Strefa dla zalogowanych > 
Agrest to nasz rodzimy krzew, który w stanie dzikim porastał obszary Europy i Azji. Współcześnie nieco zapomniany, czekający na ponowne odkrycie owoc, który przywodzi na myśl wczesne słoneczne lato i wakacje spędzane za miastem. Znają go i starsi i młodsi ale niewiele osób wie, że jego pełna nawa brzmi porzeczka agrest, potocznie skracana do słowa agrest.
Spis treści:
Poznaj agrest!
Krzewy agrestu są niskie, przeciętnie od 50 do 150 cm wysokości, wiele odmian charakteryzują kolczaste pędy jednak nie jest to regułą. Owoce podobnie jak u porzeczek mogą być czerwone ale też różowe, ciemnofioletowe, lekko lub intensywne żółte jak również zielone.
Pokrewieństwo agrestu z porzeczką ma także zastosowanie praktyczne – tę ostatnią wykorzystuje się często jako podkładkę do szczepienia agrestu i prowadzenia go nie w formie krzaczastej a bardziej przypominającej niewielkie drzewo koronie. Poza wymiarem estetycznym ma to duże zastosowanie praktyczne, ułatwiające zbiór owoców.
Te niewielkie jagody przeważnie o masie 3-6 gramów zaczynają dojrzewać już w czerwcu zaś pod względem smaku są niezmiernie urozmaicone. W zależności od odmiany owoce te mogą być słodkie, kwaskowe a niekiedy wręcz cierpkie co pozwala na rozmaite ich wykorzystanie.
Odmiany agrestu popularne w uprawie
Zielony agrest
Invicta
Odmiana wysokoplenna nadająca się do zbioru pod koniec czerwca. Bardzo chętnie uprawiana amatorsko, jak i na plantacjach, z uwagi na wysoką odporność na choroby grzybowe. Owoce średniej wielkości, pokryte meszkiem.
Resistenta
Odmiana późniejsza od Invicty zbierana w przeważnie w połowie lipca. Wydaje bardzo dużo niewielkich lub średnich owoców o gładkiej skórce. Jagody aromatyczne, o winno-słodkim smaku.
Czerwony agrest
Niesłuchowski
Jedna z chętniej uprawianych wczesnych odmiana agrestu. Owoce tej odmiany są duże i bardzo duże o ciemnoczerwonej barwie i gładkiej skórce. Z uwagi na dużą odporność na choroby grzybowe, przyjemny smak a w dodatku niewielką ilość cierni jest ona chętnie uprawiana amatorsko.
Hinnonmaki rot
To jeden z pierwszych wyborów osób lubiących owoce typowo deserowe. Jagody choć niewielkie, bardzo smaczne, o gładkiej skórce, dojrzewają w połowie lipca. Ich dużym atutem jest to, że nie opadają z krzaka ani nie pękają, wisząc na gałązce. Chętnie uprawiany amatorsko z uwagi na odporność na choroby grzybowe i przemarzanie.
Kamieniar
Odmiana wczesna, dająca owoce średniej wielkości o delikatnej czerwonej skórce. Dobry smak owoców oraz całkowita odporność na amerykańskiego mączniaka agrestu decydują o przydatności tej odmiany do upraw amatorskich.
Czerwony Triumf
Odmiana dość silnie rosnąca, krzewy z licznymi kolcami. Owoce duże, różnokształtne od okrągłych przez jajowate po wydłużone o stosunkowo grubej skórce. Miąższ przeważnie żółtawy, soczysty, słodko-kwaśny i smaczny, choć o słabszym aromacie, w porównaniu do poprzednich odmian. Doskonały w postaci surowej jak i na przetwory.
Wszystkie przedstawione jak i nieopisane powyżej odmiany charakteryzuje duży potencjał prozdrowotny owoców.
Wartości odżywcze agrestu
Wysoka gęstość odżywcza tych owoców sprawia, że agrest jest chętnie proponowany przez dietetyków swoim pacjentom, szczególnie tym na dietach redukcyjnych, jako dobre źródło witamin i składników mineralnych.
