Dieta w chorobie nowotworowej

NIECH TWÓJ POKARM BĘDZIE TWOIM JEDYNYM LEKARSTWEM Hipokrates (460-377 p. n. e.)

Kuchnia dietetyczna to druga apteka szpitala, gdyż istnieje ogrom schorzeń, które nie wymagają hospitalizacji, a chory może normalnie funkcjonować pod warunkiem przestrzegania odpowiedniej diety. Światowy Fundusz Badań nad Rakiem (World Cancer Research Fund) wskazuje na brak całkowitej pewności w zależności diety i rozwoju nowotworu.

Wpływ diety na chorobę nowotworową

Informacje o wpływie diety na chorobę nowotworową oparte są na wynikach badań epidemiologicznych i tylko częściowo na doświadczeniach na zwierzętach czy hodowlach tkankowych. Blokuje to w znacznym stopniu dowiedzenie wielu badawczych hipotez. Doświadczenia nad zależnościami przyczynowymi między odżywianiem się, poszczególnymi składnikami produktów żywnościowych a powstawaniem nowotworów są trudne, gdyż od pierwszych procesów zachodzących w DNA a rozwojem guza mija kilka, kilkanaście lat, w których to dieta człowieka zmienia się czasem wielokrotnie. Badacze z tego względu nie zawsze mogą wyciągnąć bezpośrednie wnioski. Napływa jednakże coraz więcej badań utwierdzających w przekonaniu, że odpowiednia dieta ma ogromne znaczenie w zminimalizowaniu ryzyka rozwinięcia się choroby nowotworowej.

Styl życia w walce z rakiem

W czasach, gdy nie ma lekarstwa na choroby nowotworowe profilaktyka oraz dolegliwości powinny być w centrum uwagi. Naukowcy z American Istitute Cancer Research deklarują, że prawidłowy styl życia i odpowiednia dieta minimalizują niebezpieczeństwo rozwoju nowotworów nawet o 40%. Aspekt żywienia w chorobie nowotworowej jest tematem bardzo intensywnie poruszanym na forum medycznym. Coraz więcej badań wskazuje na profilaktyczne działanie poszczególnych składników pokarmowych. Edukacja żywieniowa pacjentów onkologicznych powinna stanowić ważny element leczenia.

Pacjenci z chorobą nowotworową niemal codziennie zasypywani są mnóstwem informacji dotyczących leczenia, odpowiedniego sposobu żywienia. Nie rzadko czują się zagubieni, gdyż informacje nie zawsze są prawdziwe, a bardzo często wzajemnie się wykluczają. Jaką powinni stosować dietę?

Jaka dieta jest odpowiednia?

Wegetariańską, azjatycką, śródziemnomorską, o obniżonym indeksie glikemicznym czy może inną? Badania wskazują, że najważniejsza jest synergia składników o działaniu przeciwnowotworowym. Pamiętajmy, że mowa jest o składnikach pochodzenia naturalnego, a nie syntetycznego (leki, suplementy). Diety: wegetariańska, śródziemnomorska oraz o obniżonym indeksie glikemicznym zawierają dużo produktów spożywczych/surowców, których składniki/składnik mają udowodnione działanie przeciwnowotworowe. Warzywa, rośliny strączkowe, owoce i wiele innych produktów powinno znajdować się na naszym talerzu niemal codziennie. Stosowanie się do kilku zasad diety wegetariańskiej i śródziemnomorskiej pomoże nie tylko w profilaktyce choroby nowotworowej, ale również w utrzymaniu należnej masy ciała. Zapobieganie nadwadze i otyłości stanowi jeden z czynników walki z rakiem, przede wszystkim jelita grubego i piersi. Wspomniane diety wykazują działanie ochronne przed chorobą nowotworową, które może wynikać z podaży dużej ilości naturalnych antyoksydantów oraz błonnika pokarmowego. Kolejną wspólną cechą diet jest brak lub bardzo rzadka obecność w codziennym jadłospisie, czerwonego mięsa, którego składniki mogą wpływać na wzrost ryzyka raka jelita grubego.

Dobroczynny wpływ warzyw potwierdza metaanaliza badań obserwacyjnych z 2006 roku, która wykazała, że spożycie już 1 porcji warzyw lub owoców zmniejsza niebezpieczeństwo rozwoju nowotworów jamy ustnej i krtani.

Czym z kolei charakteryzuje się dieta azjatycka?

Przede wszystkim bogactwem błonnika pokarmowego, owoców, warzyw, naturalnych antyoksydantów, niewielką kalorycznością oraz niską zawartością nasyconych kwasów tłuszczowych. Dodatkowym atutem diety azjatyckiej jest stosunkowo wysokie spożycie zielonej herbaty, owoców morza, ryb oraz niskie czerwonego mięsa i produktów wysoko przetworzonych. Kuchnia azjatycka słynie z częstego wykorzystywania soi i jej produktów do różnego rodzaju dań. Soja jest produktem bogatym w izoflawony i inne związki o działaniu prewencyjnym w walce z rakiem. Doniesienia literaturowe opisują m. in. zmniejszone ryzyko rozwoju raka piersi wśród azjatyckich kobiet.

