Genisteina. Właściwości zdrowotne i źródła w żywności

Genisteina jest głównym przedstawicielem izoflawonów, występującym przede wszystkim w nasionach soi oraz innych roślinach strączkowych. Ze względu na szerokie zastosowanie zdrowotne stała się obiektem wielu badań. Na czym polega jej wyjątkowość i czy rzeczywiście warto, jest wzbogacić dietę w produkty sojowe? 

Źródła genisteiny

Głównym źródłem genisteiny jest soja i jej produkty pochodne (sery, mleko, napoje na bazie soi). Szacuje się, że zawartość genisteiny w nasionach soi waha się od 5,6 do nawet 276mg/100g. Średnio przyjmuje się wartość 81mg/100g. Kolejną grupą produktów bogatą w genisteinę są rośliny strączkowe, które razem z innym izoflawonem- daidzeiną występują w ilości 0,2-0,6mg/100g. Za ich najlepsze źródła uznaje się bób i ciecierzycę. Mniejsze ilości genisteiny znaleźć można w owocach, warzywach i orzechach. Ich zawartość jest zróżnicowana, a szacowany zakres wynosi od 0,03 do 0,2mg/100g [2].

Zawartość genisteiny w wybranych produktach spożywczych [3].

Źródło genisteiny	Zawartość w żywności (mg/100g)
Nasiona soi, świeże	80,99
Nasiona soi, suche	75,78
Chipsy sojowe	27,45
Nasiona soi, w puszce	25,15
Błonnik sojowy	21,68
Tofu smażone	18,43
Pasta sojowa	17,79
Jogurt sojowy	16,59
Napój sojowy	5,10
Makaron sojowy	3,70
Ser sojowy, mozzarella	2,60
Ser sojowy, parmezan	0,80
Mleko sojowe, beztłuszczowe	0,41

Właściwości zdrowotne genisteiny

Genisteina jest organicznym związkiem chemicznym należącym do grupy flawonoidów, a ściślej izoflawonów. W formie naturalnej jest nieaktywna. Dopiero pod wpływem kwasu solnego obecnego w soku żołądkowym i nieswoistych β-glukozydaz bakteryjnych przewodu pokarmowego ulega hydrolizie i przyjmuje formę aktywną. Ze względu na aktywność estrogenną nazywana jest fitoestrogenem. Działają agonistycznie lub antagonistycznie wpływa na pracę receptorów β-estrogenowych. Przypisuje jej się także istotną rolę w obniżeniu ryzyka rozwoju raka piersi, prostaty oraz przewodu pokarmowego, jak również działanie prewencyjne w nowotworach tarczycy [1].

Działanie przeciwnowotworowe

Przeciwnowotworowe działanie genisteiny wynika m.in. z jej właściwości przeciwutleniających, aktywności antyproliferacyjnej, działania proapoptycznego, hamowania angiogenezy oraz wpływu na cykl komórkowy [3]. Badania epidemiologiczne sugerują, iż spożywanie produktów bogatych w genisteinę może przyczynić się do zmniejszenia ryzyka zachorowalności na raka piersi, gruczołu krokowego, okrężnicy, tarczycy oraz nowotworów głowy i szyi [4]. Udowodniono także, że śmiertelność z powodu raka prostaty i sutka w populacji Dalekiego Wschodu, gdzie spożycie genisteiny wahała się w granicach 20-80mg dziennie była o 4-10 razy niższa niż w krajach Zachodu, gdzie jej spożycie wynosiło jedynie 1-3mg [3]. 

Działanie na układ hormonalny

Genisteina wykazuje znaczące podobieństwo strukturalne do steroidowego hormonu płciowego, którym jest 17-β-estradiol. Dzięki temu posiada ona zdolność do wiązania się z receptorem estrogenowym, co prowadzi do jego aktywacji [4]. Randomizowane badania przeprowadzone na grupie 90 kobiet po menopauzie w wieku 47-57 lat dowiodły, że stosowanie genisteiny przez 3 miesiące zmniejszyły częstość uderzeń gorąca o 22%, zaś stosowanie terapii hormonalnej o 53%. Wyniki te po roku stosowania były podobne i wynosiły odpowiednio 24% przy stosowaniu genisteiny oraz 54% w przypadku terapii hormonalnej. Powyższe badania potwierdzają wpływ genisteiny na receptory estrogenowe, a w konsekwencji potwierdzają jej efekt leczniczy w odniesieniu do uderzeń gorąca, charakterystycznych dla menopauzy [5].

