Błękit brylantowy FCF – E133. Bezpieczeństwo i wpływ na zdrowie 

Jeżeli na opakowaniu produktu, który właśnie konsumujecie znaleźliście słowo “Błękit brylantowy FCF” lub “E133” to zapewne Wasze oko cieszy jego piękny, niebieski kolor. Błękit brylantowy FCF to jeden z najdłużej funkcjonujących na rynku barwników. Już w latach 30. był dopuszczony przez amerykańskie FDA do użytku w przemyśle spożywczym [7]. Jak każdy sztuczny barwnik, często budzi kontrowersje i ciekawość zarówno wśród naukowców, jak i konsumentów. Dość powiedzieć, że jeszcze przed laty był zakazany w niektórych państwach europejskich [12]. Jego intensywny, niebieski kolor przyciąga wzrok i dodaje atrakcyjności wielu produktom spożywczym, kosmetycznym i farmaceutycznym. Ale co tak naprawdę wiemy o jego bezpieczeństwie i wpływie na zdrowie? Czy jest to substancja, której powinniśmy unikać, czy może nie ma powodów do obaw? W tym artykule przyjrzymy się bliżej błękitowi brylantowemu FCF, jego zastosowaniom oraz najnowszym badaniom dotyczącym jego wpływu na nasze zdrowie. 

Co to jest błękit brylantowy i do czego służy? 

Błękit brylantowy FCF (E 133) to barwnik triarylometanowy [6]. Poniżej jest jego wzór chemiczny:

Inne jego nazwy to między innymi Brilliant Blue FCF, FD&C Blue No. 1, oraz Food Blue No.1. Jest on dopuszczony jako dodatek do żywności w Unii Europejskiej. Jego pochodzenie jest syntetyczne. Przed rozpuszczeniem ma postać czerwonawo-niebieskiego proszku lub granulek. Łatwo rozpuszcza się w wodzie. Po rozpuszczeniu ma intensywną niebieską barwę i nie ma zapachu. 

W przemyśle spożywczym spotkamy go w wielu napojach oraz słodyczach o żywej, niebieskiej barwie (również innych barwach, jeśli jest mieszany z innymi barwnikami).  

Przykłady zastosowania: 

• Słodycze
• Napoje
• Wina owocowe, cydry
• Alkohole wysokoprocentowe
• Lody i desery
• Galaretki
• Dekoracje do ciast 

Jest też chętnie wykorzystywany przez przemysł farmaceutyczny oraz kosmetyczny. 

Dopuszczalna dawka w żywności 

Eksperci z Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives (JECFA) wskazali na ADI na poziomie 0–6 mg/kg mc [2]. Panel EFSA stwierdził, że obecne w Unii Europejskiej ADI wynoszące 6 mg/kg mc./dzień nawet przy maksymalnych zgłoszonych poziomach stosowania nie jest przekroczone. Oznacza to, że istnieje bardzo nikła szansa, żebyśmy przekroczyli zalecenia, spożywając jedzenie. 

Jeszcze do niedawna wskazania te były wyższe. Wcześniej w 1984 r. SCF (Komitet Naukowy ds. Żywności UE) zrewidował ADI do 10 mg/kg mc./dzień, w oparciu o długoterminowe badania, obniżając wcześniejsze zalecenia. Stało się to w wyniku pojawienia się nowych, bardziej dokładnych badań [1]. 

Czy błękit brylantowy FCF (E133) jest bezpieczny dla zdrowia? 

Mając na uwadze zalecenia wiodących organizacji przy zachowaniu dopuszczalnej dziennej dawki E133, o której była przed chwilą mowa, nie stanowi zagrożenia dla zdrowia. Panel EFSA nie wykazał genetoksyczności związku ani jego rakotwórczości. Sam błękit brylantowy FCF jest słabo wchłaniany w układzie pokarmowym i w większości wydalany z kałem [1].  

