Jeżeli na opakowaniu produktu, który właśnie konsumujecie znaleźliście słowo “Błękit brylantowy FCF” lub “E133” to zapewne Wasze oko cieszy jego piękny, niebieski kolor. Błękit brylantowy FCF to jeden z najdłużej funkcjonujących na rynku barwników. Już w latach 30. był dopuszczony przez amerykańskie FDA do użytku w przemyśle spożywczym [7]. Jak każdy sztuczny barwnik, często budzi kontrowersje i ciekawość zarówno wśród naukowców, jak i konsumentów. Dość powiedzieć, że jeszcze przed laty był zakazany w niektórych państwach europejskich [12]. Jego intensywny, niebieski kolor przyciąga wzrok i dodaje atrakcyjności wielu produktom spożywczym, kosmetycznym i farmaceutycznym. Ale co tak naprawdę wiemy o jego bezpieczeństwie i wpływie na zdrowie? Czy jest to substancja, której powinniśmy unikać, czy może nie ma powodów do obaw? W tym artykule przyjrzymy się bliżej błękitowi brylantowemu FCF, jego zastosowaniom oraz najnowszym badaniom dotyczącym jego wpływu na nasze zdrowie.
Co to jest błękit brylantowy i do czego służy?
Błękit brylantowy FCF (E 133) to barwnik triarylometanowy [6]. Poniżej jest jego wzór chemiczny:
Inne jego nazwy to między innymi Brilliant Blue FCF, FD&C Blue No. 1, oraz Food Blue No.1. Jest on dopuszczony jako dodatek do żywności w Unii Europejskiej. Jego pochodzenie jest syntetyczne. Przed rozpuszczeniem ma postać czerwonawo-niebieskiego proszku lub granulek. Łatwo rozpuszcza się w wodzie. Po rozpuszczeniu ma intensywną niebieską barwę i nie ma zapachu.
W przemyśle spożywczym spotkamy go w wielu napojach oraz słodyczach o żywej, niebieskiej barwie (również innych barwach, jeśli jest mieszany z innymi barwnikami).
Przykłady zastosowania:
- Słodycze
- Napoje
- Wina owocowe, cydry
- Alkohole wysokoprocentowe
- Lody i desery
- Galaretki
- Dekoracje do ciast
Jest też chętnie wykorzystywany przez przemysł farmaceutyczny oraz kosmetyczny.
Dopuszczalna dawka w żywności
Eksperci z Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives (JECFA) wskazali na ADI na poziomie 0–6 mg/kg mc [2]. Panel EFSA stwierdził, że obecne w Unii Europejskiej ADI wynoszące 6 mg/kg mc./dzień nawet przy maksymalnych zgłoszonych poziomach stosowania nie jest przekroczone. Oznacza to, że istnieje bardzo nikła szansa, żebyśmy przekroczyli zalecenia, spożywając jedzenie.
Jeszcze do niedawna wskazania te były wyższe. Wcześniej w 1984 r. SCF (Komitet Naukowy ds. Żywności UE) zrewidował ADI do 10 mg/kg mc./dzień, w oparciu o długoterminowe badania, obniżając wcześniejsze zalecenia. Stało się to w wyniku pojawienia się nowych, bardziej dokładnych badań [1].
Czy błękit brylantowy FCF (E133) jest bezpieczny dla zdrowia?
Mając na uwadze zalecenia wiodących organizacji przy zachowaniu dopuszczalnej dziennej dawki E133, o której była przed chwilą mowa, nie stanowi zagrożenia dla zdrowia. Panel EFSA nie wykazał genetoksyczności związku ani jego rakotwórczości. Sam błękit brylantowy FCF jest słabo wchłaniany w układzie pokarmowym i w większości wydalany z kałem [1].
