Choroba lokomocyjna. Co dać jeść dziecku przed podróżą?

Choroba lokomocyjna jest powszechnie występującym zjawiskiem wśród dzieci. Charakteryzuje się złym samopoczuciem nie tylko podczas podróży różnymi środkami lokomocji. Dotyczy również jazdy windą, huśtania się na huśtawce, czy też korzystania z technologii wirtualnej rzeczywistości. Leczenie farmakologiczne nie jest jedynym wyjściem z sytuacji. Istnieje kilka wskazówek, które w łatwy sposób mogą zapobiec objawom choroby lokomocyjnej lub je zminimalizować. [1]

Spis treści:

1. Jak zapobiegać wymiotom dietą?
2. Co wywołuje chorobę lokomocyjną? Główne bodźce
3. Podróż z pustym żołądkiem
4. Czy imbir pomaga na chorobę lokomocyjną?
5. 12 kluczowych zaleceń
6. Przykładowe posiłki przed podróżą
7. O chorobie lokomocyjnej – charakterystyka, objawy, leczenie
8. Podsumowanie
9. Bibliografia

Jak zapobiegać wymiotom dietą?

Chorobie lokomocyjnej łatwiej zapobiegać niż ją leczyć. [1] Dlatego pacjenci i ich rodzice powinni nauczyć się rozpoznawać sytuacje, które mogą prowadzić do wystąpienia objawów choroby lokomocyjnej. Będą wtedy w stanie inicjować strategie behawioralne, które mogłyby im zapobiec. [6]

Osoby podatne na chorobę lokomocyjną powinny przede wszystkim unikać jedzenia obfitych i tłustych posiłków przed podróżą [1,5]. Niekorzystne będzie również spożywanie produktów zawierających kofeinę oraz tych bogatych w histaminę (np. ser, tuńczyk, salami). Osobom tym nie poleca się także picia dużej ilości płynów [1]. 

Badacze sprawdzili jaki rodzaj i ilości pokarmów sprzyja zapobieganiu chorobie lokomocyjnej. Niestety dieta o nadmiernej wartości energetycznej, bogatej w sód oraz ubogiej w witaminę A, C i żelazo, spożyta 24 godziny przed podróżą, może zwiększać ryzyko występowania choroby lokomocyjnej. Natomiast wypicie napoju o wysokiej zawartości białka 5 lub 30 minut przed jazdą oraz wysokie spożycie witaminy C obniża nasilenie objawów choroby lokomocyjnej [2]. 

Istotne znaczenie ma także odpowiednia ilość snu przed podróżą i dobór odpowiedniego środka transportu (takiego, który najrzadziej wywołuje objawy u dziecka). Warto również zapewnić chorującym dostęp do powietrza oraz robić możliwie częste postoje. [1]

Bodźce wzmagające objawy choroby lokomocyjnej

W trakcie podróży warto ograniczyć ruchy głową i ciałem. Należy unikać również czytania lub oglądania filmów, ponieważ może to przyspieszyć wystąpienie objawów i je nasilić. Aby zmniejszyć intensywność bodźców wzrokowych, można założyć okulary przeciwsłoneczne. [1] Niektóre osoby mogą czuć się lepiej, siedząc na przednim siedzeniu w samochodzie niż na tylnym. Umożliwia to skupienie wzroku na stałym punkcie, takim jak horyzont oraz patrzenie w kierunku jazdy, co skutecznie zapobiega objawom. Jeśli wyżej wymienione sposoby są nieskuteczne, osobom chorym może przynieść ulgę zamknięcie oczu, położenie się na wznak i regularny, kontrolowany oddech. [1,2,4,6]

Czy warto wyruszać w podróż z „pustym żołądkiem”?

Unikanie spożywania pokarmów nie zapobiegnie wymiotom w trakcie podróży, a wręcz może nasilać objawy choroby lokomocyjnej. Dziecko powinno być wypoczęte, dobrze nawodnione i odżywione przed rozpoczęciem podróży. Dlatego warto mu podać lekki posiłek. [6]

Czy imbir może być pomocny w leczeniu choroby lokomocyjnej?

W 2020 r. opublikowano badanie, mówiące o tym, że ekstrakt z imbiru ma wpływ na występowanie i nasilenie objawów choroby lokomocyjnej. W tym celu uczestnikom podano tabletki zawierające 160 mg suchego wyciągu z kłącza imbiru lekarskiego 15 minut przed podróżą. Następnie na podstawie kwestionariusza wykonanego przed i po zastosowaniu leku oceniono jego skuteczność.