Gdy zajrzmy do Tabeli Składu Wartości Odżywczych, stwierdzimy, że agrest określany jest jako produkt niskoenergetyczny – jedna jego porcja odpowiadająca 150 gramom dostarcza:
| Wartość odżywcza | w 100 gramach |
| Wartość energetyczna | 46 kcal |
| Białko | 0,8 g |
| Tłuszcz | 0,2 g |
| Węglowodany ogółem | 11,8 g |
| Błonnik pokarmowy | 3,0 g |
| Sód | 2 mg |
| Witamina C | 25,9 mg |
| Foliany | 12 µg |
| Witamina B6 | 0,01 mg |
| Miedź | 0,19 mg |
| Mangan | 0,05 mg |
| Potas | 230 mg |
Witamina C
Owoce agrestu są dobrym źródłem witaminy C, która wykazuje potwierdzone działanie przeciwutleniające, stymulujące regenerację śródbłonka naczyń krwionośnych, produkcję kolagenu, a także działanie ochronne układu nerwowego, skóry oraz pracę układu odpornościowego.
Witamina B5
Witamina B5 wspomaga regenerację błon śluzowych i skóry, poprawia odporność, a także poprawia pigmentację włosów, spowalniając ich siwienie.
Witamina B6
Witamina B6 uczestniczy w licznych przemianach metabolicznych i energetycznych organizmu wykazuje przy tym działanie ochronne na układ krwionośny i nerwowy [1],[2],[3],[4].
Miedź i mangan
Zawarte w owocach agrestu składniki mineralne jak miedź wspomagają pracę układu krwionośnego, odpornościowego i nerwowego. Mangan zaś uczestniczy w przemianach metabolicznych, procesach kościotwórczych, odpowiedzi immunologicznej czy reprodukcji [5], [6].
Błonnik
Agrest to bogate źródło błonnika pokarmowego – owoce te w jednej przeciętnej porcji, odpowiadającej pełnej szklance (150g) zawierają go aż 4,5 grama. To zaś co przy rekomendacji WHO określanej na poziomie od 20 do 40 g błonnika na dobę sprawia, że agrest pozwala w łatwy a przede wszystkim przyjemny sposób wypełnić to zalecenie.
Współczesny, coraz powszechniejszy model diety zachodniej, sprawia, że konsumenci przez niewłaściwe wybory żywieniowe narażeni są na niedostateczne spożycie witamin i składników mineralnych ale przede wszystkim błonnika [10].
Dieta oparta o wysoko przetworzone produkty jest deficytowa zarówno we frakcję rozpuszczalną jak i nierozpuszczalną w wodzie. Ta ostatnia jest niezwykle istotna, z uwagi na dostarczenie odpowiedniego substratu dla rozwoju prawidłowej mikroflory jelit.
Błonnik nierozpuszczalny w wodzie również korzystnie wpływa na pracę przewodu pokarmowego. Pomaga zwiększyć objętość stolca i poprawia jego konsystencję oraz wzmaga perystaltykę jelit. Frakcja błonnika rozpuszczalnego w wodzie spowalnia zaś pasaż jelitowy, dzięki czemu zmniejsza uczucie głodu oraz potęguje uczucie sytości poposiłkowej [11], [12].
Ponadto błonnik pokarmowy z owoców, w szczególności takich jak agrest, może pomóc w lepszej kontroli poziomu cukru we krwi, obniżaniu wartości ciśnienie krwi oraz poziom LDL cholesterolu. Jak udowodniono, dieta obfitująca w błonnik pokarmowy zmniejsza ryzyko rozwoju chorób przewlekłych, w tym niektórych nowotworów, chorób serca, cukrzycy typu 2 oraz otyłości [13], [14].
Spożywanie agrestu w istotny sposób zwiększa udział włókna pokarmowego w diecie, co wiąże się z wymiernymi korzyściami zdrowotnymi i profilaktycznymi. Dlatego warto pamiętać o tym nieco zapomnianym krajowym owocu szczególnie w pełni jego sezonu przypadającego na przełomie lipca i sierpnia.