Co ciekawe, nieco inaczej jest, jeśli chodzi o język i skórę, bo stamtąd trafia on łatwo do krwiobiegu [8]. Stąd zwraca się uwagę konsumentów na narażenie dzieci na nadmierne spożycie – przykładowo przez lizaki zostawiające niebieską barwę na języku. Lecz nie tylko, bo dotyczy to też kosmetyków – np. pianek do golenia. W szczególności zaś obawy powodują wątpliwości na temat tego, czy środek ten nie powoduje u dzieci nadpobudliwości [9].
Prowadzono badania na szczurach i myszach, by sprawdzić potencjalną rakotwórczość i toksyczność związku [7]. Naukowcy nie wykazali jednak takiego powiązania statystycznego.
Jeśli chcemy mieć większą pewność, że to co spożywamy, nie będzie szkodziło zdrowiu naszemu i naszych najbliższych można sięgnąć po naturalne barwniki. Przykładem mogą być antocyjany. Wtedy nie dość, że jesteśmy bardziej pewni ich bezpieczeństwa, ale niektóre zawierają wiele prozdrowotnych antyoksydantów [5].
Przeciwwskazania i alergia
Istnieją pewne przesłanki, że błękit brylantowy FCF może powodować reakcje alergiczne, jednak szansa na ich wystąpienie jest bardzo niska [3, 4]. Jest znany przypadek 55-latka, u którego wystąpiła reakcja alergiczna. Pracował on w fabryce produkującej barwniki [10].
Przeciwwskazania
Z uwagi na te pewne obiekcje amerykańskie FDA wydało ostrzeżenie w 2003 roku na temat stosowania błękitu brylantowego w produktach przeznaczonych do żywienia dojelitowego [11].
Bibliografia:
- Additives, E. P. F. (2010). Scientific Opinion on the re-evaluation of Brilliant Blue FCF (E 133) as a food additive. EFSA Journal, 8(11), 1853.
- https://apps.who.int/food-additives-contaminants-jecfa-database/Home/Chemical/3309
- Swerlick RA, Campbell CF. Medication dyes as a source of drug allergy. J Drugs Dermatol. 2013 Jan;12(1):99-102. PMID: 23377335.
- Weber, R. W., Hoffman, M., Raine Jr, D. A., & Nelson, H. S. (1979). Incidence of bronchoconstriction due to aspirin, azo dyes, non-azo dyes, and preservatives in a population of perennial asthmatics. Journal of Allergy and Clinical Immunology, 64(1), 32-37.
- Olas B, Białecki J, Urbańska K, Bryś M. The Effects of Natural and Synthetic Blue Dyes on Human Health: A Review of Current Knowledge and Therapeutic Perspectives. Adv Nutr. 2021 Dec 1;12(6):2301-2311. doi: 10.1093/advances/nmab081. PMID: 34245145; PMCID: PMC8634323.
- https://eur-lex.europa.eu/eli/reg/2012/231/2024-04-23
- https://www.fda.gov/industry/color-additives/color-additives-history
- Lucová, M., Hojerová, J., Pažoureková, S., & Klimová, Z. (2013). Absorption of triphenylmethane dyes Brilliant Blue and Patent Blue through intact skin, shaven skin and lingual mucosa from daily life products. Food and chemical toxicology, 52, 19-27.
- Rambler, R. M., Rinehart, E., Boehmler, W., Gait, P., Moore, J., Schlenker, M., & Kashyap, R. (2022). A review of the Association of Blue Food Coloring with attention deficit hyperactivity disorder symptoms in children. Cureus, 14(9).
- Miller, M. E., Lummus, Z. L., & Bernstein, D. I. (1996). Occupational asthma caused by FD&C blue dye no. 2. In Allergy and Asthma Proceedings (Vol. 17, No. 1, p. 31). OceanSide Publications.
- https://www.drugs.com/inactive/fd-c-blue-no-1-244.html
- https://www.chemeurope.com/en/encyclopedia/Brilliant_Blue_FCF.html
