważ w pierwszych latach ich życia jest on w trakcie rozwoju. Cytral zawarty w trawie cytrynowej działa na neuroprzekaźniki, hamując tworzenie się nowych komórek nerwowych. Może to spowodować zaburzenie w zdolnościach poznawczych i koncentracji [23,24].

Interakcje z lekami

Trawa cytrynowa może wywoływać interakcje z lekami [25,26,27]:

• Trawy cytrynowej nie powinno się łączyć z niektórymi lekami na serce, aby nie obniżyć dodatkowo ciśnienia we krwi. Może też spowolnić bicie serca.
• Nie łączyć z lekami obniżającymi cukier we krwi, ponieważ trawa cytrynowa sama w sobie go obniża.
• Nie łączyć z lekami przeciwzakrzepowymi, trawa cytrynowa może zwiększyć ryzyko krwawień u osób z problemem z krzepliwością krwi.
• Nie łączyć z lekami na wątrobę. Trawa cytrynowa również ma wpływ na wątrobę, a w połączeniu z lekami, może zaszkodzić.

Herbatka z trawy cytrynowej

Parzenie herbatki z suszu z trawy cytrynowej:

• Należy zalać jedną łyżeczkę suszu zagotowaną i wrzącą wodą (parzyć przez około 5 minut) [25].

Z czym łączyć napar z trawy cytrynowej?

• Napar rozgrzewający na zimowe wieczory: możemy połączyć trawę cytrynową z imbirem. Wystarczy zalać wrzątkiem susz z trawy cytrynowej i dodać kilka plasterków świeżego imbiru (parzyć około 5 minut). Aby wzbogacić smak naszego naparu, po upływie kilku minut możemy dodać łyżkę miodu.
• Napar orzeźwiający: trawę cytrynową łączymy z liśćmi świeżej mięty (zalewamy wrzątkiem i parzymy około 5 min). Dla wzmocnienia orzeźwiającego smaku możemy wzbogacić nasz napar plastrem cytryny.
• Napar na odporność: w tym przypadku możemy połączyć trawę cytrynową z lawendą (po zalaniu wrzątkiem, parzymy około 5 minut). Dla lepszego działania odpornościowego można dodać laskę cynamonu.

Zastosowanie w kuchni

Przepis na zupę inspirowaną zupą tajską z trawą cytrynową, kokosowym mlekiem, grzybami Shitake i krewetkami.

Składniki:

• Warzywa na wywar,
• 1 łodyga trawy cytrynowej,
• 100 g suszonych grzybów Shitake
• 2 ząbki czosnku,
• 1 puszka mleka kokosowego,
• 2 cm imbiru,
• 1 płat dorsza
• 3 łodygi szczypiorku
• 1 limonka
• Kolendra
• 1 marchewka.
• 500 g krewetek białych oczyszczonych z ogonkiem (mogą być świeże lub mrożone)

Przygotowanie:

• Przygotowujemy 500 ml wywar z warzyw i dorsza. Gotujemy pod przykryciem (po zagotowaniu wywaru, zmniejszamy ogień na mały i gotujemy przez około 1,5 godziny).
• Tak przygotowany wywar należy przelać przez sitko.
• Do wywaru dodajemy jedną marchewkę pokrojoną na cienkie paski (4 cm).
• Kroimy grzyby Shitake (można pokroić na paski lub w kostkę) i dodajemy do wywaru.
• Siekamy dwa ząbki czosnku oraz imbir i dodajemy do zupy.
• Do wywaru dodajemy puszkę mleka kokosowego.
• Wszystko nadal gotujemy na ogniu (można na chwilę trochę zwiększyć ogień, a w momencie zagotowania zmniejszyć na mały).
• Wyciskamy jedną limonkę i dodajemy sok do zupy.
• Kroimy szczypiorek i dodajemy do zupy.
• Następnie oczyszczone krewetki (pozostawiamy ogonki) dodajemy do gotującej zupy. Gotujemy na małym ogniu pod przykryciem przez 5 minut.
• W czasie gotowania się krewetek w zupie siekamy kolendrę, która posłuży do dekoracji.
• Jak krewetki się ugotują, mamy zupę gotową. Możemy podać ją w miseczkach, posypując kolendrą.

Zastosowanie w kosmetyce

Trawa cytrynowa znajduje zastosowanie zdrowotne również w kosmetyce. Olejek eteryczny z trawy cytrynowej działa przeciwtrądzikowo, łagodzi podrażnienia i niweluje stany zapalne skóry oraz wspiera jej regenerację. Ma również właściwości antyoksydacyjne, które chronią skórę przed stresem oksydacyjnym i przedwczesnym starzeniem się.

