Dieta przy nadmiarze żelaza – co jeść, a czego unikać?
Nadmiar żelaza jest dla organizmu naprawdę niebezpieczny – kiedy ten pierwiastek odkłada się w organizmie, dochodzi do zniszczeń tkanek i narządów (m.in. wątroby, serca, trzustki, przysadki mózgowej, stawów). Za ten stan rzeczy najczęściej odpowiada choroba genetyczna – hemochromatoza pierwotna, związana ze zmianami w genie HFE. Co zatem jeść, a czego unikać, jeśli w organizmie występuje nadmiar żelaza?
Produkty, które warto włączyć do diety
Najlepiej spożywać te produkty, które obniżają wchłanianie żelaza, czyli przede wszystkim nabiał [1]. Absorpcję zmniejszają też kawa lub herbata do posiłku. Dobrze spożywać również dużo warzyw i owoców, które zawierają antyoksydanty, bogate w błonnik orzechy, ryż i nasiona [2], a także białe makarony i pieczywo, kasze oraz ziemniaki [1].
Produkty, których lepiej unikać (lub całkowicie wyeliminować)
Lepiej unikać produktów bogatych w żelazo (przede wszystkim to łatwo przyswajalne). Chodzi głównie o czerwone mięso (m.in. wołowinę i wieprzowinę) [2]. Dobrze ograniczyć również spożywanie żółtek jaj, ciemnego pieczywa i makaronów, fasoli, grochu czy owsa [1].
Warto zminimalizować także wykorzystywanie w kuchni produktów, które zwiększają wchłanianie żelaza. Jakich? Przede wszystkim alkoholu (jeśli doszło do uszkodzenia wątroby, należy go całkowicie wyeliminować) i słodkich napojów czy przekąsek. Zaleca się też eliminację owoców morza z diety (mogą zawierać bakterię Vibrio vulnificus – niebezpieczną dla osób z nadmiarem żelaza) [2].
Witamina C – uważaj na nią
Witamina C wzmaga wchłanianie żelaza. Z tego powodu najlepiej nie suplementować jej w dawce większej niż 200 mg [2]. Nie należy łączyć w jednym posiłku także produktów bogatych w witaminę C z produktami bogatymi w żelazo [1]. Dużo witaminy C zawierają m.in. papryka, kiszonki, pomidory, porzeczki, truskawki i cytrusy.
Hemochromatoza? Sama dieta nie wystarczy…
Chociaż dieta uboga w żelazo jest w przypadku chorych na hemochromatozę wskazana, nie doprowadzi ona do obniżenia nagromadzonego już pierwiastka (w postaci ferrytyny). Będzie natomiast pomocna w zapobieganiu kumulacji jego dodatkowych ilości.
Aby usunąć z organizmu nadmiar żelaza i zapobiec dalszemu rozwojowi choroby (a także cofnąć niektóre obecne już objawy) najczęściej stosuje się upusty krwi, na początku 1-2 razy w tygodniu. To dla znacznej większości chorych bezpieczna i naturalna metoda leczenia. Obniżenie poziomu ferrytyny (nagromadzonego żelaza) do prawidłowych wartości trwa zazwyczaj 3-6 miesięcy od rozpoczęcia upustów krwi [3].
Źródła:
[1] Dieta w hemochromatozie, materiały edukacyjne Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie.
[2] Iron Disorders Institute, Diet Recommendations for Hemochromatosis, 2006.
[3] EASL, EASL practical guidance for HFE hemochromatosis, “Journal of Hepatology” 2010, vol. 53, 3-22.
