Glista ludzka. Glistnica: objawy, leczenie i jak uniknąć zakażenia glistą

Glistnica to choroba pasożytnicza układu pokarmowego, którą powoduje zakażenie glistą ludzką. Jest ona najczęstszą chorobą pasożytniczą na świecie. Według WHO zarażonych tym pasożytem jest nawet 1,4 miliarda ludzi. Najwięcej przypadków zachorowań odnotowuje się w krajach rozwijających się.

Można się nią zarazić poprzez niezachowanie standardów higieny, złe warunki sanitarne w domach, toaletach publicznych, brak dostępu do wody pitnej. Zjedzenie produktów nawożonych ściekami lub mającymi z nimi bezpośredni kontakt również predysponuje do zarażenia.

Duże skupiska ludzi, a w szczególności dzieci w szkołach i przedszkolach to kolejny czynnik mogący bezpośrednio wpłynąć na zwiększenie prawdopodobieństwa zarażenia glistnicą. Mimo że to wśród przedszkolaków zauważa się najwyższy odsetek infekcji tym pasożytem, o ryzyko zarażenia nie jest trudno, nawet gdy zachowamy dobrą praktykę higieniczną. Wystarczy zjeść niedokładnie umyty owoc lub warzywo, by być narażonym na tę chorobę [1,3,5].

Czym jest glista ludzka?

Wygląd, pochodzenie, gdzie może występować, długość życia, cykl życia

Glista ludzka to pasożyt z rodzaju nicieni o obłym kształcie. Są otoczone worem powłokowo-mięśniowym. Bytują w organizmie ludzkim, osiągając od 15 do 35 cm długości. Samice są większe od samców, osiągają 20-35 cm długości, podczas gdy samce od 15 do 30 cm. Dojrzałe nicienie mają białoróżową barwę, a ich jaja- żółtobrązową, kształtu owalnego [4].

Człowiek jest jedynym żywicielem, co oznacza, że kontakt ze zwierzętami nie stwarza ryzyka zarażenia. W zależności od klimatu oraz aktywności glisty, prawdopodobieństwo wniknięcia jej do organizmu jest różne. Wyliczono, że około 25% populacji światowej może być zarażonym glistą ludzką. W klimacie równikowym i zwrotnikowym, gdzie wilgotność i temperatura otoczenia jest wysoka, odsetek zarażeń jest dużo wyższy, niż średnia ta wskazuje. Ponadto aktywność wysoka, czyli wydalanie jaj w ilości około 200 000 na dobę, odporność na działanie czynników szkodliwych i ciepły klimat zwiększają szansę zarażenia [1,3].

Aby jaja glisty dojrzały, muszą dojrzewać w glebie od 3 do 4 tygodni, zanim zostaną zjedzone. Zainfekowanie dojrzałym jajem następuje drogą pokarmową. Jest to pierwsze stadium rozwoju glisty. Kolejno glista migruje przez układ wrotny, płuca, wstecznie- przez drogi oddechowe do tchawicy. Częstym objawem towarzyszącym zarażeniu jest kaszel, najczęściej występujący w nocy. Powoduje go podrażnienie nabłonka oddechowego. W płucach larwy bytują przez 10-14 dni, kolejno migrując do jelita cienkiego. Po około dwóch miesiącach od zakażenia przechodzą one w postać dorosłą. W jelicie cienkim, końcowym miejscu bytowania glisty, mogą one przeżyć nawet 2 lata! [1,3].

Jak się bronić przed zakażeniem glistnicą?

Działania prewencyjne odgrywają najważniejszą rolę w zwalczaniu glistnicy. Częste mycie rąk– szczególnie po kontakcie z ziemią i przed jedzeniem, dezynfekowanie przedmiotów codziennego użytku czy zabawek. Należy pamiętać, że unikanie niehigienicznych pomieszczeń i przedmiotów chroni przede wszystkim dzieci, które nie znają zasad higieny [2,3].

Objawy zakażenia glistą ludzką

Objawy infekcji zależą od umiejscowienia glisty w organizmie. Żyją one od żołądka do zastawki krętniczo-kątniczej (umiejscowionej pomiędzy jelitem cienkim a grubym). Kiedy środowisko staje się dla nich trudne do przeżycia, migrują do bardziej odpowiednich obszarów przewodu pokarmowego. To właśnie podczas wędrówki występują najbardziej dokuczliwe objawy. Do nich zalicza się między innymi: zapalenie trzustki, pęcherzyka żółciowego, niedrożność jelit czy ropień wątroby [5].

Glista ludzka produkuje silne toksyny w ludzkim organizmie. Są to między innymi: anafilotoksyny, hemolizyny i endokrynolizyny. Objawy, które można powiązać z zakażeniem, często zaczynają się od kaszlu nocnego. Ustępuje on samoistnie po około 2 tygodniach. Czasami występuje z krwawo zabarwioną wydzieliną płucną lub/i wymiotami [1,2,6].

Do innych objawów należą:

• nasilenie objawów alergicznych: suchy kaszel, łzawienie, zapalenie spojówki, obrzęki twarzy i rąk, świąd skóry, pokrzywka,
• wyższa temperatura ciała;
• złe samopoczucie;
• zaburzenia nerwowe: bezsenność, nadpobudliwość, apatia, objawy przypominające padaczkę, niespokojny sen,
• bóle brzucha, często nawracające;
• mdłości;
• brak łaknienia;
• wzdęcia;
• biegunka tłuszczowa na przemian z zaparciami;
• przy długiej glistnicy u dzieci: zahamowanie rozwoju psychicznego i fizycznego [1,2].