Maksymalna ilość punktów, jaką można było uzyskać z kwestionariusza, wynosi 100, a im jest ich więcej, tym bardziej nasilona była choroba. U ok. 30% badanych nastąpiła poprawa wyniku o ≥20 punktów. Zatem wyniki badania wskazują, że imbir może być pomocny dla części pacjentów cierpiących z powodu choroby lokomocyjnej. [3]

12 zaleceń dla rodziców dzieci z chorobą lokomocyjną

1. Nie podawaj dziecku przed podróżą ciężkich i tłustych potraw. Podaj mu lekki posiłek.
2. Unikaj przyrządzania posiłków z produktów bogatych w histaminę, takich jak ser, salami, czy tuńczyk oraz dań z dużą zawartością soli.
3. Najlepszym napojem przed i w trakcie podróży będzie woda.
4. Postaraj się, aby dziecko przed podróżą było wyspane i wypoczęte.
5. Jeżeli podróżujesz samochodem, posadź dziecko na przednim siedzeniu (jeżeli to możliwe).
6. Poleć dziecku patrzenie w kierunku jazdy, najlepiej na stały punkt, np. horyzont.
7. Załóż dziecku okulary przeciwsłoneczne.
8. Nie włączaj dziecku filmów i bajek do oglądania w trakcie jazdy oraz nie dawaj mu książek do czytania.
9. Możesz włączyć dziecku cichą, relaksującą muzykę.
10. Zapewnij dziecku dostęp do chłodnego powietrza (jeżeli to możliwe).
11. Rób możliwie częste postoje. Podaj dziecku jedzenie tylko w trakcie ich trwania.
12. W przypadku wystąpienia wymiotów zadbaj o właściwe nawodnienie dziecka. Zapobiegnie to odwodnieniu i zaburzeniom elektrolitowym.

Przykładowe posiłki, które można podać dziecku przed podróżą

Koktajl z imbirem

Składniki:

• 200 ml jogurtu naturalnego
• pół pomarańczy
• plasterek świeżego imbiru
• 1/2 czerwonego grejpfruta
• 1 plaster świeżego ananasa

Sposób przygotowania:

Owoce obrać ze skórki i pokroić. Następnie zblendować wszystkie składniki.

Kanapki z szynką i warzywami

Składniki:

• 2 kromki chleba graham
• 2 liście sałaty
• 2 plasterki chudej wędliny drobiowej
• 2 plasterki pomidora

Sposób przygotowania:

Ułóż warzywa i szynkę na pieczywie.

Owsianka na wodzie z owocami

Składniki:

• Płatki owsiane błyskawiczne
• Kilka malin
• Kilka borówek
• Łyżeczka płatków migdałowych

Sposób przygotowania:

Zalej płatki ciepłą wodą i poczekaj, aż zmiękną. Posyp owocami i płatkami migdałowymi.

Powyższe posiłki można też zapakować i podać dziecku w trakcie postojów. Można również skorzystać z gotowych musów owocowych dostępnych w sklepach. Będą dużo lepszym wyborem niż np. wizyta w restauracji szybkiej obsługi, czy jedzenie ze stacji benzynowych.

Choroba lokomocyjna – charakterystyka

Częstość występowania choroby lokomocyjnej

Najczęstszą i najbardziej znaną formą choroby lokomocyjnej jest choroba morska. Może dotyczyć nawet 60% pasażerów mniejszych statków, szczególnie wtedy, gdy podróży towarzyszy niesprzyjająca pogoda, oraz 25% pasażerów dużych statków. Objawy choroby lokomocyjnej podczas jazdy samochodem występują z kolei u ok. 4% osób. Najrzadziej są obserwowane w trakcie podróży pociągiem – jedynie u 0,13% osób. [1]

U kogo może rozwinąć się choroba lokomocyjna?

Choroba lokomocyjna może dotknąć każdego. Jednak bardziej podatne są kobiety niż mężczyźni. Objawy występują u nich częściej i są bardziej nasilone, szczególnie w trakcie menstruacji. Szczególnie narażone są kobiety w ciąży, co prawdopodobnie wynika ze zmian hormonalnych zachodzących w tym czasie.

W przypadku dzieci choroba lokomocyjna rzadko występuje poniżej 2. roku życia. Najczęściej dotyka je w wieku 6-12 lat, przy czym najwyższa podatność występuje między 9. a 10. rokiem życia. W okresie dojrzewania często choroba ta zanika, dlatego u dorosłych jest obserwowana rzadziej. [1]

Na chorobę lokomocyjną mogą zachorować również osoby mające dolegliwości, takie jak zawroty głowy, migrena i problemy ze snem. [1]

Czy chorobę lokomocyjną można odziedziczyć?

