Alkaptonuria – leczenie dietetyczne

Czym jest alkaptonuria?

Alkaptonuria (AKU) jest to choroba należąca do grupy IEM – wrodzonych błędów metabolizmu. Polega ona na zaburzeniu szlaku przemian tyrozyny i fenyloalaniny, czyli aminokwasów aromatycznych. Wskutek tego, we krwi pacjenta zaczyna się kumulować kwas homogentyzynowy, który wydalany jest z moczem i odpowiada za jego ciemnienie w wyniku kontaktu z powietrzem. Dodatkowo u chorych możemy zaobserwować przebarwienia tkanki łacznej – ochronozę oraz zmiany zwyrodnieniowe i zesztywniające stawów.

Leczenie alkaptonurii dąży do uzyskania 3 efektów – ograniczenia produkcji kwasu homogentyzynowego, ewentualna korekty defektu metabolicznego oraz zapobieżeniu przyszłym powikłaniom. Obecnie, większość dostępnych metod leczenia opiera się na pierwszym celu, czyli zapobieganiu produkcji HG (kwasu homogentyzynowego).

Niskobiałkowa dieta

Badania przeprowadzone w 1998 roku przez De Haasa i in. opierały się na zróżnicowaniu podaży białka u różnych grup pacjentów w wieku od 4 do 27 lat w przeciągu 2 tygodni. Początkowo wszyscy otrzymywali dietę zapewniająca 1g białka/kg masy ciała/ dobę, a następnie wartość tę podniesiono o 3 do nawet 5 g białka. Wykazano, iż u grupy chorych z dietą niskobiałkową można zaobserwować znaczy spadek wydalania kwasu HG w stosunku do grupy z wyższą podażą białka. Udowodniono również, iż znacznie większą skuteczność i procentowe różnice w wydalaniu kwasu HG (przed i po zastosowanej diecie), można zauważyć u młodszych pacjentów. Stąd wniosek, iż dieta nie będzie mieć znaczącego wpływu na stężenia kwasu homogentyzynowego u starszych pacjentów.

Czy istnieją wady stosowania takiej diety u dzieci? Niestety tak.

Dieta niskobiałkowa u małych pacjentów wiąże się z koniecznością intensywnej kontroli wzrostu i rozwoju pod okiem specjalisty. Dodatkowo diety takiej nie można stosować długoterminowo, więc ma ona raczej krótkoterminowe skutki.

Leczenie nityzynonem

Lek ten hamuje działanie enzymu produkującego kwas HG. Badania wykazały nawet 99,4% spadek wydalania z moczem tego kwasu przy podaży leku  ilości ok. 8 mg/dobę. Dodatkowo w 2011 roku Introne i in. wykazali, iż dodatkową korzyścią stosowania tego leku może być opóźnienie rozwoju choroby zastawki aortalnej. Dodatkowo nityzynon podawany przed fazą objawową może zapobiegać lub znacznie zmniejszyć ryzyko zachorowania, a u osób chorych zwolnić przebieg choroby.

Metoda idealna? Niestety nie.

Głównym zarzutem kierowanym w wypadku tego leku jest ryzyko powstania hipertyrozynemii. Wiąże się to z licznymi problemami na tle neurologicznym, zaburzeniami rozwoju i dojrzewania dzieci. Istnieją również doniesienia, że lek ten może działać toksycznie w stosunku do organizmu człowieka, (m.in. hepatotoksycznie).

Inne stosowane metody to:

• Dieta eliminacyjna – wykluczone zostają produkty bogate w fenyloalaninę oraz tyrozynę. Dieta podobna jak u chorych na fenyloketonurię, bardzo restrykcyjna i wymagająca.
• Suplementacja wit.C – w dużych dawkach może ona spowolnić rozwój choroby i zapobiegać powikłaniom np. odkładaniu się pigmentu ochronozowanego.
• NTBC – inhibitor dioksygenazy kwasu 4-hydroksyfenylopirogronowego, który redukuje poziom produkcji HGA.

Bibliografia

Pereira Da Silva Lamas J., 2016 r. „Alkaptonuria. An obscure disease”

Murray R., 2005 r. “Biochemia Harpera”