Nieocenione źródło przeciwutleniaczy
Przeciwutleniacze to różnorodne związki, od witamin przez składniki mineralne po substancje aktywne zawarte w roślinach, które pomagają zwalczać działanie wolnych rodników. Wolne rodniki zaś to wysoce reaktywne cząsteczki, które powodują uszkodzenia struktur komórkowych, generując tak zwany stres oksydacyjny.
Jak potwierdzono w badaniach klinicznych, stres oksydacyjny jest związany ze zwiększonym ryzykiem rozwoju chorób przewlekłych oraz przedwczesnym starzeniem się [15], [16]. Uważa się, że dieta bogata w związki przeciwutleniające pozwala zmniejszyć ryzyko rozwoju niektórych typów nowotworów, chorób układu krążenia, cukrzycy typu 2, spowalnia postęp procesów starzenia się i degeneracji centralnego układu nerwowego [17], [18], [19], [20].
Agrest jest doskonałym źródłem przeciwutleniaczy, w tym witaminy C, niewielkich ilości witaminy E i innych składników aktywnych [21], [22]. Składniki te w roślinie spełniają przede wszystkim rolę ochronną przed czynnikami zewnętrznymi, takimi jak choroby grzybowe, uszkodzenia wywołane przez promieniowanie słoneczne a także żerowanie owadów.
Wśród najczęściej notowanych w owocach agrestu związków aktywnych należy wymienić:
Flawonole
Związki te mają udowodniony korzystny wpływ na zdrowie układu krążenia. Ich regularna obecność w diecie skorelowana jest z niższym ryzykiem udaru mózgu, prewencją niektórych typów chorób nowotworowych czy działaniem przeciwwirusowym [23]. Do najczęstszych typów flawonoli w agreście należą kwercetyna, mirycetyna, kempferol i izoramnetyna [24], [25], [26], [27], [28].
Antocyjany
Związki stanowią przede wszystkim barwniki roślinne nadające charakterystyczną pigmentację owocom i warzywom. Udowodniono, że mają one korzystny wpływ na zdrowie oczu, dróg moczowych, spowolnieniem procesów starzenia, także w aspekcie funkcji poznawczych. Związki te wykazują również działanie profilaktyczne w kierunku niektórych typów nowotworów [29], [30].
Kwasy aromatyczne
W agreście dominują przede wszsytki kwas kawowy, chlorogenowy [31], kumarynowy, hydroksybenzoesowy i kwas elagowy.
Kwasy organiczne
Nadają one charakterystyczny cierpli cierpki smak owoców a ich rola w profilaktyce zdrowotnej dotyczy przede wszystkim zmniejszenia ryzyka występowania udarów oraz rozwoju choroby Alzheimera [32].
Właściwości prozdrowotne agrestu
Lepsza kontrola poziomu glukozy we krwi
Wysokie stężenia glukozy we krwi świadczą o zaburzeniach metabolicznych, które po pewnym czasie mogą przekształcić się w pełnoobjawowe choroby przewlekłe. Wysoki poziom glukozy we krwi znacząco podnosi ryzyko rozwoju między innymi cukrzycy typu 2, chorób serca, wylewu i demencji [33], [34], [35].
Wysoka zawartość błonnika spowalnia wchłanianie glukozy, zapobiegając gwałtownym wahaniom jej stężenia we krwi [36]. Ponadto, jak udowodniono w badaniach in vitro, ekstrakt z agrestu wykazuje działanie inhibitorowe względem alfa-glukozydazy.
Oznacza to, że wiąże się on ze specjalnymi enzymami w jelicie cienkim, ograniczając absorbcję glukozy ze światła jelita do krwiobiegu [37]. Dodatkowo, obecny w agreście kwas chlorogenowy, wykazuje działanie spowalniające wchłanianie węglowodanów, co jest pomocne w obniżaniu stężenia glukozy szczególnie po posiłkach ze znacznym udziałem produktów skrobiowych [37[.
Co prawda, wyniki badań dotyczących działania hipoglikemizującego agrestu i jego ekstraktów są obiecujące, potrzebne jest więcej badań dokumentujących to zjawisko. Niemniej już teraz warto polecić ten smaczny owoc ze względu na wysokie wartości odżywcze, sensoryczne i niską kaloryczność.