Doskonale sprawdzi się również do oczyszczania skóry z nadmiaru sebum i w zapobieganiu powstawania zaskórniaków. Do tego działa odświeżająco, antyseptycznie, tonizująco i ściągająco na skórę [31,32]. Olejek z trawy cytrynowej często dodawany jest również do perfum, ponieważ naturalnie utrwala zapach. Dodatkowo perfumy z olejkiem z trawy cytrynowej są wzbogacone świeżym i cytrynowym zapachem. Olejek ten stosowany jest również w dezodorantach i antyperspirantach, ponieważ niweluje pot i nieświeży zapach [30,31].

Olejek eteryczny pozyskany z trawy cytrynowej możemy zastosować także w aromatoterapii bądź do masażu ciała.

Działanie odstraszające komary

Natomiast po połączeniu z wodą może posłużyć również do odstraszania komarów. Taką mieszanką spryskujemy skórę bądź ubranie, powtarzając tę czynność w zależności jak długo, chcemy uzyskać efekt odstraszenia. Dla nas zapach przyjemny, a dla insektów odwrotnie. Zawartość substancji takich jak cytral, limonen i geraniol w trawie cytrynowej działają odstraszająco na komary [1,3].

Aromaterapia — olejek eteryczny do masażu ciała

W przypadku olejku eterycznego należy pamiętać, aby zawsze rozcieńczyć go przed użyciem. Zaleca się jedną kroplę na dwie łyżeczki nośnika, którym może być olej kokosowy, migdałowy, a nawet oliwa z oliwek. Taką mieszankę możemy wykorzystać do masażu ciała.

Do celów aromatoterapii:

• Możemy sporządzić mieszankę trzech kropel olejku z trawy cytrynowej w połączeniu z trzema kroplami olejku z drzewa sandałowego. Taka mieszanka podziała na nasze zmysły relaksująco.
• Natomiast w celach uspakajających, połączenie olejku z trawy cytrynowej (3 krople) z lawendą (3 krople) będzie idealne. Jedną z tych dwóch kompozycji zapachowych możemy zastosować w dyfuzorze [26].

Podsumowanie

Trawa cytrynowa może znaleźć miejsce w niejednej polskiej kuchni ze względu na orzeźwiający i cytrynowy smak. Również herbatka z niej znajdzie wielu amatorów — szczególnie w połączeniu ze świeżą miętą. Picie naparów wspiera także proces detoksykacyjny organizmu. Olejek eteryczny z trawy cytrynowej w odpowiedniej proporcji z olejem kokosowym może posłużyć do relaksującego masażu. W aromatoterapii trawa cytrynowa góruje przede wszystkim przez wzgląd na swoje działanie uspokajające i kojące nerwy.

Trawa cytrynowa ma szerokie zastosowanie w medycynie naturalnej. Jest wykorzystywana, aby koić ból oraz wspomagać trawienie. Ma również silne działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwzapalnie. Trawa cytrynowa może wspomóc odchudzanie. Pomóc może również w obniżeniu złego cholesterolu (LDL), a w konsekwencji tego wesprzeć układ sercowo-naczyniowy i poprawić krążenie krwi.

Korzyści związanych z trawą cytrynową jest wiele, jednak musimy wiedzieć o tym, że nie możemy jej stosować z niektórymi lekami. Ważne jest, aby pamiętać, że kobiety w ciąży i karmiące piersią oraz dzieci unikały trawy cytrynowej.

Bibliografia:

