Forsycja — nie tylko dla ozdoby! Jakie ma właściwości prozdrowotne?

Forsycja bardzo często jest uprawiana w polskich ogrodach jako krzew ozdobny. Zakwita wczesną wiosną i uwodzi żółtym kolorem swoich kwiatów. Warto jednak wiedzieć, że kwiaty te, nie tylko ozdabiają ogród budzący się do życia po zimie. Mają także cenne właściwości zdrowotne, o których opowiem w dalszej części artykułu.

Charakterystyka forsycji

Forsycja jest krzewem należącym do rodziny oliwkowatych. Pochodzi z Azji Wschodniej, gdzie jest bardzo dobrze znana w medycynie tradycyjnej [1]. Gatunkiem typowym jest forsycja zwisła — Forsythia suspensa. W języku chińskim znana jest jako „Lianqiao”. Warto nadmienić, iż nazwa rodzajowa rośliny upamiętnia szkockiego botanika Williama Forsytha, który pełnił funkcję dyrektora ogrodów przy pałacu Kensington w Londynie.

Gatunki forsycji

Możemy wyróżnić jedenaście gatunków forsycji, z czego w Polsce uprawiane są głównie trzy z nich:

Forsycja zwisła – osiąga nawet do 3 m wysokości. Jej długie, wiszące gałęzie często sięgają aż do ziemi. Na wiosnę zakwitają na nich bardzo intensywne żółte kwiaty;

Forsycja pośrednia — jest najpopularniejszym oraz najczęściej spotykanym gatunkiem w polskich ogrodach. Istnieje wiele odmian forsycji pośredniej, a najbardziej popularne z nich to „Maluch” oraz „Spectabilis”;

Forsycja koreańska — osiąga około 1,5-2 m wysokości. Jest odporna na niskie temperatury.

Uprawa oraz okres kwitnienia forsycji

Okres kwitnienia forsycji przypada od połowy marca do początku maja (w zależności od gatunku i odmiany).

Uprawa forsycji wymaga przede wszystkim nasłonecznionego, osłoniętego od wiatru miejsca, ewentualnie półcienia (w miejscach nasłonecznionych lepiej kwitnie). Gleba powinna być żyzna, lekka, wilgotna. Na podłożu piaszczystym, suchym jej liście mogą szybko zwiędnąć. Należy również podkreślić, że forsycja jest odporna na duże mrozy.

Związki występujące w forsycji oraz ich właściwości prozdrowotne

Forsycja jest dobrym źródłem flawonoidów, czyli związków bioaktywnych, występujących w roślinach [2]. Pełnią szereg funkcji m.in. nadają one roślinom barwę, regulują ich wzrost, a także chronią rośliny przed atakami grzybów, pleśni oraz szkodników.

Flawonoidy mają bardzo pozytywny wpływ na zdrowie. Wykazują działanie przeciwzapalne, przeciwnowotworowe, przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne, a nawet przeciwalergiczne [3]. Oczywiście trzeba również wspomnieć o właściwościach antyoksydacyjnych – polegających na zmniejszaniu aktywności enzymów uczestniczących w syntezie wolnych rodników. Flawonoidy usuwają z organizmu metale, które są odpowiedzialne za procesy oksydacyjne.

Przykładowe związki flawonowe występujące w kwiatach forsycji to lignany, antocyjany, kwercetyna oraz rutyna [2, 4, 5, 6]. Szczególną uwagę należy zwrócić na rutynę, która wzmacnia oraz uszczelnia naczynia krwionośne, przez co zapobiega powstawaniu tzw. pajączków. Poprawia również elastyczność ścian naczyń krwionośnych, co pomaga niwelować obrzęki oraz opuchliznę [7].

Dodatkowo forsycja zawiera saponiny, czyli związki chemiczne zaliczane do glikozydów (substancji będącymi pochodnymi cukrów) [8]. Swoją nazwę (z łac. „sapo”, czyli mydło) zawdzięczają swoim właściwościom piorącym, ponieważ przez wiele lat były używane jako środek zastępczy dla mydła. Ponadto saponiny charakteryzują się m.in. działaniem moczopędnym, wykrztuśnym, przeciwzapalnym, a także wspomagają procesy trawienne.

Domowe sposoby na wykorzystanie forsycji

Jadalne kwiaty

Kwiaty forsycji można spożywać „prosto z krzaczka”. Są wspaniałym, kolorowym dodatkiem do potraw, sałatek, napojów. Ich smak można określić jako delikatnie gorzki, orzechowy. Jeśli chcemy mieć dostęp do kwiatów przez cały rok, warto je ususzyć.

Napar

Bardzo dobrym sposobem będzie przygotowanie naparu. Taki lekko słodkawy roztwór można traktować jako napój wzmacniający, polecany szczególnie w okresie przeziębienia. Idealnie sprawdzi się również jako tonik do twarzy — flawonoidy zawarte w kwiatach forsycji wykazują działania opóźniające procesy starzenia [9].

Napar można także wykorzystywać do przemywania oczu przy zapaleniu spojówek, płukania gardła albo przemywania ran.

Jak przygotować taki napar? Garść świeżych lub suszonych kwiatów forsycji należy delikatnie zwilżyć spirytusem. Następnie zalać 2 szklankami wrzącej wody, przykryć i odstawić na 40 min. Po tym czasie przecedzić. Napar należy popijać przez cały dzień małymi łyczkami. 