Działanie ochronne na struktury mózgowe
Niektóre choroby degeneracyjne struktur mózgowych powiązane są z tak zwanym przeciążeniem żelazem. Zbyt wysoki poziom żelaza może często pobudza nadmierne tworzenie się wolnych rodników, które w następstwie uszkadzają struktury komórkowe, w tym ich materiał genetyczny. Komórki mózgowe są szczególnie bogate w żelazo, co czyni je bardziej podatnymi na uszkodzenia [38] .
Agrest jest naturalnym źródłem kwasów organicznych, dostarczającym 11–14 mg kwasu cytrynowego w 100 mg owoców. Kwas cytrynowy znacząco ogranicza gromadzenie się żelaza w komórkach przez co zmniejsza ryzyko rozwoju chorób takich jak choroba Alzheimera i udar mózgu.
Aby działanie to było zauważalne, owoce te powinny być spożywane regularnie []38 . Dowiedziono, że przeciwutleniacze i składniki odżywcze agrestu korzystnie wpływają na spowolnienie rozwoju związanych z wiekiem chorób mózgu takich jak demencja. Ponadto zmniejszają ryzyko jego udaru. [39], [40].
Udowodnione działanie przeciwnowotworowe
Dieta obfitujące w owoce jagodowe, w tym także agrest, zwiększa podaż składników odżywczych oraz aktywnych związków przeciwutleniających, które są powiązane ze zmniejszonym ryzykiem rozwoju niektórych typów nowotworów [41], [42], [43].
Wśród bardziej znanych substancji o udowodnionym działaniu przeciwutleniającym, znajdującym się w owocach agrestu należy wymienić kwas foliowy, związki fenolowe oraz witaminy C i E. Wszystkie z nich mają zdolność zmniejszania, przeciwdziałania i naprawy uszkodzeń spowodowanych stresem oksydacyjnym i indukowanym w jego wyniku stanem zapalnym. Przedłużający się stres oksydacyjny oraz przewlekły stan zapalny są czynnikami sprzyjającymi powstawaniu nowotworów [37].
Przeciwnowotworowe działanie substancji zawartych w agreście potwierdzają badania in vitro oraz badania na modelu zwierzęcym. Znajdujące się w agreście antocyjany hamują wzrost komórek nowotworowych, a także mogą zmniejszać ryzyko ich powstawania między innymi w okrężnicy, trzustce i piersi [44]. Brakuje jednak badań klinicznych z tego zakresu.
Agrest chroni serce
Udowodniono, że dieta bogata w owoce, szczególnie jagodowe, wiąże się z niższym ryzykiem rozwoju chorób serca [45]. Poza omawianymi powyżej związkami przeciwutleniającymi o działaniu kardioprotekcyjnym agrest to także źródło potasu.
Antyoksydacyjne fitoskładniki agrestu ograniczają procesy utleniania się LDL cholesterolu, wspierają prawidłową pracę układu krwionośnego, spowalniając rozwój zmian miażdżycowych, co ma korzystny wpływ na pracę serca [46].
Ponadto flawonole i antocyjany obecne w agreście, pomagają obniżyć wartości ciśnienia tętniczego krwi i poprawić funkcję i elastyczność naczyń krwionośnych, co także ma wpływ na obniżanie ryzyka rozwoju chorób serca [47].
Potas wspomaga regulację ciśnienia krwi i wiąże się ze zmniejszeniem ryzyka chorób serca i udaru mózgu [48].
Agrest a odchudzanie
Owoce agrestu są produktem niskokalorycznym (46 kcal na 100 gram), co w połączeniu z wysoką zawartością błonnika pozwala na łatwiejsze kontrolowanie masy ciała.
Ponadto jak ustalili badacze, spożywanie owoców jagodowych może pomóc w utracie masy ciała. Osoby regularnie włączające je do diety dostarczają wraz z nią mniej energii w ciągu doby w porównaniu do osób unikających owoców jagodowych.
