Cukier kokosowy – zdrowy zamiennik cukru?

Ostatnio zauważalny jest trend na kolejny zamiennik cukru – cukier kokosowy. Co powinniśmy o nim wiedzieć i przede wszystkim czy warto dać się porwać nowej modzie?

Podstawowe informacje

Cukier kokosowy naturalnie ma brązowy kolor, wynikający z  procesu jego otrzymywania (nie zostaje on oczyszczony z melasy). Co więcej ma przyjemny, lekko kokosowy posmak, a poziom słodkości zbliżony do cukru stołowego. Pozyskiwany jest z pąków kwiatowych palmy kokosowej, a dokładniej z soku zebranego z nich. Uzyskany nektar mieszany jest z wodą i gotowany, a następnie suszony. W ten sposób powstają kryształy, które po rozbiciu na drobne kawałki, trafiają na rynek i do naszych domów.

Wartości odżywcze i zdrowotne cukru kokosowego

Cukier kokosowy, jak sama nazwa wskazuje, składa się głównie z cukru, czyli sacharozy. Stanowi ona 70-79% masy produktu. Pozostałe 21-30% stanowią glukoza (3-9%), niewielkie ilości składników mineralnych, antyoksydantów, krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA) czy inuliny. Ze względu na sposób obróbki (gotowanie), substancje termolabilne, mogące naturalnie występować w nektarze tj. witaminy rozpuszczalne w wodzie, zostają z niego praktycznie wyeliminowane.

Ogólną zawartość cukrów przyswajalnych szacuje się na około 87,6 g, a kaloryczność 375 kcal. W cukrze kokosowym obserwuje się stosunkowo dużą zawartość wapnia, aż 375 mg/100 g. Znajdziemy także potas (875 mg) i sód (125 mg). Food and Nutrition Research Institute wskazuje także na niewielkie ilości żelaza (około 2,1 mg/100g) i cynku (2 mg/100g). Związki te są niezbędne dla utrzymania równowagi wodno-mineralnej, przewodnictwa nerwowego, pracy mięśni, w tym serca i dla zachowania wielu innych ważnych funkcji organizmu.

Polifenole

Istotnym składnikiem cukru koksowego są antyoksydanty – polifenole (około 150 mg/100g). Związki te mają wielorakie oddziaływanie na procesy zachodzące w organizmie. Dzięki m.in. obniżaniu ciśnienia krwi, hamowaniu odkładania się cholesterolu w ściankach naczyń krwionośnych i agregacji płytek krwi, czy osłabianiu zapalenia naczyń, wykazują właściwości kardioprotekcyjne. Badania wskazują na ochronne działanie w stosunku do chorób neurodegeneracyjnych czy nowotworów. W roślinach uważanych za dobre źródło antyoksydantów, ich ilość mierzona jest w setkach czy tysiącach mg/100 g produktu (aronia, czarna porzeczka, wiśnia). Zalecana – terapeutyczna dzienna dawka flawonoidów to 1-2 g. Dostarczenie do organizmu, takiej ilości antyoksydantów, jest bardziej rozsądne i łatwiejsze pod postacią wspomnianych owoców czy suplementów. 

Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe

SCFA występują w cukrze kokosowym w ilości około 140 mg/g, w tym octan który stanowi około 10 mg/g, propionian 130 mg/g a maślan niewielką ilość. SCFA znane są głównie ze swojej funkcji jako pożywka dla kolonocytów (komórek nabłonka jelita grubego). Odgrywają rolę w ogólnoustrojowej reakcji organizmu na patogeny, hamowaniu wzrostu szkodliwej flory bakteryjnej, regulacji zwrotnego wchłaniania wody i sodu, pobudzania perystaltyki jelit oraz zmniejszają ryzyko nowotworów i otyłości, poprzez wpływ na ośrodek głodu i sytości. 

Inulina

Wspomniana wcześniej inulina jest frakcją rozpuszczalnego błonnika pokarmowego. Wykazuje korzystny, ukierunkowany wpływ na rozwój flory bakteryjnej (wzrost populacji Bifidobacterium, spadek  potencjalnie patogennych drobnoustrojów: Enterobacteriacae, Escherichia coli, Clostridium perfringens, Salmonella, Listeria, Campylobacter, Shigella, Vibriocholerae).  Tym samym sprzyja syntezie SCFA, witamin, poprawie motoryki jelit, czy wzrostowi efektywności wchłaniania i trawienia składników odżywczych. 