Nalewka z forsycji

Z kwiatów forsycji można zrobić leczniczą nalewkę. Zrobione z nich wodno-alkoholowe wyciągi wykazują działanie przeciwzapalne, rozkurczowe, uspokajające, a także obniżają poziom cukru we krwi. Zaleca się spożywanie około 10 ml roztworu dziennie.

W celu wykonania nalewki należy świeżo zebrane kwiaty zwilżyć spirytusem i pozostawić na 15 min. Następnie zalać je alkoholem i zamknąć naczynie. Odstawiamy w ciepłe, ciemne miejsce na 14 dni. Co 2-3 dni należy wstrząsnąć naczyniem. Po tym czasie roztwór należy przecedzić i w ciemnym naczyniu odstawić w chłodne miejsce na około 3 miesiące. 

Kiedy zbierać i jak suszyć kwiaty?

Zbiory kwiatów forsycji powinny odbywać się od razu po ich rozwinięciu lub gdy są jeszcze na wpół otwarte. Najlepszy czas na zbiory to suche, słoneczne dni, w godzinach przedpołudniowych, gdy kwiaty są podczas największego rozkwitu. Właśnie wtedy rośliny mają najwięcej substancji aktywnych. Trzeba również nadmienić, aby zbiory odbywały się w miejscach niezanieczyszczonych – należy unikać krzewów rosnących przy drodze.

Suszenie kwiatów można przeprowadzić m.in. na trzy sposoby:

• W piekarniku – w temperaturze 40°C, czas ok.4h
• W suszarce do grzybów i owoców – temp. 40°C, czas ok.1h
• Naturalnie – w temperaturze nie wyższej niż 40°C, w przewiewnym, a zarazem ciemnym miejscu. Dzięki temu kwiaty zachowają swój kolor.

Niestety dostępność w sklepach gotowego suszu, nalewek czy syropów jest mocno ograniczona. Zazwyczaj produkty te można kupić w okresie kwitnienia forsycji. Dlatego też, gdy mamy możliwość samodzielnych zbiorów, warto to wykorzystać.

Przeciwwskazania i działania niepożądane

Kwiaty forsycji wykazują szereg właściwości prozdrowotnych, jednak trzeba też wspomnieć o jej negatywnym oddziaływaniu na ludzki organizm. Mianowicie kwiaty forsycji mogą obniżać krzepliwość krwi [6]. Powinny o tym pamiętać osoby, które mają problemy z krzepnięciem krwi.

Forsycji nie powinny także nadużywać kobiety w ciąży oraz mamy karmiące piersią. Nie przeprowadzono w tym zakresie żadnych badań dotyczących możliwych działań niepożądanych.

Podsumowanie

Forsycja to popularny krzew ozdobny, który zakwita wczesną wiosną. Wówczas można podziwiać piękny, żółty kolor kwiatów. Ponadto jest rośliną niewymagającą i łatwą w uprawie. Wykazuje wiele właściwości prozdrowotnych m.in. działanie przeciwutleniające, przeciwzapalne, przeciwnowotworowe, przeciwalergiczne oraz przeciwbakteryjne.

Bibliografia:

1. W. Wang, H. Yu, J. Wang, W. Lei,J. Gao, X. Qiu, J. Wang. The Complete Chloroplast Genome Sequences of the Medicinal Plant Forsythia suspensa (Oleaceae). Int J Mol Sci. 2017 Nov; 18(11): 2288.
2. Guo, A. Liu, M. Ye, M. Yang, D. Guo. Characterization of phenolic compounds in the fruits of Forsythia suspensaby high-performance liquid chromatography coupled with electrospray ionization tandem mass spectrometry. Rapid Communications in Mass Spectrometry. Volume21, Issue5. 15 March 2007. Pages 715-729
3. Zeng, Y. Xi, W. Jiang. Protective roles of flavonoids and flavonoid-rich plant extracts against urolithiasis: A review. Crit Rev Food Sci Nutr. 2019;59(13):2125-2135.
4. Michalak,A. Filipek, P. Chomicki,M. Pyza, M. Woźniak, B. Żyżyńska-Granica,J. P. Piwowarski, A. Kicel,M. A. Olszewska, A. K. Kiss. Lignans From Forsythia x IntermediaLeaves and Flowers Attenuate the Pro-inflammatory Function of Leukocytes and Their Interaction With Endothelial Cells. Front Pharmacol. 2018; 9: 401.
5. Negahdari, S. Bohlouli, S. Sharifi, S. M. Dizaj, Y. R. Saadat, K. Khezri, S. Jafari, E. Ahmadian, N. G. Jahandizi, S. Raeesi. Therapeutic benefits of rutin and its nanoformulations. Phytother Res. 2021 Apr;35(4):1719-1738.
6. Z. Dong, X. Lu, X. Tong, Y. Dong, L. Tang,M. Liu. Forsythiae Fructus: A Review on its Phytochemistry, Quality Control, Pharmacology and Pharmacokinetics.  2017 Sep; 22(9): 1466.
7. Ghorbani. Mechanisms of antidiabetic effects of flavonoid rutin. Biomed Pharmacother. 2017 Dec;96:305-312.
8. Juang, P. Liang. Biological and Pharmacological Effects of Synthetic Saponins. Molecules. 2020 Oct 27;25(21):4974.
9. Wen, Y. Jiang, J. Yang, Y. Zhao, M. Tian, B. Yang. Structure, bioactivity, and synthesis of methylated flavonoids. Ann N Y Acad Sci. 2017 Jun;1398(1):120-129.