W świetle tych doniesień należy stwierdzić, że świeży agrest jest doskonałą przekąską zarówno pod kątem zawartości składników odżywczych jak i wspomagania utrzymania prawidłowej masy ciała [7], [8]. Twierdzenie to potwierdziło badanie przeprowadzone na niewielkiej grupie konsumentów, którym podawano owoce jagodowe jako przekąskę. Jak sprawdzono, uczestnicy z grupy badanej spożywali o 130 kcal mniej podczas następnego posiłku, w porównaniu z tymi, którym podawano równowartość energetyczną (jagód) w formie słodyczy [9].
Przeczytaj więcej na temat korzyści płynących z włączenia owoców jagodowych do diety:
Zastosowanie agrestu w kuchni
Świeży agrest
Dla najlepszego efektu prozdrowotnego powinno się jadać agrest w postaci świeżej. Wystarczy opłukać jagody i delektować się ich smakiem pod postacią osobnej przekąski lub jako dodatek do sałatki owocowej, płatków zbożowych czy doskonałych deserów i wypieków.
Jego krótka dostępność w ciągu roku powoduje, że staje się on owocem okazjonalnym w naszej diecie. Wielu konsumentów jednak z wytęsknieniem czeka na pojawienie się tych owoców na rynku, ponieważ zachwycają smakiem.
Przetwory z agrestu
W zależności od odmiany i stopnia dojrzałości może być on dość kwaśny lub bardzo słodki, część z owoców może być cierpka i to właśnie te doskonale nadają się na domowe przetwory.
Przednówek, kiedy dostępność świeżych krajowych owoców jest niższa, stanowi doskonały moment na sięgnięcie po kompoty, dżemy, soki, wina, chutneye czy konfitury przygotowane z agrestu w pełni lata. Co prawda, w porównaniu do świeżych owoców, proces przygotowania ogranicza nieco zawartość składników odżywczych oraz związków przeciwutleniających, niemniej smak domowych przetworów z nawiązką je rekompensuje :)
Jak przygotować przetwory z agrestu?
Zastanawiacie się jak zachować całe owoce agrestu w przetworach? Podzielę się moim wypróbowanym sposobem – wychodzi pyszny!
Na 2 kg owoców należy przygotować 1,5 kg cukru i pół litra wody.
Wodę zagotowuje się z całością cukru. Następnie przesypuje odszypułkowany agrest. Całość ustawia się na niedużym ogniu i podgrzewa prawie do momentu zagotowania.
Ważne jest jednak, by nie dopuścić do zagotowania. Całość należy odstawić na ok 12 godzin, aby agrest oddał sok a jego owoce nasączyły się syropem cukrowym.
Następnego dnia należy ponownie podgrzać całość również nie dopuszczając do zagotowania. Po ostygnięciu można już konfitury zagotować i gotować do momentu zmięknięcia i zeszklenia się agrestu.
Gorącą konfiturę wlewam do wyprażonych słoików, zakręcam wyparzonymi zakrętkami i gotowe!
Przypisy:
[1] Nile, S. H., & Park, S. W. (2014). Edible berries: Bioactive components and their effect on human health. Nutrition, 30(2), 134-144.
[2] https://ods.od.nih.gov/factsheets/VitaminC-HealthProfessional/
[3] https://ods.od.nih.gov/factsheets/PantothenicAcid-HealthProfessional/
[4] https://ods.od.nih.gov/factsheets/VitaminB6-HealthProfessional/
[5] Li, L., & Yang, X. (2018). The essential element manganese, oxidative stress, and metabolic diseases: links and interactions. Oxidative medicine and cellular longevity, 2018.
[6] Hordyjewska, A., Popiołek, Ł., & Kocot, J. (2014). The many “faces” of copper in medicine and treatment. Biometals, 27(4), 611-621.
[7] James, L. J., Funnell, M. P., & Milner, S. (2015). An afternoon snack of berries reduces subsequent energy intake compared to an isoenergetic confectionary snack. Appetite, 95, 132-137.
[8] Guyenet, S. J. (2019). Impact of whole, fresh fruit consumption on energy intake and adiposity: a systematic review. Frontiers in nutrition, 6, 66.
[9] James, L. J., Funnell, M. P., & Milner, S. (2015). An afternoon snack of berries reduces subsequent energy intake compared to an isoenergetic confectionary snack. Appetite, 95, 132-137.