Działanie na układ sercowo-naczyniowy

Genisteina wykazuje także pozytywny wpływ na pracę układu sercowo-naczyniowego. Metaanaliza 38 badań dowiodła, iż spożywanie 47 g białka sojowego dziennie spowodowało zmniejszenie cholesterolu całkowitego o 9,3%, cholesterolu frakcji LDL o 12,9% i triglicerydów o 10,5%. Dodatkowo przyczynia się do zwiększenia aktywności śródbłonkowej syntezy tlenku azotu, co powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych. Genisteina posiada również właściwości przeciwzapalne, wraz z daidzeiną hamują wytwarzanie białek chemotaktycznych monocytów oraz agregację płytek krwi wywołaną kolagenem [6].

Działanie na układ nerwowy

Badania przeprowadzone nad genisteiną wykazały, iż jest ona związkiem niezwykle skutecznym w usuwaniu agregatów białkowych, które stanowią przyczynę aż 70% chorób neurodegeneracyjnych. Co więcej, w przypadku modeli zwierzęcych powyższych chorób zauważono całkowite ustąpienie objawów kognitywnych i motorycznych. Ze względu na bezpieczeństwo stosowania oraz zdolność przenikania bariery krew-mózg genisteina jest kandydatem na skuteczny lek w chorobie Alzheimera, Huntingtona oraz innych spowodowanych agregacją białek [7]. 

Działanie na układ kostny

Wyniki badań epidemiologicznych dowodzą, że genisteina może mieć istotne znaczenie w profilaktyce osteoporozy. Ze względu na podobieństwo do ludzkich estrogenów może przeciwdziałać resorpcji tkanki kostnej. Dodatkowo wykazuje zdolność hamowania działania osteoklastów i pobudzania działania osteoblastów.

Jej działanie może być skuteczne w przypadku braku wspomnianych powyżej estrogenów m.in. w okresie menopauzy. Badania wykazały, iż leczenie wysokimi dawkami genisteiny znacznie zmniejszało utratę masy kostnej spowodowanej niedoborem estrogenów oraz pozytywnie wpływało na gęstość mineralną kości i markery metabolizmu kostnego u kobiet po menopauzie [8]. 

Podsumowanie

Analiza licznych badań potwierdza, że genisteina jest związkiem wykazującym szereg właściwości prozdrowotnych. Jej obecność w diecie może mieć korzystny wpływ na działanie wielu układów ludzkiego organizmu. Warto jest więc zadbać, aby w codziennej diecie znaleźć miejsce na soję oraz jej pochodne. Ich spożycie może znacznie zmniejszyć ryzyko wystąpienia wielu poważnych schorzeń. 

Bibliografia

1. Skrotnicka M, Golan M, Szmukała N. Rola naturalnych przeciwutleniaczy pochodzenia roślinnego w profilaktyce nowotworowej. Ann Acad Med Gedan. 2017, 47: 119-127.
2. Spagnuolo C, Russo GL, Orhan IE, Habtemariam S, Daglia M, Sureda A, Nabavi SF, Devi KP, Loizzo MR, Tundis R, Nabavi SM. Genistein and cancer: current status, challenges, and future directions. Adv Nutr. 2015, 6(4): 408-419.
3. Maliszewska M. Genisteina i 3,3′-diindolilometan w chemoprewencji nowotworów. Postępy fitoterapii. 2012, 4: 248-255.
4. Opolski A, Grynkiewicz G, Wietrzyk J, Radzikowski C. Genisteina i 3,3’-diindolilometan w chemoprewencji nowotworów. Postępy Fitoterapii. 2013, 3: 248-255.
5. Crisafulli A, Marini H, Bitto A, et al. Effects of genistein on hot flushes in early postmenopausal women: a randomized, double-blind EPT and placebo-controlled study. Menopause 2004, 11: 400-4
6. Pierzynowska K, Cyske Z, Gaffke L, Rintz E, Mantej J, Podlacha M, Wiśniewska K, Żabińska M, Sochocka M, Lorenc P, Bielańska P, Giecewicz I, Węgrzyn G. Potencjał autofagii indukowanej przez genisteinę w leczeniu chorób neurodegeneracyjnych. Postepy Biochem. 2021, 67(2): 117-129.
7. Bijak M, Połać I, Borowiecka M, Nowak P, Stetkiewicz T, Pertyński T. Isoflavones as an alternative to menopausal hormone therapy. Menopause Review/Przegląd Menopauzalny. 2010, 9(6): 402-406.
8. Gheribi E. Znaczenie fitoestrogenów roślinnych w profilaktyce osteoporozy. Postępy fitoterapii. 2012, 3: 192-196.