Znane są także inne korzyści wynikające ze spożywania inuliny, takie jak usuwanie toksyn i substancji rakotwórczych (poprzez wpływ na enzymy wątrobowe i jelitowe), zapobieganie rozwoju próchnicy (głównie dzięki temu, że sama nie stanowi pożywki dla bakterii jamy ustnej), zapobieganie nowotworzeniu (poprzez bezpośrednie oddziaływanie i powstałe SCFA) oraz korzystny wpływ na gospodarkę lipidową i węglowodanową. Warto jednak zwrócić uwagę, że zawartość inuliny w cukrze kokosowym to około 4,8 g w 100 g produktu. Celem uzyskania korzyści zdrowotnych stosuje się dawki co najmniej 2,5 g. Zdecydowanie lepszym źródłem inuliny będzie więc cykoria, mniszek lekarski, słonecznik czy nawet por i cebula.

Cukier kokosowy dla cukrzyków?

Wyższością cukru kokosowego, nad cukrem białym, jest jego niski indeks glikemiczny, wynoszący 35-42. Prawdopodobnie ta wartość związana jest z obecnością inuliny. Ta właściwość kształtuje cukier kokosowy jako potencjalnie lepszą alternatywę dla ludzi cierpiących na insulinooporność czy cukrzycę. Jednak warto wziąć pod uwagę szereg niekorzystnych właściwości nadmiernego spożycia sacharozy, będącej głównym składnikiem tego produktu. Cukier od lat kojarzy się z otyłością, cukrzycą czy próchnicą. Wiadomo także, że sprzyja osłabieniu odporności, depresji oraz składowym zespołu metabolicznego.

Podsumowanie

Niestety bardzo mało jest rzetelnych informacji dotyczących właściwości i przede wszystkim składu cukru kokosowego. Biorąc pod uwagę właściwości zdrowotne, produkt ten klasyfikuje się o wiele wyżej niż cukier biały. Jest produktem, który wykazuje korzystny, jednak znikomy, pozytywny wpływ na zdrowie. Na rynku, obecne są produkty stanowiące lepsze źródło składników bioaktywnych zawartych w cukrze kokosowym, czy też substancje słodzące o bardziej korzystnym wpływie na zdrowie. Warto także napomknąć o jego wysokiej cenie (co najmniej 20 zł/kg). Mając do wyboru cukier, cukier kokosowy, erytrol czy ksylitol, po analizie kosztów i korzyści, skłaniałabym się ku dwóm ostatnim.

Bibliografia

1. Is coconut sugar good for you: The truth [Internet]. [cytowane 3 kwiecień 2020]. Dostępne na: https://www.medicalnewstoday.com/articles/323047
2. 5 Not-So-Sweet Facts About Coconut Sugar [Internet]. Dave Asprey Blog. 2015 [cytowane 3 kwiecień 2020]. Dostępne na: https://blog.daveasprey.com/5-not-so-sweet-facts-about-coconut-sugar/
3. Kaur N, Gupta AK. Applications of inulin and oligofructose in health and nutrition. J Biosci. grudzień 2002;27(7):703–14. 
4. Kulczyński B, Gramza-Michałowska A. Właściwości prozdrowotne fruktanów typu inuliny. Medycyna Rodzinna 
5. Trinidad TP, Mallillin AC, Sagum RS, Encabo RR. Glycemic index of commonly consumed carbohydrate foods in the Philippines. Journal of Functional Foods. 1 październik 2010;2(4):271–4. 
6. Alternative sugars: Coconut sugar [Internet]. British Dental Journal. 2017 [cytowane 3 kwiecień 2020]. Dostępne na: https://www.nature.com/articles/sj.bdj.2017.1011
7. Flavanols and Anthocyanins in Cardiovascular Health: A Review of Current Evidence [Internet]. [cytowane 3 kwiecień 2020]. Dostępne na: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2871133/
8. FoodData Central [Internet]. [cytowane 3 kwiecień 2020]. Dostępne na: https://fdc.nal.usda.gov/fdc-app.html#/food-details/591630/nutrients
9. Związki polifenolowe w owocach i warzywach • Medycyna Rodzinna 4/2011 • Czytelnia Medyczna BORGIS [Internet]. [cytowane 3 kwiecień 2020]. Dostępne na: http://www.czytelniamedyczna.pl/3918,zwiazki-polifenolowe-w-owocach-i-warzywach.html
10. Trinidad, T. P. (n.d.). Nutritional and health benefits of coconut sap sugar/syrup (http://www.pca.da.gov.ph/coconutrde/images/sugarpdfs/TPTrinidad_FNRI.pdf)