Prawidłowa dieta człowieka jest kluczowym czynnikiem stylu życia, który ma długofalowy wpływ na zdrowie narządu wzroku. Źródła naukowe podają, że około 250 milionów ludzi na całym świecie cierpi z powodu utraty wzroku. Wiodącymi przyczynami niedostatecznego widzenia jest zaćma, jaskra, zwyrodnienie plamki żółtej związanej z wiekiem oraz retinopatia cukrzycowa. Perspektywa starzejącego się społeczeństwa powoduje, że przewidywana liczba pacjentów dotkniętych problemami ze strony układu wzrokowego drastycznie wzrośnie w przeciągu kolejnych lat.
Etiologia chorób narządu wzroku
Etiologia chorób oczu jest złożona i ma charakter wieloczynnikowy. Za powszechny mechanizm sprawczy uważa się stres oksydacyjny oraz proces uszkodzenia komórek. Oko jest narządem o wysokiej ekspozycji na światło wysokoenergetyczne. Ze względu na wysokie zużycie tlenu, jest wyjątkowo podatne na działanie stresu oksydacyjnego. Czynniki te powodują generowanie reaktywnych form tlenu, które trwale uszkadzają oksydacyjnie tkanki oka. Współczesny świat medycyny bada rolę dietetycznych przeciwutleniaczy oraz potencjalne korzyści terapeutyczne witamin pod postacią suplementów diety.
Antyoksydanty a zwyrodnienie plamki żółtej
Zwyrodnienie plamki żółtej związanej z wiekiem charakteryzuje się występowaniem zmian zwyrodnieniowych w centralnym obszarze siatkówki oka i dotyczy osób powyżej 55 roku życia. Ten typ zwyrodnienia typowy jest dla populacji z obszarów Europy. Badania naukowe prowadzone nad potencjałem suplementów w zapobieganiu rozwojowi chorób narządu wzroku pokazują, że profilaktycznie stosowanie przeciwutleniających substancji oraz witamin nie zapobiega rozwojowi zwyrodnienia plamki żółtej związanej z wiekiem. Na czas od 4 do 10 lat badaniem objęto 75 000 osób. Pacjentów podzielono losowo na dwie grupy, w których przyjmowano preparat placebo oraz docelowe suplementy. Pacjenci przyjmowali preparaty zawierające witaminę E, beta-karoten oraz witaminę C. Zaobserwowano, że osoby przyjmujące suplementy diety mają podobne ryzyko rozwoju zwyrodnienia plamki żółtej tak jak pacjenci nie przyjmujący suplementów diety.
Kolejne badanie naukowe Age-Related Eye Disease Study przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych obejmowało 3640 osób ze zdiagnozowanym zwyrodnieniem plamki żółtej związanej z wiekiem. Każdego dnia podawano pacjentom preparaty składające się z kombinacji witaminy C, witaminy E, beta-karotenu, cynku, miedzi oraz placebo. Za główny wniosek przeprowadzonego badania przyjęto, że długoterminowa oraz codzienna suplementacja 500mg witaminy C, 400 IU witaminy E, 15mg beta-karotenu, 80mg tlenku cynku oraz 2mg tlenku miedziowego zmniejsza ryzyko rozwinięcia się choroby oczu. Druga edycja badania Age-Related Disease Study wykazała, że dodanie luteiny oraz zeaksantyny i/lub kwasów tłuszczowych omega-3 do formuły preparatu pierwszej edycji badania nie było związane ze znaczącym zmniejszeniem ryzyka rozwoju zwyrodnienia plamki żółtej. Luteina oraz zeaksantyna należą do grupy karotenoidów, które są składnikami pigmentu plamki żółtej. Dzięki ich właściwościom przeciwutleniającym, pełnią rolę ochronną w siatkówce i są naturalnym filtrem dla niebieskiego światła.
Dieta może zmniejszać ryzyko zaćmy
Zaćma jest chorobą narządu wzroku, która definiowana jest jako zmętnienie soczewki oka. Źródła naukowe podają, że około 60 milionów ludzi na całym świecie są osobami niedowidzącymi z powodu zaćmy. W miarę starzenia się narządu wzroku w soczewce dokonują się zmiany zwyrodnieniowe, które prowadzą do utraty jej przeźroczystości oraz krystaliczności. Przyjmuje się, że reakcje utleniania w soczewce są głównym czynnikiem w mechanizmie uszkodzenia tkanek oka. Doniesienia naukowe podają, że dieta zawierająca prawidłowy udział witaminy C, witaminy E oraz karotenoidów (luteiny oraz zeaksantyny) pozwala zmniejszyć ryzyko zaćmy.
