Burak zwyczajny, czyli bomba zdrowotna na wyciągnięcie ręki

Słysząc zbitkę „beta vulgaris” u wielu osób z pewnością uruchamia się wzmożona czujność i nieufność. Zupełnie niepotrzebnie! Tak po łacinie tytułowany jest bowiem świetnie wszystkim znany… burak zwyczajny. O jego budowie i specyfice (roślina okopowa jednoroczna lub dwuletnia klasyfikowana do rodziny komosowatych) można poczytać online praktycznie wszędzie, dlatego przejdźmy od razu do meritum, czyli niezwykłych właściwości prozdrowotnych cechujących to warzywo.

W jego korzeniu odkryto bowiem wiele substancji czynnych, zaś badania naukowe wykazały, że codzienne spożywanie buraka może chronić człowieka przed licznymi problemami zdrowotnymi. Ewidentnym benefitem z nim związanym jest również fakt, że w porównaniu do innych naturalnych produktów prozdrowotnych cena naszego „beta vulgaris” jest zaskakująco niska. Oto 5 przykładów na to, jakie cuda potrafi zdziałać niepozorny burak zwyczajny.

Wzmocnienie układu krwionośnego na wielu poziomach  

Ze względu na wysoką zawartość barwników oraz azotanów o właściwościach przeciwutleniających, spożywanie tego warzywa może bardzo pozytywnie wpłynąć na układ krążenia. Głównymi barwnikami buraka są betalainy, z których wyróżnia się betainę (czerwono-fioletowa barwa) oraz betaksantyny (żółty barwnik). Betaina według badaczy dominuje w jego strukturze i stanowi pomiędzy 0,8-1,6% suchej masy buraka. W połączeniu z występującym w warzywie kwasem foliowym ma ona wpływ na obniżenie poziomu homocysteiny, a tym samym może zmniejszać ryzyko miażdżycy. Właściwości przeciwutleniające umożliwiają z kolei przyswojenie większej ilości tlenu przez komórki. Oprócz istotnych barwników burak dostarcza witamin z grupy B, które wspomagają pracę układu krwionośnego oraz chronią serce. Zawarte w warzywie azotany, potas i magnez obniżają ponadto ciśnienie krwi. Dodatkowo spożywanie buraków jest zalecane w zapobieganiu anemii.

Cukrzyca

🔍 Produkty z czerwonych buraków mogą pomóc w utrzymaniu poziomu cukru we krwi u osób z różnymi schorzeniami, takimi jak cukrzyca typu 2, otyłość i nadciśnienie. Wyniki badań są jeszcze niejednoznaczne ze względu na różnice w projektach badań, dawkach, czasie trwania i populacjach [15].

Działanie przeciwnowotworowe

Zawartość barwników o właściwościach przeciwutleniających przyczynia się do redukcji aktywnych form tlenu (rodniki). W jednym z doświadczeń przebadano m.in właściwości antykancerogenne soku z buraka. Praca dotyczyła wpływu badanego soku na apoptozę oraz metabolizm tlenowy granulocytów obojętnochłonnych. Są to komórki chroniące organizm przed zakażeniami. Doświadczenie wykazało, że śmierć komórki w obecności soku buraczanego została wstrzymana, poprzez hamowanie enzymu odpowiadającego za proces obumierania. Udowodniono, że warzywo to wykazuje właściwości antynowotworowe i może być stosowane jako żywność wspomagająca leczenie takich chorób.

Naturalny, efektywny i nieszkodliwy „doping”

Osoby uprawiające sport doskonale wiedzą, czym jest zmęczenie mięśniowe. Tymczasem wypijając szklankę soku z buraków na około 30 minut przed treningiem, można solidnie wspomóc organizm w tym, by ćwiczenia były efektywniejsze. Burak jest źródłem dużej ilości azotanów przekształcających się kolejno w azotyny i tlenki azotu. Te ostatnie to nieorganiczne związki, mogące przynosić korzyści zdrowotne, które poprzez swoją lipofilność i niewielkie rozmiary wnikają do komórek. Niesie to za sobą m.in powstawanie nowych naczyń krwionośnych oraz mitochondriów i zwiększoną wydolność tlenową. Taki naturalny „doping” sprawdzi się zarówno w sportach wytrzymałościowych, jak i siłowych, w pełni zasługując na wyróżnienie go dobrze wszystkim znanym, absurdalnym hasłem: „Lekarze go nienawidzą, znalazł jeden prosty sposób, żeby…”.