Badania wykazały, że w przypadku występowania choroby lokomocyjnej w rodzinie ryzyko zachorowania u kolejnych pokoleń wzrasta. Jeżeli któryś z rodziców chorował na nią w dzieciństwie, prawdopodobieństwo wystąpienia jej u dziecka jest dwukrotnie wyższe niż w przypadku, gdy żaden z rodziców nie miał objawów choroby. [1]

Podłoże choroby

Objawy choroby lokomocyjnej nie są reakcją patologiczną, lecz fizjologiczną. Występuje u osób, u których funkcjonowanie błędnika jest prawidłowe. Objawia się w sytuacjach, gdy mózg otrzymuje sprzeczne informacje z różnych części ciała (głównie oczu i aparatu przedsionkowego znajdującego się w uchu wewnętrznym). [1]

Objawy choroby

Najbardziej charakterystycznym objawem są nudności, które z czasem się nasilają i mogą doprowadzić do wymiotów. Zazwyczaj są poprzedzone złym samopoczuciem, obniżoną koncentracją i apatią.

Mogą im towarzyszyć również częste ziewanie, jadłowstręt, zwiększone wydzielanie śliny, bóle i zawroty głowy, a nawet niewyraźne widzenie. [1] Niekiedy obserwuje się także bladość ust i skóry twarzy, którym towarzyszą zimne poty. [5] Osoby chore często szukają wtedy dostępu do chłodnego powietrza, które może przynieść ulgę, ale na krótko. W trakcie trwania objawów może również obniżyć się ciśnienie tętnicze krwi.

Wystąpienie wymiotów zazwyczaj przynosi ulgę osobie chorej, jednak objawy mogą rozwinąć się ponownie. Jeżeli wymioty powtarzają się w stosunkowo krótkich odstępach czasowych, mogą powodować odwodnienie i zaburzenia gospodarki elektrolitowej. [1]

Otępienie, zmęczenie i senność mogą utrzymywać się przez wiele godzin po zakończeniu działania czynnika wywołującego objawy (np. po zakończeniu podróży). [5] Całkowicie ustępują zazwyczaj w ciągu 24 godzin. [1]

Dotkliwość	Oznaki	Objawy
Łagodne	· Odbijanie · Ziewanie · Bladość skóry twarzy i ust · Zgaga · Nadmierne wydzielanie śliny	· Dyskomfort w żołądku · Złe samopoczucie · Ból głowy · Rozdrażnienie · Senność i zmęczenie
Umiarkowane	· Zimne poty · Zwiększona ciepłota ciała · Zwiększona częstość oddechów · Wymioty	· Nudności · Apatia · Obniżony nastrój · Niechęć do interakcji międzyludzkich · Zmniejszona koncentracja · Zwiększona ruchliwość
Ciężkie	· Niemożność utrzymania odpowiedniej postawy · Uporczywe wymioty	· Izolacja społeczna

Co może nasilać objawy choroby lokomocyjnej?

Nudności mogą nasilać pełny żołądek, brak dostępu do powietrza, palenie tytoniu, nieprzyjemny zapach (np. zapach wymiotów), widok wymiotów oraz silne emocje, np. strach. [1]

Leczenie farmakologiczne

Skopolamina powinna być lekiem pierwszego rzutu w zapobieganiu chorobie lokomocyjnej u osób, które chcą zachować koncentrację podczas podróży. Leki przeciwhistaminowe są skuteczne w zapobieganiu chorobie, ale często mają działanie uspokajające i inne skutki uboczne. [6]

Podsumowanie

Choroba lokomocyjna może utrudniać podróżowanie z dzieckiem, ale można zapobiec jej objawom. Leki mogą mieć skutki uboczne, dlatego warto spróbować innych sposobów. Zastosowanie wyżej wymienionych sposobów może umilić dziecku podróż.

Bibliografia:

1. Leung, A. K., & Hon, K. L. (2019). Motion sickness: an overview. Drugs in context, 8, 2019-9-4.
2. Zhang, L. L., Wang, J. Q., Qi, R. R., Pan, L. L., Li, M., & Cai, Y. L. (2016). Motion Sickness: Current Knowledge and Recent Advance. CNS neuroscience & therapeutics, 22(1), 15–24.
3. Nunes, C. P., Rodrigues, C. d. C., Cardoso, C. A. F., Cytrynbaum, N., Kaufman, R., Rzetelna, H., Goldwasser, G., Santos, A., Oliveira, L., & Geller, M. (2020). Clinical Evaluation of the Use of Ginger Extract in the Preventive Management of Motion Sickness. Current Therapeutic Research, 92, 100591.
4. Golding, J. F. (2006). Motion sickness susceptibility. Autonomic Neuroscience, 129(1), 67-76.
5. Shupak, A., & Gordon, C. R. (2006). Motion sickness: advances in pathogenesis, prediction, prevention, and treatment. Aviation, space, and environmental medicine, 77(12), 1213-1223.
6. Brainard, A., & Gresham, C. (2014). Prevention and treatment of motion sickness. American family physician, 90(1), 41-46.