Strefa dla zalogowanych >Dysfagia. Zaburzenia połykania: przyczyny i postępowanie dietetyczne
Dysfagia to schorzenie powodujące problemy w połykaniu pokarmów stałych oraz płynów. Może występować u osób z różnych grup wiekowych. Najczęściej jednak na występowanie tej choroby narażone są osoby starsze |1|. Podczas karmienia, może dochodzić do zachłyśnięć, co w wielu przypadkach skutkuje stanem zagrożenia życia. Jakie działania należy podjąć w tym przypadku? Czy żywienie doustne będzie bezpieczne dla zdrowia pacjenta?
Czym jest dysfagia?
Dysfagia to zaburzenie, w wyniku którego może dochodzić do trudności w formowaniu kęsa pokarmowego. Przemieszczanie się pokarmu z jamy ustnej do przewodu pokarmowego także okazuje się niełatwe |5|.
Przyjmowanie posiłków jest znacznie utrudnione. W wyniku tego u wielu seniorów obserwuje się niedożywienie i odwodnienie. A sama próba przyjęcia pokarmu w standardowy sposób stwarza ryzyko zachłyśnięcia i powstania zachłystowego zapalenia płuc |1,5|.
Wyróżnia się dwa rodzaje dysfagii:
- Przełykowa – utrudniająca przechodzenie pokarmu przez przełyk
- Przedprzełykowa – blokująca przejście kęsa z jamy ustnej do przełyku |5|
Przyczyny zaburzeń połykania
Wymienia się wiele dolegliwości, które umożliwiają rozwój dysfagii. Mogą dotyczyć praktycznie każdego układu w organizmie człowieka. Najczęściej jednak utrudnione połykanie związane jest z zaburzeniami układu pokarmowego |3|. Często obserwuje się patologie w obrębie jamy ustnej, gardła czy nieodpowiednią perystaltykę przełyku.
Konsekwencje zdrowotne
U osób ze zdiagnozowaną dysfagią podczas spożywania posiłku kęs pokarmowy nie może przejść przez przełyk. Może powodować to ból czy podrażnienia |2|. Wówczas przyjmowanie pokarmu oraz płynów jest znacznie utrudnione. Skutkuje to odwodnieniem pacjenta oraz spadkiem masy ciała w wyniku niedożywienia.
Zdarzają się także sytuacje, w których pokarm zostaje całkowicie zablokowany i dochodzi do zakrztuszenia. Jest to zjawisko szczególnie niebezpieczne, a niekiedy śmiertelne |3|.
Dieta i sposób żywienia przy zaburzeniach połykania
Kwestią budzącą wiele wątpliwości okazuje się rodzaj żywienia w przypadku dysfagii. Jeżeli problem przełknięcia dotyczy tylko płynów, wówczas można je zagęścić i w takiej formie podawać choremu |3|. Rozwiązaniem wartym uwagi są również nutridrinki, czyli gotowe preparaty doustne dostępne w aptekach. Umożliwiają dostarczenie odpowiedniej ilości kalorii mimo niewielkiej objętości.
Inne postępowanie należy wdrożyć, jeśli problem połykania pojawia się podczas spożywania posiłków o konsystencji stałej. W tym przypadku niedozwolone jest podawanie pokarmu w niezmienionej formie. Należy go więc rozdrobnić, najlepiej doprowadzić do konsystencji papki. W tej odsłonie pokarm powinien być łatwiejszy do przełknięcia |4|. Należy jednak pamiętać, że nawet przy mocno zmiksowanej potrawie wartość energetyczna powinna być odpowiednia.
Kiedy jednak objawy dysfagii nasilają się i chory zupełnie nie może przełykać, zaleca się wprowadzenie żywienia dojelitowego. Jest to żywienie sztuczne i wymaga wprowadzenia sond lub zgłębników do przewodu pokarmowego |6|. Rozwiązanie to powinno być stosowane tylko, wtedy gdy osoba chora nie jest w stanie przyjąć pokarmu w żaden inny sposób.
Styl życia i nawyki żywieniowe pacjentów z dysfagią
Najbardziej skuteczną terapią okazuje się metoda stymulacji termicznej lub dotykowo – termicznej. Osobę chorą należy nauczyć odpowiednich technik ułatwiających połykanie. Ważne jest także ustawienie ciała w odpowiedniej pozycji |7|. Przydatne są również ćwiczenia języka, dzięki którym proces formowania kęsa pokarmowego powinien przebiegać sprawniej.
Niezbędnym elementem terapii jest zmiana nawyków żywieniowych. Szczególnie w pierwszym etapie leczenia należy całkowicie zrezygnować ze spożywania pokarmów stałych. Powinny być mocno rozdrobnione, a najlepiej przetarte do konsystencji papki |6|. Ważne jest również zadbanie o właściwą atmosferę podczas spożywania posiłku. Jedzenie w pośpiechu i roztargnieniu nie zadziała na korzyść pacjenta.
Zaleca się powolne spożywanie pokarmów i płynów z uwzględnieniem ich temperatury. Zbyt gorący pokarm może bowiem podrażniać ściany przełyku |7|. W trakcie całego procesu leczenia należy zachęcać chorego do jedzenia. Nie tylko za pomocą kolorystyki pokarmu, ale również smaku i zapachu. W pobudzaniu odruchu połykania pomocne może być np. ssanie lizaków lub żucie np. gumy.
Podsumowanie
Dysfagia to schorzenie szczególnie niebezpieczne dla seniorów. Utrudnione połykanie często jest przyczyną niedożywienia, odwodnienia czy śmiertelnych w skutkach zakrztuszeń. Kluczowy element terapii to dobór skutecznej metody karmienia. Zaleca się żywienie doustne pokarmem mocno rozdrobnionym. W przypadku chorych, w bardzo zaawansowanym stadium dysfagii, niezbędne jest wprowadzenie żywienia dojelitowego.
Bibliografia:
- Sura, L., Madhavan, A., Carnaby, G., & Crary, M. A. (2012). Dysphagia in the elderly: management and nutritional considerations. Clinical interventions in aging, 7, 287–298. https://doi.org/10.2147/CIA.S23404
- Potulska, A., Friedman, A., Królicki, L., & Spychala, A. (2003). Swallowing disorders in Parkinson’s disease. Parkinsonism & related disorders, 9(6), 349-353.
- Murry, T., Carrau, R. L., & Chan, K. (2020). Clinical management of swallowing disorders. Plural Publishing.
- Gallegos, C., Brito-De La Fuente, E., Clavé, P., Costa, A., & Assegehegn, G. (2017). Nutritional aspects of dysphagia management. Advances in food and nutrition research, 81, 271-318.
- Davis, L. A., & Thompson Stanton, S. (2004). Characteristics of dysphagia in elderly patients requiring mechanical ventilation. Dysphagia, 19(1), 7-14.
- Becker, R., Nieczaj, R., Egge, K., Moll, A., Meinhardt, M., & Schulz, R. J. (2011). Functional dysphagia therapy and PEG treatment in a clinical geriatric setting. Dysphagia, 26(2), 108-116.
- Panebianco, M., Marchese-Ragona, R., Masiero, S., & Restivo, D. A. (2020). Dysphagia in neurological diseases: a literature review. Neurological Sciences, 41(11), 3067-3073.