Ochrona wątroby 

Fakt, że wątroba pełni w organizmie szereg funkcji (wśród najistotniejszych: detoksytacyjna, metaboliczna, magazynująca oraz filtracyjna) to rzecz oczywista. A skoro jest narządem tak intensywnie pracującym, to niestety narażonym również na działanie wielu czynników, które mogą ją uszkodzić. Jednym z nich jest wysoki poziom homocysteiny w osoczu krwi. Wspomniana homocysteina to aminokwas powstający przy spożywaniu białka. Jej zawartość w organizmie ponad normę, czyli hiperhomocysteinemia, wiąże się m.in. z chorobami układu krążenia czy powstawaniem nowotworów. Osobom narażonym na wyższy poziom niż podaje norma (5-14 µmoli/l) zaleca się spożywanie produktów bogatych w kwas foliowy, tlenki azotu oraz witaminy z grupy B (niezbędne do usuwania nadmiaru homocysteiny). Poprzez zawartość powyższych składników oraz bogactwo antyoksydantów (wspomaganie usuwania toksyn z wątroby), buraki stanowią jeden z ważniejszych produktów chroniących ten niezwykle ważny narząd.

Przeciwdziałanie zaparciom

Ze względu na wysoką zawartość błonnika pokarmowego (2,2 g w 100 g) burak pozytywnie wpływa na regulację perystaltyki jelit. Tym samym świetnie sprawdzi się jako naturalny suplement wspomagający pracę tego bardzo wrażliwego organu.

Podsumowanie

Niestety w każdej beczce miodu znajdzie się łyżka dziegciu, dlatego na sam koniec bardzo ważna uwaga: NIE KAŻDY MOŻE SPOŻYWAĆ BURAKI. Oprócz składników odżywczych zawierają one również sporą ilość kwasów szczawiowych i szczawianów, których nadmiar przyczynia się do powstawania kamicy nerkowej. Tym samym rekomendowane jest unikanie go przez osoby doświadczające problemów z nerkami i układem moczowym. Jego spożywanie powinny ograniczyć również osoby chorujące na cukrzycę, ponieważ buraki charakteryzują się wysoką zawartością cukru, a po ugotowaniu ich indeks glikemiczny ulega podwyższeniu.

Jeśli jednak te ostatnie z wymienionych przypadków was nie dotyczą, to gdy podczas kolejnych większych zakupów w głowie pojawi się pytanie: „Co by tu jeszcze dorzucić do koszyka…?” śmiało sięgnijcie po buraka zwyczajnego. Wasz organizm z pewnością będzie wdzięczny!

Bibliografia:

1. Aniceta Ślęczka, Małgorzata Krzywonos, Marta Wilk, Weronika Durbajło, Występowanie i rola betainy w życiu organizmów żywych, Nauka Przyroda Technologie, Tom 9, 2015
2. Anita Piasek, Agnieszka Bartoszek, Jacek Namieśnik, Substancje pochodzenia roślinnego przeciwdziałające kardiotoksyczności towarzyszącej chemioterapii nowotworów, Postępy Hig Med Dosw. (online), 2009; 63: 142-158 
3. https://www.medicalnewstoday.com/articles/288229#research
4. https://academic.oup.com/jn/article/143/6/818/4571708
5. Jacek Roik, Choroby cywilizacyjne, 79-80, Gliwice 2008
6. https://www.muscle-zone.pl/blog/korzysci-azot-muscle-zone
7. Małgorzata Zielińska-Przyjemska, Anna Olejnik, Włodzimierz Grajek, Wpływ soku z buraka ćwikłowego i aronii in vitro na metabolizm tlenowy i apoptozę ludzkich granulocytów obojętnochłonnych, Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 2007, 2 (51), 174 – 186
8. Sylwia Kraczkowska, Zofia Suchocka, Jan Pachecka, Podwyższone stężenie homocysteiny we krwi jako wskaźnik zagrożenia zdrowia, Biuletyn Wydziału Farmaceutycznego Akademii Medycznej w Warszawie, 2005
9. Małgorzata Darewicz, Jerzy Dziuba, Tomasz Panfil, Biologicznie aktywne składniki żywności funkcjonalnej w profilaktyce chorób nowotworowych, Żywność, 4(37), 2003
10. Paulina Zegartowska, Anna Korus, Radosława Skoczeń-Słupska, Wartość odżywcza i prozdrowotna wytłoków z owoców i warzyw, Składniki bioaktywne surowców i produktów roślinnych, 79-89, 2018
11. Zygmunt Zdrojewicz, Aleksandra Idzior, Olga Kocjan, Spirulina i błonnik witalny a leczenie otyłości, Medycyna rodzinna, 2015
12. Zygmunt Adamski i inni, Wybrane antyoksydanty i ich rola w rozwoju choroby nowotworowej, Dietetyka Kliniczna PZWL, 404-406, 2019
13. Zygmunt Adamski i in., Żywienie w cukrzycy, Dietetyka Kliniczna PZWL, 269-284, 2019
14. Edyta Gherbi, Związki polifenolowe w owocach i warzywach, Medycyna Rodzinna 4/2011
15. Alhalabi B, Joseph A, Kumar D. The Impact of Red Beetroot Products on Glycemic Profiles: A Systematic Review of Human Evidence. Curr Nutr Rep. 2024 Sep;13(3):598-610. doi: 10.1007/s13668-024-00546-8. Epub 2024 May 18. PMID: 38760619.
    

• Data pierwotnej publikacji: 21.05.2020
• Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 28.09.2024