[10] https://dietetycy.org.pl/blonnik-pokarmowy-a-choroby-cywilizacyjne/
[11] Fuller, S., Beck, E., Salman, H., & Tapsell, L. (2016). New horizons for the study of dietary fiber and health: a review. Plant foods for human nutrition, 71(1), 1-12.
[12] Howarth, N. C., Saltzman, E., & Roberts, S. B. (2001). Dietary fiber and weight regulation. Nutrition reviews, 59(5), 129-139.
[13] Dreher, M. L. (2018). Whole fruits and fruit fiber emerging health effects. Nutrients, 10(12), 1833.
[14] Wikiera, A., Irla, M., & Mika, M. (2014). Health-promoting properties of pectin. Postepy higieny i medycyny doswiadczalnej (Online), 68, 590-596.
[15] Liguori, I., Russo, G., Curcio, F., Bulli, G., Aran, L., Della-Morte, D., … & Abete, P. (2018). Oxidative stress, aging, and diseases. Clinical interventions in aging, 13, 757.
[16] https://dietetycy.org.pl/przeciwutleniacze-zywnosci-antyoksydanty/
[17] Zhang, Y. J., Gan, R. Y., Li, S., Zhou, Y., Li, A. N., Xu, D. P., & Li, H. B. (2015). Antioxidant phytochemicals for the prevention and treatment of chronic diseases. Molecules, 20(12), 21138-21156.
[18] Grosso, G. (2018). Effects of polyphenol-rich foods on human health.
[19] Williamson, G. (2017). The role of polyphenols in modern nutrition. Nutrition bulletin, 42(3), 226-235.
[20] Xiao, J. (2016). Phytochemicals in food and nutrition. Critical reviews in food science and nutrition, 56(sup1), S1-S3.
[21] Orsavová, J., Hlaváčová, I., Mlček, J., Snopek, L., & Mišurcová, L. (2019). Contribution of phenolic compounds, ascorbic acid and vitamin E to antioxidant activity of currant (Ribes L.) and gooseberry (Ribes uva-crispa L.) fruits. Food chemistry, 284, 323-333.
[22] Contessa, C., Mellano, M. G., Beccaro, G. L., Giusiano, A., & Botta, R. (2013). Total antioxidant capacity and total phenolic and anthocyanin contents in fruit species grown in Northwest Italy. Scientia Horticulturae, 160, 351-357.
[23] Dayem, A. A., Choi, H. Y., Kim, Y. B., & Cho, S. G. (2015). Antiviral effect of methylated flavonol isorhamnetin against influenza. PLoS One, 10(3).
[24] Dayem, A. A., Choi, H. Y., Kim, Y. B., & Cho, S. G. (2015). Antiviral effect of methylated flavonol isorhamnetin against influenza. PLoS One, 10(3).
[25] Jaramillo, S., Lopez, S., Varela, L. M., Rodriguez-Arcos, R., Jimenez, A., Abia, R., … & Muriana, F. J. (2010). The flavonol isorhamnetin exhibits cytotoxic effects on human colon cancer cells. Journal of agricultural and food chemistry, 58(20), 10869-10875.
[26] Romagnolo, D. F., & Selmin, O. I. (2012). Flavonoids and cancer prevention: a review of the evidence. Journal of nutrition in gerontology and geriatrics, 31(3), 206-238.
[27] Perez-Vizcaino, F., & Duarte, J. (2010). Flavonols and cardiovascular disease. Molecular aspects of medicine, 31(6), 478-494.
[28] Knekt, P., Kumpulainen, J., Järvinen, R., Rissanen, H., Heliövaara, M., Reunanen, A., … & Aromaa, A. (2002). Flavonoid intake and risk of chronic diseases. The American journal of clinical nutrition, 76(3), 560-568.
[29] Jordheim, M., Måge, F., & Andersen, Ø. M. (2007). Anthocyanins in berries of Ribes including gooseberry cultivars with a high content of acylated pigments. Journal of agricultural and food chemistry, 55(14), 5529-5535.
[30] Yousuf, B., Gul, K., Wani, A. A., & Singh, P. (2016). Health benefits of anthocyanins and their encapsulation for potential use in food systems: a review. Critical reviews in food science and nutrition, 56(13), 2223-2230.
