Zgaga, czy to faktycznie „palący problem”?

Jedna z najczęstszych i najbardziej znanych dolegliwości układu pokarmowego. Wzrost popularności jest szczególnie zauważany podczas Świąt, dużych imprez rodzinnych, wszelkiego rodzaju przyjęć i spotkań przy jedzeniu – wtedy „palenie” czuje prawie każdy.

Od czego to pieczenie?

Zgaga (łac. pyrosis) to uczucie nieprzyjemnego czy wręcz bolesnego palenia bądź pieczenia, zlokalizowane za mostkiem, potocznie mówi się, że w przełyku/gardle (każdy opisuje to troszkę inaczej). Często towarzyszy jej kwaśny smak w ustach, bóle w nadbrzuszu, odbijanie. Powodem tegoż objawu jest cofanie się (refluks) kwaśnej treści pokarmowej lub samego kwasu żołądkowego z powrotem do przełyku, drażniąc i uszkadzając śluzówkę (a przy tym również powodując nieprzyjemną zgagę). Przyczyną wspomnianego zarzucania jest nieprawidłowe działanie dolnego zwieracza przełyku (ang. LES, Lower Esophageal Sphincter).

W zdrowym organizmie po spożyciu pokarmu/płynów, dolny zwieracz przełyku kurczy się (LES wykazuje stałe napięcie) i „odcina” drogę powrotną do przełyku. Trzeba zauważyć, że refluks występuje również, co prawda sporadycznie, w warunkach fizjologicznych. Nie powoduje wtedy pogorszenia jakości życia i uszkodzeń śluzówki. W warunkach patologicznych, dolny zwieracz przełyku nie działa prawidłowo – nie zamyka się dokładnie, jest nadmiernie i zbyt często rozluźniony. Przy jego niewydolności, następują epizody zarzucania kwaśnej treści oraz występowanie dolegliwości dodatkowych, w tym zgagi.

Warto wspomnieć, że stosowanie niektórych leków również może powodować „pieczenie”. Do grupy takich medykamentów zaliczamy: beta-blokery, blokery kanałów wapniowych, leki z dopaminą, antydepresanty trójcykliczne, syntetyczny progesteron.

Zgaga współtowarzysząca chorobom

Zgaga to częsty objaw, czasem pojawia się sporadycznie (np. po zjedzeniu zbyt obfitego posiłku czy wypiciu alkoholu) i nie oznacza od razu konkretnego schorzenia (wspomniany refluks fizjologiczny), jednakże, gdy dochodzi do nasilenia częstości epizodów „pieczenia” i innych, powiązanych dolegliwości – bóle brzucha/gardła, skurcze żołądka/jelit, niestrawność, kaszel, chrypka, wymioty, czy też brak reakcji na leki zobojętniające, może to oznaczać stan chorobowy, wymagający konsultacji z lekarzem.

Zgaga często występuje jako objaw:

• choroby refluksowej przełyku,

• przepukliny rozworu przełykowego przepony,

• przełyku Barretta,

• raka przełyku.

Wyzwalacze

Niektóre elementy naszego stylu życia, nawyków żywieniowych i odżywiania mogą przyczyniać się do występowania epizodów zgagi.

Pokarmy i płyny, na które powinno się uważać:

– kawa, alkohol, napoje gazowane, soki z cytrusów, napoje czekoladowe, napoje zawierające dużo kofeiny, słodkie napoje

– cytrusy, czekolada, pomidory i przetwory pomidorowe, ostro przyprawione jedzenie, pełnotłuste produkty mleczne, mięta, tłuste i ciężkostrawne jedzenie, orzeszki ziemne, słodycze, żywność przetworzona, potrawy grillowane.

Elementy stylu życia i nawyki żywieniowe, sprzyjające zgadze:

• obfite, tłuste posiłki

• spożywanie posiłków przed snem

• podejmowanie aktywności fizycznej zaraz po posiłku

• nadwaga i otyłość

• palenie papierosów

• nadmierny stres

• długie przerwy pomiędzy posiłkami / nieregularność posiłków

• opuszczanie posiłków porannych i „nadrabianie” ich na wieczór

• obcisłe ubrania/ ściskające paski do spodni

• nawykowe ssanie cukierków i żucie gumy.