Zalecane produkty

Badania wykazują, właściwości zmniejszające ryzyko rozwoju choroby nowotworowej, następujących składników:

Składnik	Źródło w pożywieniu	Wybrane działanie
Selen	Podroby, skorupiaki, ryby, czosnek, grzyby, suche nasiona roślin strączkowych	P Raka jelita grubego + naturalny antyoksydant + P powstawania gruczolaków jelita
Witamina C	Natka pietruszki, czerwona papryka, czarna porzeczka, cytrusy	P Raka żołądka
Witamina D3	Ryby morskie i oleje rybie	P Raka jelita grubego
Ca2	Mleko i przetwory mleczne	P Raka jelita grubego + P nawrotów gruczolaków
Błonnik pokarmowy	Pełnoziarniste produkty zbożowe (kasza gryczana, jęczmienna, pieczywo graham, razowe, dziki i brązowy ryż, brązowe makarony)	P prawdopodobnie raka okrężnicy i jelita grubego + ograniczone dowody P raka przełyku
Resweratrol	Czerwone wino wytrawne, winogrona	P wzrostu komórek nowotworowych w tym jelita grubego
Kurkumina	Kurkuma	P raka jelita grubego +nowotworów wątroby + P chorób zapalnych jelita (ch. Leśniowskiego – Crohna, wrzodziejące przewlekłe zapalenie jelita grubego) + P objawów IBS
Kwas elagowy	Maliny, truskawki, borówki	Hamowanie fazy inicjacji3
Siarczek diallilu	Czosnek	P stanów zapalnych
Epigalokatechiny	Zielona herbata	P raka jelita grubego, żołądka, trzustki i płuc
Likopen	Pomidory, sosy pomidorowe	P nowotworów prostaty
Sulforafan	Brokuły	P raka jelita grubego
Glukozynolany	Warzywa kapustne: kapusta, brokułu, kalafior, brukselka, jarmuż, rzepa	P nowotworów jelita grubego
Kwasy tłuszczowe omega – 3	Tłuste ryby morskie np. łosoś, śledź, makrela, halibut, ale również siemię lniane, orzechy, soja	P kacheksji nowotworowej4 + P guza sutka u myszy + hamowanie przerzutów
Probiotyki, prebiotyki, synbiotyki1	Fermentowane produkty mleczne: jogurty naturalne	P nowotworów jelita grubego
Kwas foliowy	Świeże owoce i zielone warzywa	P raka okrężnicy u mężczyzn i P raka odbytnicy u kobiet

(Tab. 1.) Wybrane składniki pokarmowe o działaniu zmniejszającym ryzyko rozwoju choroby nowotworowej.

Litera P w tabeli oznacza profilaktykę, np.: P raka jelita grubego czyli zapobieganie zmianom nowotworowym jelita grubego

Niestety w niektórych przypadkach z powyższej tabeli nie ma jednoznacznie udowodnionych twierdzeń naukowych, wynika to ze zbyt małej ilości dowodów. Najkorzystniejszym wyborem będzie, więc skonstruowanie takiej diety, która będzie łączyła w sobie cechy wszystkich opisanych wyżej diet. Będzie różnorodna i bogata w wiele produktów spożywczych.

Synergia diet w walce z rakiem

Nie zaleca się stosowania stricte tylko 1 z wymienionych diet. Najważniejsze to zachować podstawowe zasady zdrowego odżywiania, które pokrywają się z wieloma zasadami diety wegetariańskiej i śródziemnomorskiej i w których synergia i zróżnicowanie to fundamenty.

Wspólnym mianownikiem powyższych diet są:

• wysokie spożycie warzyw, owoców, błonnika pokarmowego i ryb morskich (osoby na diecie wegetariańskiej nie spożywają ryb),
• niskie spożycie czerwonego mięsa, alkoholu, produktów wysoko przetworzonych (osoby na diecie wegetariańskiej nie spożywają w ogóle mięsa),
• niski udział produktów będących źródłem nasyconych kwasów tłuszczowych,
• obecność dużej ilości produktów o niskim indeksie glikemicznym,
• niska energetyczność diet,
• znikoma ilość soli w diecie.

Przypisy:

¹Synbiotyki – połączenie probiotyków z prebiotykami

² Wciąż zbyt mała liczba badań naukowych (chociaż ich wyniki są jednoznaczne), nie pozwala rekomendować diety o zwiększonej ilości wapnia w zapobieganiu raka jelita grubego

³Inicjacja – jeden pierwszym etapem powstawania komórek nowotworowych. Polega na nieodwracalnej zmianie DNA komórki przez oddziaływanie szkodliwego czynnika chemicznego, wirusowego lub fizycznego.

⁴Kacheksja nowotworowa – tzn. wyniszczenie spowodowane obecnością choroby i związanymi z nią symptomami.