[31] https://dietetycy.org.pl/zielona-kawa-odchudzanie-green-coffee/
[32] Keenan, B. M., Robinson, S. R., & Bishop, G. M. (2010). Effects of carboxylic acids on the uptake of non-transferrin-bound iron by astrocytes. Neurochemistry international, 56(6-7), 843-849.
[33] Pasquier, F., Boulogne, A., Leys, D., & Fontaine, P. (2006). Diabetes mellitus and dementia. Diabetes & metabolism, 32(5), 403-414.
[34] Szuszkiewicz-Garcia, M. M., & Davidson, J. A. (2014). Cardiovascular disease in diabetes mellitus: risk factors and medical therapy. Endocrinology and Metabolism Clinics, 43(1), 25-40.
[35] Hill, M. D. (2014). Stroke and diabetes mellitus. In Handbook of clinical neurology (Vol. 126, pp. 167-174). Elsevier.
[36] Fuller, S., Beck, E., Salman, H., & Tapsell, L. (2016). New horizons for the study of dietary fiber and health: a review. Plant foods for human nutrition, 71(1), 1-12.
[37] DA SILVA PINTO, M. A. R. C. I. A., KWON, Y. I., Apostolidis, E., Lajolo, F. M., Genovese, M. I., & Shetty, K. (2010). Evaluation of red currants (Ribes rubrum l.), black currants (Ribes nigrum l.), red and green gooseberries (Ribes uva‐crispa) for potential management of type 2 diabetes and hypertension using in vitro models. Journal of food biochemistry, 34(3), 639-660.
[38] Keenan, B. M., Robinson, S. R., & Bishop, G. M. (2010). Effects of carboxylic acids on the uptake of non-transferrin-bound iron by astrocytes. Neurochemistry international, 56(6-7), 843-849.
[39] Wang, Z. M., Zhao, D., Nie, Z. L., Zhao, H., Zhou, B., Gao, W., … & Yang, Z. J. (2014). Flavonol intake and stroke risk: a meta-analysis of cohort studies. Nutrition, 30(5), 518-523.
[40] Commenges, D., Scotet, V., Renaud, S., Jacqmin-Gadda, H., Barberger-Gateau, P., & Dartigues, J. F. (2000). Intake of flavonoids and risk of dementia. European journal of epidemiology, 16(4), 357-363.
[41] Baby, B., Antony, P., & Vijayan, R. (2018). Antioxidant and anticancer properties of berries. Critical reviews in food science and nutrition, 58(15), 2491-2507.
[42] Afrin, S., Giampieri, F., Gasparrini, M., Forbes-Hernandez, T. Y., Varela-López, A., Quiles, J. L., … & Battino, M. (2016). Chemopreventive and therapeutic effects of edible berries: a focus on colon cancer prevention and treatment. Molecules, 21(2), 169.
[43] Ruiz, R. B., & Hernández, P. S. (2016). Cancer chemoprevention by dietary phytochemicals: Epidemiological evidence. Maturitas, 94, 13-19.
[44] Lin, B. W., Gong, C. C., Song, H. F., & Cui, Y. Y. (2017). Effects of anthocyanins on the prevention and treatment of cancer. British journal of pharmacology, 174(11), 1226-1243.
[45] Zhao, C. N., Meng, X., Li, Y., Li, S., Liu, Q., Tang, G. Y., & Li, H. B. (2017). Fruits for prevention and treatment of cardiovascular diseases. Nutrients, 9(6), 598.
[46] Zhang, P. Y., Xu, X., & Li, X. C. (2014). Cardiovascular diseases: oxidative damage and antioxidant protection. Eur Rev Med Pharmacol Sci, 18(20), 3091-3096.
[47] Chong, M. F. F., Macdonald, R., & Lovegrove, J. A. (2010). Fruit polyphenols and CVD risk: a review of human intervention studies. British Journal of Nutrition, 104(S3), S28-S39.
[48] Castro, H., & Raij, L. (2013, May). Potassium in hypertension and cardiovascular disease. In Seminars in nephrology (Vol. 33, No. 3, pp. 277-289). WB Saunders.