Najczęstszym ostrym powikłaniem infekcji glistnicą jest niedrożność jelita. Wskaźnik śmiertelności wśród dzieci do 10. roku życia z takim objawem wynosi 5,7%. Czasami niedrożność może ustąpić samoistnie po zastosowaniu farmakoterapii, jednak często wymagane jest leczenie operacyjne [5].

Diagnostyka glistnicy

Aby wykryć zarażenie glistą ludzką, należy wykonać badanie kału na obecność jaj. Preparaty kału podbarwia się płynem Lugola. Jaja można jednak pomylić z cząstkami pokarmowymi lub innymi, ponieważ nie są charakterystyczne. We wczesnym stadium infekcji (do około 14 dni) larwy mogą znajdować się w plwocinie pacjenta. W diagnostyce wczesnej infekcji glistą ludzką zaleca się wykonanie badania krwi. Hipergammaglubolinemia, eozynofilia, podwyższony poziom IgE mogą świadczyć o przebiegu glistnicy. W celu potwierdzenia diagnozy wykonywane są badania dodatkowe: RTG kontrastowe jamy brzusznej, USG [2,3,4].

Leczenie glistnicy i dieta

Leczeniu poddaje się tylko osoby z potwierdzoną glistnicą. Polega na podawaniu leków uniemożliwiających pobieranie glukozy przez glistę, powodując jej obumieranie. Substancjami czynnymi leków są: albendazol, mebendazol i pyrantel. Zaleca się również dietę niskowęglowodanową i bogatobiałkową.

W przypadku niedrożności jelit wdrożone zostaje również leczenie operacyjne, polegające na usunięciu dorosłych pasożytów z jelit w celu ich udrożnienia.

Domowe sposoby, jak np. jedzenie kwaśnej kapusty lub śledzi zwiększają ryzyko podrażnienia glist. W efekcie może to powodować pogorszenie objawów choroby. Jedynie skuteczność farmakoterapii jest równa 100%.

Warto wiedzieć…

• W Polsce zarażenia pasożytnicze przewodu pokarmowego występują rzadko, a najczęstszym z nich jest owsica [1].
• Szacuje się, że około 25% ludności może być nosicielem glisty ludzkiej, a w niektórych regionach (Afryka) chorych jest niemal 90%. W Polsce częstość jej występowania waha się od 1 do 18% [2].
• Glistnica może być ciężką chorobą, nie warto jej lekceważyć! Oto opis jednego z przypadków chorego na zarażenie glistą ludzką: „12-letni chłopiec trafił do szpitala z niedrożnością jelit. Usunięto mu operacyjnie kłębek ponad 500 dorosłych glist, które były przyczyną tego stanu. Po kilku dniach operację powtórzono, usuwając kolejnych 100 dorosłych glist. Następnie jeszcze raz powtórzono operację z podobnym skutkiem. Chłopiec jednak nie przeżył, pokonany przez penetrujące jego organizm glisty ludzkie” [2].
• Na tę chorobę i powikłania umiera rocznie około 60 000 osób na świecie [2].

Podsumowanie

Glistnica to poważna choroba pasożytnicza. Jeśli zauważymy u siebie część objawów, które mogą wskazywać na toczącą się infekcję, należy skorzystać z wizyty u lekarza. Nie warto próbować usunięcia nicieni na własną rękę, ponieważ może to tylko pogorszyć przebieg choroby. Warto pamiętać, że to dzieci są w największej grupie ryzyka. Nie wolno bagatelizować problemu, jeśli pociecha narzeka na stan zdrowia. Zachowanie dobrej praktyki higienicznej, mycie owoców i warzyw przed spożyciem skutecznie minimalizują ryzyko zarażenia glistą ludzką.

Bibliografia:

1. Popielska, J., Marczyńska, M., 2013.  Zarażenia pasożytnicze przewodu pokarmowego. Standardy Medyczne/ Pediatria. Tom 10, str. 474-479.
2. Hadaś, E., Derda, M., 2014. Pasożyty-zagrożenie nadal aktualne. Problemy Higieny Epidemiologicznej, 95(1): 6-13.
3. Bharti, B., Bharti, S., Khurana, S., 2017. Worm Infestation: Treatment and Prevention. Indian Journal Pediatric, DOI 10.1007/s12098-017-2505-z,
4. Błaszkowska, J., Ferenc, T., Kurnatowski, P., 2017. Zarys Parazytologii Medycznej. ISBN: 978-83-65625-92-2.
5. Yetim, I., Ozkan, O. V., Semerci, E., Abanoz, R., 2009. Rare cause of intestinal obstruction, Ascaris lumbricoides infestation: two case report. Cases Journal, doi: 10.4076/1757-1626-2-7970.
6. Andrade, A. M., Perez, Y., Lopez, C., Collazos, S. S., Andrade, A. M., Ramirez, G. O., Andrade, L. M., 2015. Intestinal Obstruction in a 3-year-old girl by Ascaris lumbricoides infestation. Medicine (Baltimore),April; 94(16): e655. doi: 10.1097/MD.0000000000000655