1. Bioalgi.pl. (2024). Limonen. Bioalgi.pl. https://bioalgi.pl/limonen/
2. Haoran Lin, Ziyu Li, Yue Sun, Yingyue Zhang, Su Wang, Qing Zhang, Ting Cai, Wenliang Xiang, Zeng Chaoyi, Jie Tang, R. (2024). D-Limonene: Promising and Sustainable Natural Bioactive Compound, 14 (11), 4605.
3. Lujain Bader Eddin, Niraj Kumar Jha, M. F. Nagoor Meeran, Kavindra Kumar Kesari, Rami Beiram, Shreesh Ojha, R. (2021). Neuroprotective Potential of Limonene and Limonene Containing Natural Products, 26 (15), 4535.
4. A J Vieira, F P Beserra, M C Souza, B M Totti, A L Rozza.R. (2018). Limonene: Aroma of innovation in health and disease, 10.1016/j.cbi.2018.02.007
5. Redakcja Medonet, R. (2018). Wolne rodniki-czym są, jak powstają, jakie choroby wywołują. https://www.medonet.pl/zdrowie,wolne-rodniki—czym-sa–jak-powstaja–jakie-choroby-wywoluja,artykul,1729592.html#wolne-rodniki-jakie-choroby-powoduja
6. Yu Lei, Peng Fu, Xie Jun, Peng Cheng. Pharmacological Properties of Geraniol – A Review. DOI https://doi.org/10.1055/a-0750-6907 Published online October 11, 2018 | Planta Med 2019; 85: 48–55 Georg Thieme Verlag KG Stuttgart · New York | ISSN 0032‑0943 https://www.thieme-connect.com/products/ejournals/pdf/10.1055/a-0750-6907.pdf
7. Ben Ammar, R. (2023). Potential effects of geraniol on cancer and inflammation-related diseases: A review of the recent research findings. Molecules, 28(9), 3669.
8. Abstrax tech, What is Geraniol? 9 Powerful Uses and Benefits of this Potent Terpene Isolate. https://abstraxtech.com/blogs/learn/what-is-geraniol-uses-benefits
9. Fathima Thasrin J., Anitha V. , R. (2023). Nutritional and Nutraceutical Potentials of Lemongrass (Cymbopogon citratus), DOI: 10.47191/ijcsrr/V6-i5-24, Impact Factor: 6.789 https://ijcsrr.org/wp-content/uploads/2023/05/24-16-2023.pdf
10. missouribotanicalgarden.org, Cymbopogon citratus. missouribotanicalgarden.org https://www.missouribotanicalgarden.org/PlantFinder/PlantFinderDetails.aspx?kempercode=a504
11. picturethisai.com, How to Grow and Care for Lemon grass, picturethisai.com https://www.picturethisai.com/care/Cymbopogon_citratus.html
12. Wszystkoojedzeniu.pl, Trawa cytrynowa-wartości odżywcze i witaminy. https://wszystkoojedzeniu.pl/trawa-cytrynowa-wartosci-odzywcze-witaminy
13. Misbahu Sambo, Abdullahi Garba Jakwa and Ibrahim Hassan Garba, R. (2024). Antioxidant potential, phytochemicals, minerals and amino acids content of lemongrass (Cymbopogan citratus), 13(3): 103-108.
14. Hafiza Sehrish Kiani, Akhtar Ali, Shama Zahra, Zain Ul Hassan, Khadija Tul Kubra, Muhammad Azam, Hafza Fasiha Zahid, R. (2022). Phytochemical Composition and Pharmacological Potential of Lemongrass (Cymbopogon) and Impact on Gut Microbiota, 2(4), 229-246.
15. Misbahu Sambo, Abdullahi Garba Jakwa, Ibrahim Hassan Garba, R. (2024). Antioxidant potential, phytochemicals, minerals and amino acids content of lemongrass (Cymbopogan citratus), 10.22271/phyto.2024.v13.i3b.14950.
16. Oluwatoyin Oluwole, WMAD Binosha Fernando, Jane Lumanlan, Oluwaseun Ademuyiwa, R. (2022). Role of phenolic acid, tannins, stilbenes, lignans and flavonoids in human health – a review, 57 (10)
17. Aayushi Gupta, R. (2021). Here are 7 science-backed reasons why lemongrass tea must be a part of your diet. https://www.healthshots.com/healthy-eating/superfoods/7-health-benefits-of-lemongrass-tea-and-how-to-make-it-at-home/
18. https://healthyfocus.org/benefits-of-lemongrass/
19. https://naturalremedyideas.com/health-benefits-lemongrass-tea/
20. https://naturalfoodseries.com/13-benefits-lemongrass-essential-oil/
21. Deep aromatherapy, Deana Bowers, What Does Lemongrass Aromatherapy Do, https://www.deeparomatherapy.com/what-does-lemongrass-aromatherapy-do/
22. Marta Adamiuk, R. (2020). Dieta FODMAP-Na pomoc jelitom! https://lacaloria.pl/artykuly/na-pomoc-jelitom-dieta-fodmap/
23. Biogo.pl, Dietetyk Ania, Właściwości i zastosowanie trawy cytrynowej, Biogo.pl https://biogo.pl/blog/wlasciwosci-i-zastosowanie-trawy-cytrynowej/
24. Zdrowiebezlekow.pl, Agata Majcher, R. (2020). Trawa cytrynowa, Zdrowiebezlekow.pl https://www.zdrowiebezlekow.pl/blog/trawa-cytrynowa-wlasciwosci-dzialanie-zastosowanie-n114
25. herbatkowo.com.pl, Trawa cytrynowa, herbatkowo.com.pl https://www.herbatkowo.com.pl/product-pol-558-Trawa-Cytrynowa.html
26. https://www.cliganic.com/blogs/the-essentials/lemongrass-oil-uses-and-benefits
27. Leki.pl. Trawa cytrynowa. Leki.pl https://leki.pl/z/trawa-cytrynowa/
28. https://podniebienie.weebly.com/trawa-cytrynowa.html
29. Alwani Hamad, Eli Nurlaeli, Dea Y. Pradani, Asmiyenti D. Djalil, Dwi Hartanti, R. (2019). APPLICATION OF LEMONGRASS AS NATURAL PRESERVATIVES FOR TOFU, Vol. 30 No. 2 (2019): Jurnal Teknologi dan Industri Pangan.
30. Dolce.pl. Perfumy z trawą cytrynową. Dolce.pl https://www.dolce.pl/nuty-zapachowe/palczatka-cytrynowa.html
31. Oily.pl. Małgorzata Przybyłowicz, R. (2016). TRAWA CYTRYNOWA W KOSMETYCE. https://oily.pl/trawa-cytrynowa-w-kosmetyce/