Centella asiatica (L.) Urban czyli wąkrotka azjatycka (gotu kola) jest rośliną z rodziny baldaszkowatych Umbelliferae. Jej nazwa pochodzi z języka syngaleskiego, gdzie “gotu” oznacza kielichowy kształt, a “cola” liść. Naturalnie występuje na obu półkulach w rejonach tropikalnych lub subtropikalnych. Można ją znaleźć wśród flory w rejonie Indii, Chin, Australii, Afryki, Południowej i Środkowej Ameryki, Madagaskaru czy Malezji. Dobrze rozwija się w miejscach o wysokiej wilgotności np. przy zbiornikach wodnych, skalistych, nasłonecznionych, ale także zacienionych, a jej kolor liści jest zmienny i uzależniony od miejsca, w którym się rozwija. Surowcem zielarskim jest część naziemna lub też cała roślina. Właściwości prozdrowotne C.asiatica były opisywane w najstarszym systemie lecznictwa – starohinduskiej Ajurwedzie. Swoje zastosowanie znalazła w procesie regeneracyjnym powłok skórnych, poprawia koncentrację i stymuluje proces myślowy.
Skład chemiczny
Gotu kola w swoim składzie zawiera liczne pentacykliczne saponiny triterpenowe: madekasozyd, azjatykozyd, scefoleozyd, braminozyd, centellozyd, tankunizyd, bramozyd oraz kwas bramnikowy, madekasowy, centelikowy, tankunikowy, azjatykowy. Wszystkie wymienione związki są wtórnymi metabolitami rośliny, które powstają w czasie jej naturalnego wzrostu i rozwoju oraz wpływają bezpośrednio na ostateczne właściwości farmakologiczne produktu. Do innych składowych należą: związki poliacetylenowe, monoterpeny, flawonoidy, seskwiterpeny, cukry – głównie glukoza oraz ramnoza, witaminy A, C, E, K oraz magnez.
Właściwości zdrowotne
Uczenie się, rozpoznawanie i pamięć
Badania prowadzone nad właściwościami C.asiatica wykazały, że preparaty na bazie rośliny stymulują pracę ośrodkowego układu nerwowego. Gotu Kola pobudza uwalnianie białka BDNF (Brain-derived neurotrophic factor – Neurotroficzny czynik pochodzenia mózgowego), które działa stymulująco na tworzenie nowych komórek mózgowych. Wspomagają przewodnictwo nerwowe poprzez działanie protekcyjne wobec dendrytów. Struktura ta odpowiedzialna jest za komunikację pomiędzy neuronami. Poprawiają koncentrację, pamięć oraz wzmacniają proces kojarzenia. Redukują stres, niepokój, napięcie emocjonalne oraz działają przeciwdepresyjnie.
Regularnie spożywana redukuje poczucie znużenia i braku motywacji. Występujący wraz wiekiem stres oksydacyjny powoduje zachwianie równowagi między zdolnością organizmu do detoksykacji i regeneracji a przemianami metabolicznymi. Naturalnie występujące antyoksydanty w roślinie ograniczają jego negatywne skutki, a tym samym wpływają pozytywnie na stan fizyczny oraz psychiczny i emocjonalny. Roślina ma szczególne zastosowanie wśród pacjentów z chorobami neurodegeneracyjnymi i zespołami otępiennymi związanymi z naturalnym procesem starzenia się (choroba Alzheimera) oraz utratą zdolności poznawczych.
Cukrzyca
Wychodząc naprzeciw zwiększającej się liczbie zapadalności na cukrzycę, naukowcy dowiedli na drodze swoich badań, że gotu kola może mieć zastosowanie w łagodzeniu objawów cukrzycy oraz kontrolowaniu wartości glikemii. Badania przeprowadzone na szczurach dowiodły, że spożywanie wyciągu z C. asiatica blokuje wzrost hemoglobiny glikowanej (HbA1C), która jest wskaźnikiem monitorowania terapii cukrzycy i określa jej przebieg z ostatnich 3 miesięcy. Naukowcy sugerują, że zjawisko to jest bezpośrednią przyczyną spożywania ekstraktów z rośliny.