Tak naprawdę każdy może inaczej reagować na wymienione wyżej posiłki, wszystko zależy od indywidualnej tolerancji i wrażliwości, ale również od tego, jak i kiedy dane produkty zostały włączone do posiłku/spożyte. Należy samemu sprawdzać i kontrolować, które pokarmy/napoje mogą nasilać bądź wywoływać zgagę (można prowadzić dzienniczek żywieniowy) oraz pilnować i wciąż ulepszać nawyki żywieniowe, by nie dopuścić do wystąpienia epizodu pieczenia.

Domowe, praktyczne remedia

Często pacjenci doskonale wiedzą kiedy i po czym pojawia się zgaga, wtedy wszystko sprowadza się do chęci i faktycznej zmiany nawyków żywieniowych stylu życia i unikania niektórych pokarmów.

Oprócz wymienionych wyżej „wyzwalaczy”, na które trzeba uważać i które wymagają uważniejszego wgłębienia się w codzienną dietę, istnieją także domowe remedia, które mogą ulżyć i przynieść ukojenie.

Przy zgadze polecane są naturalne zioła i mieszanki ziołowe, które „wyciszają” nadmierną kwaśność w przełyku, m.in.: len, bukwica, mięta*, imbir, rumianek, koper włoski, aloes, liść prawoślazu. Na rynku można również znaleźć naturalne wody wysokozmineralizowane, które poleca się przy zgadze (np. hiperosmotyczna szczawa-woda Zuber).

Często można spotkać się z opinią, że picie mleka przynosi ukojenie przy zgadze. Oczywiście, mleko chwilowo buforuje kwas żołądkowy – działanie odczuwane jako ulga, jednakże przy dużej zawartości tłuszczu (mleko pełnotłuste), następuje nasilenie objawów zgagi – tłuszcz stymuluje wydzielanie kwasu żołądkowego. Poza tym, mleko zawiera spore ilości wapnia, które jest używane w produkcji leków przeciwzgagowych. Poleca się więc spożywanie mleka, ale odtłuszczonego i nie za dużych ilościach (przepełnienie żołądka prowadzi do zgagi) jako przekąska czy dodatek do posiłku.

Oczywiście, istnieją również leki sprzedawane bez recepty, które mogą zmniejszyć wydzielanie soku żołądkowego: leki alkalizujące, blokery receptorów histaminowych. Jednak, gdy po dwutygodniowym stosowaniu takich leków nie przynoszą one ulgi, należy zgłosić się do lekarza.

Warto więc obserwować swój organizm, nie lekceważyć zgagi, wprowadzić zdrowe nawyki żywieniowe i wystrzegać się niektórych pokarmów, a może uda się opanować tę palącą dolegliwość. Gdy mamy jednak podstawy sądzić, że zgaga jest związana z poważniejszym schorzeniem, należy niezwłocznie udać się do lekarza i skonsultować problem.

* mięta – widnieje zarówno w kategorii „wyzwalacze” oraz jako składnik naturalnych mieszanek ziołowych przeciwko zgadze – jest to zabieg celowy, sprawdzany w źródłach; wszystko zależy od tolerancji i ilości spożytej, wielu osobom mięta w potrawach nie służy, natomiast pita w formie mieszanek ziołowych przynosi ukojenie.

Bibliografia:

1. Davis Ch. ., Anand B., „Heartburn”; http://www.emedicinehealth.com/heartburn/page7_em.htm
2. http://wyborcza.pl/TylkoZdrowie/1,137474,17284347,Zgaga__Jak_sie_pozbyc_tego_pieczenia.html, wywiad z lekarką A. Cybulską
3. Dugdale C. D., „Heartburn”, http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/003114.htm
4. „Natural, home remedies for heartburn, http://www.webmd.com/heartburn-gerd/home-heartburn-remedies-natural-remedies-heartburn,
5. Jarosz M., Respondek W., Rychlik E., „Choroby żołądka i dwunastnicy”, PZWL, 2014.
6. http://pl.wikipedia.org/wiki/Zgaga