Dzieci są szczególną grupą o specjalnym zapotrzebowaniu żywieniowym. Dostarczanie odpowiedniej ilości energii oraz składników odżywczych jest kluczowe dla ich prawidłowego wzrostu i rozwoju. Dużo mówi się zatem o wpływie diety na organizm dziecka pod kątem zdrowia fizycznego. Mniej natomiast porusza się kwestię samopoczucia psychicznego, które również jest ogromnie istotne. Dodatkowo wiele osób nie zdaje sobie sprawy z tego, że dietą również można wpłynąć na zdrowie mentalne. Udowodnili to naukowcy z Uniwersytetu Wschodniej Anglii.
Zdrowie psychiczne dzieci
W dzisiejszych czasach coraz większą uwagę poświęca się zdrowiu psychicznemu. Przez wiele lat było zaniedbywane – aktualnie stało się jednym z najistotniejszych problemów zdrowia publicznego. Bardzo wielu dorosłych boryka się z zaburzeniami natury psychicznej i jest to zjawisko, którego skala wciąż rośnie. Spada natomiast średnia wieku diagnozowanych osób. Coraz więcej młodych ludzi, a także już dzieci zmaga się z chorobami psychicznymi lub ze znacznym pogorszeniem nastroju i samopoczucia [1].
Jako prawdopodobne przyczyny takiego stanu rzeczy wśród dzieci i młodzieży podaje się presję mediów społecznościowych i grup rówieśniczych, czy też stres związany z obecnym systemem szkolnictwa. Zwraca się także uwagę na socjalne i ekonomiczne zmiany prowadzące do tego, że młodzi ludzie coraz później wyprowadzają się od rodziców i rozpoczynają samodzielne życie. A taki brak autonomii w początkowych latach dorosłości również przekłada się na pogorszenie samopoczucia [2].
Oprócz czynników środowiskowych na zdrowie psychiczne dzieci oddziałują także czynniki genetyczne – niestety niemodyfikowalne – a także związane ze stylem życia, które jak najbardziej są możliwe do zmodyfikowania. Jednak w przeciwieństwie do wpływu sposobu odżywiania na zdrowie fizyczne człowieka, wpływ na zdrowie psychiczne nie jest na tyle dobrze poznany. Na podstawie dotychczasowej literatury, można jednak z całą pewnością stwierdzić, że taka zależność istnieje [3].
Zdrowie psychiczne dzieci i nastolatków jest niesamowicie istotnym zagadnieniem. Jak się bowiem okazuje, wszelkie zaburzenia pojawiające się w wieku rozwojowym, mogą skutkować znacznie poważniejszymi problemami w wieku dorosłym. Chyba że zostaną odpowiednio szybko zauważone i przepracowane [4]. Naukowcy postanowili zatem zbadać, jak istotnym czynnikiem determinującym samopoczucie dzieci i młodzieży jest dieta.
Cel badania
Celem badania było określenie, czy deklarowane przez dzieci i młodzież wybory żywieniowe są powiązane z ich samopoczuciem psychicznym.
Przeprowadzono badanie przekrojowe [5].
Uczestnicy badania
Uczestnikami byli uczniowie z ponad 50 szkół średnich oraz podstawowych w Norfolk. Ostatecznie do udziału w badaniu zakwalifikowano 7570 uczniów szkół średnich oraz 1253 uczniów szkół podstawowych [5].
Przebieg badania
Badanie opierało się na ankietach uzupełnianych online przez uczniów w szkołach przez okres miesiąca w październiku 2017 roku. Ankiety występowały w dwóch wersjach, dostosowanych do wieku – w wersji dla uczniów podstawówek i uczniów szkół średnich [5].
Pytania w ankietach podzielone były na sekcje, które dotyczyły danych demograficznych, zdrowia i samopoczucia psychicznego, sposobu odżywiania, sytuacji mieszkaniowo-rodzinnej oraz niekorzystnych doświadczeń z dzieciństwa. Zdrowie psychiczne było oceniane na podstawie specjalnie do tego celu opracowanych i również dostosowanych do wieku kwestionariuszy. Z kolei w kwestii odżywiania naukowcy szczególną uwagę zwracali na spożycie warzyw i owoców, a także spożycie śniadania i lunchu, i najczęściej spożywane w tych dwóch posiłkach produkty [5].