Co ciekawe, nieco inaczej jest, jeśli chodzi o język i skórę, bo stamtąd trafia on łatwo do krwiobiegu [8]. Stąd zwraca się uwagę konsumentów na narażenie dzieci na nadmierne spożycie – przykładowo przez lizaki zostawiające niebieską barwę na języku. Lecz nie tylko, bo dotyczy to też kosmetyków – np. pianek do golenia. W szczególności zaś obawy powodują wątpliwości na temat tego, czy środek ten nie powoduje u dzieci nadpobudliwości [9]. 

Prowadzono badania na szczurach i myszach, by sprawdzić potencjalną rakotwórczość i toksyczność związku [7]. Naukowcy nie wykazali jednak takiego powiązania statystycznego. 

Jeśli chcemy mieć większą pewność, że to co spożywamy, nie będzie szkodziło zdrowiu naszemu i naszych najbliższych można sięgnąć po naturalne barwniki. Przykładem mogą być antocyjany. Wtedy nie dość, że jesteśmy bardziej pewni ich bezpieczeństwa, ale niektóre zawierają wiele prozdrowotnych antyoksydantów [5]. 

Przeciwwskazania i alergia 

Istnieją pewne przesłanki, że błękit brylantowy FCF może powodować reakcje alergiczne, jednak szansa na ich wystąpienie jest bardzo niska [3, 4]. Jest znany przypadek 55-latka, u którego wystąpiła reakcja alergiczna. Pracował on w fabryce produkującej barwniki [10]. 

Przeciwwskazania 

Z uwagi na te pewne obiekcje amerykańskie FDA wydało ostrzeżenie w 2003 roku na temat stosowania błękitu brylantowego w produktach przeznaczonych do żywienia dojelitowego [11]. 

Bibliografia: 

1. Additives, E. P. F. (2010). Scientific Opinion on the re-evaluation of Brilliant Blue FCF (E 133) as a food additive. EFSA Journal, 8(11), 1853.
2. https://apps.who.int/food-additives-contaminants-jecfa-database/Home/Chemical/3309
3. Swerlick RA, Campbell CF. Medication dyes as a source of drug allergy. J Drugs Dermatol. 2013 Jan;12(1):99-102. PMID: 23377335.
4. Weber, R. W., Hoffman, M., Raine Jr, D. A., & Nelson, H. S. (1979). Incidence of bronchoconstriction due to aspirin, azo dyes, non-azo dyes, and preservatives in a population of perennial asthmatics. Journal of Allergy and Clinical Immunology, 64(1), 32-37.
5. Olas B, Białecki J, Urbańska K, Bryś M. The Effects of Natural and Synthetic Blue Dyes on Human Health: A Review of Current Knowledge and Therapeutic Perspectives. Adv Nutr. 2021 Dec 1;12(6):2301-2311. doi: 10.1093/advances/nmab081. PMID: 34245145; PMCID: PMC8634323.
6. https://eur-lex.europa.eu/eli/reg/2012/231/2024-04-23
7. https://www.fda.gov/industry/color-additives/color-additives-history
8. Lucová, M., Hojerová, J., Pažoureková, S., & Klimová, Z. (2013). Absorption of triphenylmethane dyes Brilliant Blue and Patent Blue through intact skin, shaven skin and lingual mucosa from daily life products. Food and chemical toxicology, 52, 19-27.
9. Rambler, R. M., Rinehart, E., Boehmler, W., Gait, P., Moore, J., Schlenker, M., & Kashyap, R. (2022). A review of the Association of Blue Food Coloring with attention deficit hyperactivity disorder symptoms in children. Cureus, 14(9).
10. Miller, M. E., Lummus, Z. L., & Bernstein, D. I. (1996). Occupational asthma caused by FD&C blue dye no. 2. In Allergy and Asthma Proceedings (Vol. 17, No. 1, p. 31). OceanSide Publications.
11. https://www.drugs.com/inactive/fd-c-blue-no-1-244.html
12. https://www.chemeurope.com/en/encyclopedia/Brilliant_Blue_FCF.html