Co z krótkowzrocznością?
🔎 Przegląd badań i meta-analiza [4] wykazały, że odpowiednie spożycie makroskładników (węglowodany, białka i tłuszcze), nie wpływa na ryzyko rozwoju krótkowzroczności u osób poniżej 18. roku życia. Wyniki sugerują brak związku między zbilansowanie tych składników a wadą refrakcji. W innym badaniu wskazano, że u mężczyzn w wieku do 40 lat większe spożycie rafinowanych węglowodanów wiązało się z wyższym ryzykiem krótkowzroczności. Zależność ta nie była widoczna u kobiet. Co ciekawe, potwierdzono też, że wyższy poziom wykształcenia zwiększa ryzyko krótkowzroczności u obu płci [5].
Żywienie na dobry wzrok
Dla optymalizacji oraz w trosce o jakość wzroku należy spożywać produkty bogate w naturalne karotenoidy. Luteina, zeaksantyna oraz beta-karoten występują w warzywach o zabarwieniu zielonym, czerwonym, żółtym. Skład oraz udział poszczególnych składników w roślinach zależy od miejsca wzrostu, gatunku, nasłonecznienia oraz okresu zbioru.
| Luteina + zeaksantyna w 100 g produktu | Beta-karoten w 100 g produktu | |
| Brokuły | 0,78 – 3,5 mg | 0,2 – 2,42 mg |
| Brukselka | 0,92 – 1,59 mg | 0,43 – 1,02 mg |
| Kapusta biała | 0,084 – 0,45 mg | 0,01 – 0,41 mg |
| Kapusta czerwona | 0,026 – 0,15 mg | 0,015 – 0,05 mg |
| Jarmuż | 3,04 – 39,55 mg | 2,84 – 43,8 mg |
| Kalafior | 0,015 – 0,033 mg | b.d. |
| Szpinak | 4,4 – 11,94 mg | 3,25 – 5,6 mg |
| Sałata | 1,35 – 2,92 mg | 0,9 – 1,55 mg |
| Marchew | 0,3 – 0,51 mg | 6,15 – 9,02 mg |
| Seler | 0,23 – 7,2 mg | 0,15 – 2,9 mg |
| Cebula żółta | 0,015 – 0,016 mg | b.d. |
| Por | 1,9 – 3,68 mg | 1 – 3,19 mg |
| Ogórek | 0,47 – 0,84 mg | 0,13 – 0,27 mg |
| Pomidory | 0,076 – 0,43 mg | 0,21 – 0,89 mg |
| Papryka czerwona | 2,2 mg | 2,38 – 3,25 mg |
| Papryka żółta | 0,77 mg | 0,12 – 0,27 mg |
| Papryka zielona | 0,41 – 0,77 mg | 0,1 – 0,25 mg |
Bibliografia:
- Lawrenson J.G., Downie L.E., Nutrition and Eye Health, Nutrients, 2019, 11, 9, 2123.
- Gryszczyńska A., Gryszczyńska B., Opala B., Karotenoidy. Naturalne źródła, biosynteza, wpływ na ludzki organizm, Postępy fizjoterapii, 2011, 2, 127-143.
- Jankowska-Lech I., Grabska-Liberek I., Krzyżewska-Niedziałek A., Pietruszyńska M., Zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD) – choroba starzejących się społeczeństw, Postępy Nauk Medycznych, XXVI, 12, 2013, 868-873.
- Massoudi S, Azizi-Soleiman F, Yazdi M, Meghdadi Esfahani M, Heidari-Beni M, Kelishadi R. The association between macronutrients intake and myopia risk: a systematic review and meta-analysis. BMC Ophthalmol. 2024 Oct 29;24(1):472. doi: 10.1186/s12886-024-03738-6. PMID: 39472829.
- Berticat C, Venturini E, Daien V, Goldberg M, Zins M, Raymond M. Association between myopia and refined carbohydrate consumption: A cross-sectional study from the Constances cohort. Clin Nutr ESPEN. 2025 Mar 22;67:329-337. doi: 10.1016/j.clnesp.2025.03.033. Epub ahead of print. PMID: 40127763.
- Data pierwotnej publikacji: 13.05.2020
- Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 19.04.2025
