Endometrioza to jedna z chorób cywilizacyjnych, której etiologia nie jest do końca znana. Na całym świecie dotyka 70 milionów kobiet, a około 15% z nich jest w wieku rozrodczym. Roczne koszty ekonomiczne ponoszone przez państwa z tytułu nieobecności kobiet w pracy z powodu bólu związanego z endometriozą szacuje się w Europie na poziomie 30 miliardów euro.
Czym jest endometrioza?
Endometrioza jest jednym z najczęściej rozpoznawanych schorzeń ginekologicznych i polega na niekontrolowanym wzroście tkanki błony śluzowej poza jamą macicy. Badania naukowe pokazują, że jest autoagresywną chorobą, w której profil cytokin prozapalnych odpowiada przesunięciu odpowiedzi immunologicznych w kierunku limfocytów Th. Występuje w niej charakterystyczny zwiększony poziom IL-6, IL-8 oraz wysoki poziom limfocytów T, natomiast obniżeniu ulega aktywność komórek NK.
Dużą rolę w rozwoju endometriozy przypisuje się estrogenowi. Zwiększona produkcja oraz ilość krążącego estrogenu mogą przyczyniać się do namnażania komórek błony śluzowej w jamie otrzewnowej, naczyniach krwionośnych, płucach oraz innych tkankach.
Wśród czynników środowiskowych, które zwiększają ryzyko rozwoju endometriozy można wyróżnić proestrogenowe substancje, ksenoestrogeny, herbicydy, pestycydy, tworzywa sztuczne, detergenty, dioksyny oraz bisfenol A.
Pacjentki, u których diagnozuje się endometriozę skarżą się na obfite oraz bolesne miesiączki. Mają problem z bolesnym współżyciem oraz odczuwają ból w miednicy mniejszej. Często występują u nich biegunki oraz nudności kończące się wymiotami. Są przewlekle zmęczone i mają problem z płodnością. W świetle najnowszych badań oraz w wyniku poszukiwania alternatywnych rozwiązań leczniczych, interwencje dietetyczne mają duże znaczenie w łagodzeniu dolegliwości związanych z endometriozą.
Na co zwracać uwagę w diecie?
Kwasy tłuszczowe
Badania naukowe prowadzone nad sposobem żywienia kobiet z endometriozą wykazały, że dieta bogata w tłuszcz nasila objawy kliniczne. Dieta wysokotłuszczowa powiązana jest ze wzrostem stężenia estronu i estradiolu w surowicy krwi, co może generować dodatkową ilość hormonów estrogenów oraz zwiększać odczuwanie subiektywnych objawów choroby. Rozwiązaniem jest zastosowanie diety bogatej w błonnik, która obniża pulę estrogenów oraz ma wpływ na metabolizm hormonów steroidowych.
Wysokie spożycie oleju palmowego oraz tłuszczów trans zwiększa ryzyko wystąpienia endometriozy u kobiet. W codziennej diecie pacjentek z endometriozą powinny znajdywać się produkty bogate w wielonienasycone kwasy tłuszczowe (PUFA), które zmniejszają stan zapalny oraz obniżają poziom stresu oksydacyjnego w komórkach. Spożywanie produktów bogatych w kwas arachidonowy należy ograniczyć ze względu na udział kwasu w produkcji prostaglandyn oraz leukotrienów o silnych właściwościach prozapalnych. Prawidłowy stosunek kwasów omega-6 i omega-3 w diecie kobiet z endometriozą powinien wynosić 2:1. Suplementacja kwasami omega-3 spowalnia wzrost endometrialny oraz zmniejsza odczuwalny ból przez pacjentki. Ryzyko wystąpienia endometriozy wśród kobiet spożywających jedną porcję czerwonego mięsa dziennie jest dwukrotnie większe. Pacjentki, które w swojej diecie ograniczają spożycie czerwonego mięsa do mniej niż trzech porcji tygodniowo, a dodatkowo wzbogacają swoją dietę w porcje świeżych warzyw i owoców, ich ryzyko wystąpienia endometriozy było mniejsze o 70%.
Antyoksydanty
Istnieje dodatnia korelacja pomiędzy stresem oksydacyjnym a występowaniem endometriozy. Czynnikami nasilającymi angiogenezę, wzrost endometrialny oraz proliferację tkanki endometrium są reaktywne formy tlenu. Dieta kobiet z endometriozą oprócz kwasów EPA oraz DHA powinna zawierać wysokie stężenia naturalnych przeciwutleniaczy. Zalecane jest spożycie produktów bogatych w witaminę C, E oraz karotenoidy. Na szczególną uwagę zasługuje witamina E, której stężenie u kobiet z endometriozą jest niższe niż w grupie osób zdrowych. Witamina E uważana jest za witaminę płodności i sprawności seksualnej.
Związki roślinne
Naturalne bioflawonoidy dostarczają świeże warzywa i owoce takie jak seler, pietruszka, oliwki, morele, czerwona papryka, karczochy, jagody, czerwona fasola, kapusta i bakłażan. Aktywny biologicznie związek – indolo-3-karbinol – ma zdolność do usuwania z organizmu ksenobiotyków oraz estrogenopodobnych substancji pochodzących ze środowiska. Wspiera także metabolizm estrogenowy w wątrobie oraz zawarty jest w brokułach, kalarepie, brukselce, kapuście i jarmużu. Ich spożycie może usprawniać działanie enzymów detoksykacyjnych o 35%. Substancje toksyczne nasilają objawy endometriozy i obniżają jakość życia kobiet.
Produkty bogate w kwercetynę powinny być stałym elementem dietoterapii. Kwercetyna ma silne działanie przeciwutleniające, przeciwzapalne oraz immunomodulujące. Właściwości te mogą być wykorzystywane w regulowaniu odpowiedzi immunologicznej pacjentek z endometriozą. Pobudza ona odpowiedź komórkową, a hamuje humoralną. Dieta powinna zawierać czerwone owoce, paprykę, czerwoną cebulę, jabłka, por, czosnek i borówki.
Bibliografia
- Gier D., Leczenie żywieniowe w endometriozie, Nowe trendy w dietetyce, WSIiZ, 2019, 33-38.
- Ozcan P., Parasar P., Terry K.L., Endometriosis: Epidemiology Diagnosis and Clinical Managment, Curr Obstet Gynecol Rep, 2017, 6, 1, 34-31.