Leczenie ran i skóry
Terpeny są najbardziej aktywną grupą komponentów C. asiatica. Stymulują one proces tworzenia nowego naskórka i leczenia ran. Triterpenoidy zwiększają elastyczność skóry oraz przepływ krwi przez tkanki otaczające ranę. Roślina może być składnikiem produkowanych kremów do skóry, maści na mniejsze oparzenia, zmian łuszczycowych, rozstępów oraz zapobieganiu tworzenia się blizn.
Wpływ na układ krążenia
C. asiatica ma pozytywny wpływ na układ krążenia. Wyciągi z rośliny polecane są w stosowaniu przez pacjentów z przewlekłą niewydolnością żylną oraz nadciśnieniem.
Niewydolność żylna jest przyczyną zastoju krwi w żyłach kończyn dolnych. Sytuacja ta powoduje wyciek płynu z naczyń krwionośnych w wyniku utraty ich elastyczności. Komponenty rośliny działają ochronnie na śródbłonek naczyń. Poprawiają ich napięcie oraz elastyczność poprzez stymulację syntezy kolagenu oraz pobudzenie działania fibroblastów. Efekt zastoju żylnego jest zredukowany poprzez właściwość antyagregacyjną płytek krwi.
Działanie przeciwbakteryjne oraz przeciwzapalne
C.asiatica wykazuje działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze oraz przeciwzapalne. Hamujący wpływ na rozwój drobnoustrojów zaobserwowano w przypadku szczepów bakterii Escherichia coli, Bacillus megaterium, Xanthomonas campestris oraz grzybów Aspergillus niger, Aspergillus parasiticus, Candida albicans, Fusarium solani oraz Colletrichum musae.
Działanie przeciwnowotworowe
Roślina wykazuje wybiórcze działanie przeciwnowotworowe. Swoje szczególne zastosowanie ma w walce z nowotworem piersi oraz czerniakiem.
Bezpieczeństwo i dozowanie
Spożywanie produktów na bazie C.asiatica nie powoduje poważnych negatywnych skutków ubocznych. Stosowanie dużych ilości rośliny może powodować alergie, odczucie pieczenia oraz wysypki skórne. Dodatkowo podaje się, że może być przyczyną bólów głowy, dyskomfortu odczuwanego w jamie brzusznej, wymiotów oraz nudności.
600 mg suszonej rośliny w postaci zamkniętej kapsułki uważane jest za normalną dzienną dawkę. Jednorazową dawkę między 300 mg a 680 mg można spożywać do trzech razy dziennie. Napary z wąkrotki przygotowuje się z 1-2 łyżeczek suszonych liści oraz zalewa do ⅔ szklanki gorącej wody. Czas parzenia to od 10 do 15 minut.
W przypadku jednoczesnego stosowania innych leków wraz z preparatami na bazie wąkrotki należy skonsultować się z lekarzem prowadzącym. Zachodzące interakcje między lekami mogą przyczynić się do poważnego uszkodzenia komórek wątroby i upośledzenia jej funkcjonowania oraz wchodzić w reakcje między innymi substancjami nasilając lub hamując ich działanie.
Literatura
- Hamidpour R., Hamidpour S., Hamidpour M., Hamidpour R., Zarabi M., Sohraby M., Medical property of Gotu kola (Centella asiatica) from the selection of traditional applications to the Novel Physiotherapy, Cancer Research, 3, 4, 42, 2015.
- Belwal T., Andola H.C., Atanassova M., Bhasker J., Suyal R., Thakur S., Gotu kola (Centella asiatica), Centre for Biodiversity Conservation and Management, G.B. Pant National Institute of Himalayan Enviroment and Sustainable Development, 3.22.
- http://luskiewnik.strefa.pl/psychostymulantia/p27.html, wejście 17.02.2019.