Wyniki badania i dyskusja
Wyniki badania okazały się bardzo niekorzystne. Zaledwie około 25% uczniów szkół średnich i 28% uczniów szkół podstawowych spożywało zalecane 5 porcji owoców i warzyw dziennie. Około 10% w obu kategoriach wiekowych w ogóle nie spożywało owoców i warzyw. Co zaś tyczy się spożycia konkretnych posiłków – śniadania i lunchu. Śniadań w ogóle nie jada ponad 20% młodzieży w szkole średniej oraz 10% dzieci w szkole podstawowej. Ponad 10% osób w szkole średniej nie jadało także lunchu [5].
Kolejną istotną kwestią było, co uczestnicy badania spożywali w ramach śniadania oraz lunchu. W ramach śniadań najczęściej padającą odpowiedzią był tradycyjny posiłek – owsianka, tosty, jogurt, owoce itp. Na drugim miejscu co do częstości było niejedzenie śniadania w ogóle. Na kolejnych miejscach uplasowały się przekąski lub batoniki śniadaniowe. Równie często w ramach śniadania uczestnicy spożywali nieenergetyzujący napój. Najrzadziej sięgali po napoje energetyzujące [5].
Jeśli chodzi o lunch, większość osób, która go spożywała, posiadała pakowany w domu drugi posiłek. Znaczna część korzystała także z oferty szkolnej stołówki. Niestety, wiele osób również nie spożywało lunchu wcale [5].
Po zestawieniu kwestionariuszy, naukowcy doszli do wniosków, że wyższe spożycie owoców i warzyw było pozytywnie powiązane ze zdrowiem mentalnym wśród uczniów szkół średnich. Z kolei spożywanie jedynie napojów energetyzujących jako substytutu śniadania skutkowało znacznym pogorszeniem samopoczucia. Pogorszenie to było nawet większe, niż wśród dzieci i młodzieży, które nie jadły śniadania wcale [5].
Naukowcy zdają sobie sprawę z ograniczeń, jakie posiadało ich badanie. Jak chociażby poleganie na danych zadeklarowanych przez uczestników. Przykładowo, dzieci w szkole podstawowej mogą mieć problemy z określeniem, co jest uważane za „porcję” warzyw lub owoców. W związku z tym możliwy jest lekki brak precyzji w kwestii wyników uzyskanych od tej grupy wiekowej. Dane podawane przez uczniów szkół średnich można już uznawać za znacznie bardziej wiarygodne [5].
Zaletą analizy jest duża liczebność grupy badanej, a także używanie specjalistycznych kwestionariuszy w celu oceny zdrowia psychicznego. Rezultaty badania potwierdzają wcześniej stawiane hipotezy dotyczące powiązania pomiędzy jakością diety a samopoczuciem wśród dzieci i młodzieży [5].
Podsumowanie
Badanie przekrojowe dokonane wśród uczniów szkół podstawowych i średnich Norfolk dostarcza bardzo wartościowych, ale jednocześnie nieco niepokojących informacji na temat sposobu żywienia dzieci i młodzieży. Zdecydowanie zbyt mała liczba badanych spożywa rekomendowane 5 porcji warzyw i owoców dziennie. Również zbyt mało uczestników deklarowało spożycie śniadania i lunchu oraz wybieranie pełnowartościowych posiłków, zamiast przekąsek lub napojów.
Jak się bowiem okazało – zdrowe wybory żywieniowe, regularna konsumpcja warzyw i owoców, regularne spożywanie posiłków w pierwszej połowie dnia oraz spożywanie zdrowych produktów wiąże się ze znacznie lepszym samopoczuciem psychicznym wśród badanych.
Warto zatem zadbać o dietę dziecka, aby polepszyć jego funkcjonowanie nie tylko teraz, ale również w przyszłości. I to nie tylko pod kątem zdrowia fizycznego, ale psychicznego również.
Bibliografia:
- Pitchforth, J. i in. (2019). Mental health and well-being trends among children and young people in the UK, 1995–2014: Analysis of repeated cross-sectional national health surveys. Psychological Medicine,49(8), 1275-1285.
- Patton, G.C. i in. (2016). Our future: a Lancet commission on adolescent health and wellbeing. Lancet, 387(10036), 2423-2478.
- O’Neil, A. i in. (2014). Relationship between diet and mental health in children and adolescents: a systematic review. American journal of public health, 104(10), 31-42.
- Fergusson, D.M., Boden, J.M., Horwood, L.J. (2007). Recurrence of major depression in adolescence and early adulthood, and later mental health, educational and economic outcomes. The British journal of psychiatry: The journal of mental science, 191, 335-342.
- Hayhoe, R. i in. (2021). Cross-sectional associations of schoolchildren’s fruit and vegetable consumption, and meal choices, with their mental well-being: a cross-sectional study. BMJ Nutrition, Prevention & Health, e000205, doi: 1136/bmjnph-2020-000205
