Jakie mleko modyfikowane wybrać?

Prawidłowe żywienie dziecka jest niezwykle ważne już od pierwszych dni życia. Ma to ogromny wpływ nie tylko na wzrost i rozwój, ale także na kształtowanie nawyków żywieniowych. Według Światowej Organizacji Zdrowia zalecane jest, aby niemowlę przez około 6 pierwszych miesięcy było żywione wyłącznie mlekiem matki. Niekiedy zdarza się, że z różnych przyczyn jest to niemożliwe. W takim przypadku warto wybrać najlepszą z możliwych alternatyw.

Mleko modyfikowane. Co to takiego?

Mlekiem modyfikowanym nazywamy preparaty przeznaczone do żywienia niemowląt i dzieci. Podstawowym składnikiem używanym do ich produkcji są białka mleka krowiego. Mieszanki dla niemowląt powinny w jak największym stopniu posiadać skład zbliżony do mleka kobiecego. W tym celu mleko krowie poddawane jest specjalnym modyfikacjom. Są one niezbędne do uzyskania bezpiecznego produktu jak najbardziej podobnego do mleka kobiety. Na rynku dostępne są także mieszanki na bazie innej niż mleko krowie. Producenci bardzo często wzbogacają mieszanki dodatkowymi składnikami np. probiotyki, nukleotydy, wielonienasycone kwasy tłuszczowe (1-3).

Mleko modyfikowane należy przygotowywać zgodnie z zaleceniami producenta. Nieodpowiednie jest zwiększanie jego stężenia poprzez dosypanie dodatkowych miarek (2).

Czy mleko modyfikowane może uczulać?

W okresie niemowlęcym najczęściej spotykanym alergenem jest białko mleka krowiego. Dlatego mleko modyfikowane na jego bazie może uczulać. W przypadku alergii najlepszą alternatywą jest karmienie piersią. Jednak, gdy jest to niemożliwe lub niewystarczające można je zastąpić właściwą hipoalergiczną mieszanką (4).

Dodatek probiotyków

Jednym z głównych czynników warunkujących prawidłowe funkcjonowanie jelit jest zrównoważona mikroflora jelitowa. Jak wiadomo, mleko kobiece zawiera bakterie pożyteczne dla rozwoju mikroflory dziecka. Z tego powodu wielu producentów, mieszanki dla niemowląt uzupełnia probiotykami. Ma to na celu przybliżenie się w jak największym stopniu do ideału pokarmu kobiety. Ich dodatek w składzie mleka modyfikowanego nie jest obowiązkowy. Natomiast może nieść potencjalne korzyści zdrowotne (5, 6).

Mleko modyfikowane na bazie mleka koziego

Mleko kozie może być alternatywą dla mleka krowiego w mieszankach dla niemowląt. Pod względem składu odżywczego jest podobne do mleka kobiecego. Nieco niższa zawartość laktozy w porównaniu do mleka krowiego powoduje, że jest łatwiejsze do strawienia. Dodatkowo mleko kozie posiada wyższą zawartość składników bioaktywnych (1, 7).

Mleko modyfikowane na bazie mleka wielbłąda

Skład mleka wielbłąda jest podobny do składu mleka krowiego. Posiada nieco mniejszą zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych i wyższą zawartość jednonienasyconych kwasów tłuszczowych. Najważniejsza różnica dotyczy frakcji białkowej. Jest ona bardziej zbliżona do mleka kobiecego, w porównaniu do mleka krowiego. Dzięki temu mleko wielbłądzie jest łatwiej trawione i wpływa na rzadsze występowanie alergii (1, 8).

Wegańskie mieszanki dla niemowląt

Obecnie nie ma preparatów do żywienia początkowego niemowląt, które posiadałyby w 100% wegański skład. Stosowana w nich witamina D3 jest pozyskiwana z owczej wełny. Natomiast dostępne są mieszanki na bazie soi, które zawierają witaminę D pochodzenia roślinnego. Są to preparaty przeznaczone do żywienia dzieci po ukończeniu 1. roku życia. Należy zaznaczyć, że wciąż brakuje odpowiednich badań naukowych potwierdzających bezpieczeństwo stosowania wegańskich mieszanek u niemowląt. Warto pamiętać o tym, że nieodpowiednio zbilansowana dieta wegańska może wiązać się z poważnymi niedoborami żywieniowymi (3).

Czym kierować się przy wyborze?

Na rynku nie ma uniwersalnej mieszanki, odpowiedniej dla wszystkich niemowląt. Każda z nich ma inne zapotrzebowanie na składniki odżywcze. Inna mieszanka będzie odpowiednia dla dzieci zdrowych, a inna dla niemowląt z alergiami czy dolegliwościami ze strony układu pokarmowego. Wybierając produkt, należy upewnić się, czy spełnia on wymogi żywieniowe i bezpieczeństwa. Skład oraz wartość odżywcza mieszanek dla niemowląt regulowana jest przez dyrektywy Komisji Europejskiej w państwach UE. Przy wyborze mleka modyfikowanego warto zwrócić uwagę na oznaczenia podane na opakowaniu oraz rodzaj mleka bazowego (3).

Oznaczenia na opakowaniu mleka modyfikowanego

• 1 – mleko początkowe przeznaczone dla niemowląt od urodzenia do 6 miesiąca życia;
• 2 – mleko następne przeznaczone dla niemowląt od 7 miesiąca życia;
• 3 – mleko następne przeznaczone dla dzieci, które ukończyły 1 rok życia;
• 4 i 5 – mleko następne przeznaczone dla dzieci powyżej 2 roku życia;
• HA – hipoalergiczne;
• AR – przeciw ulewaniom;
• Sensitive – zalecane w przypadku lekkich dolegliwości ze strony układu pokarmowego;
• Comfort/AntiColic – stosowane w przypadku kolek i/lub zaparć;
• R – zawierające w składzie kleik ryżowy;
• PRE/Premature/Nenatal – przeznaczone dla wcześniaków;
• SL – bezlaktozowe;
• HN – zalecane w przypadku niestrawności i biegunek.

Wartość odżywcza preparatów przeznaczonych do początkowego żywienia niemowląt

Według aktualnego rozporządzenia ministra zdrowia w sprawie środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, preparaty przeznaczone do żywienia niemowląt i dzieci muszą posiadać odpowiedni skład i wartość odżywczą.

SKŁADNIK	ZAWARTOŚĆ
Wartość energetyczna	60-70 kcal/100 ml
Białko mleka krowiego	1,8-3,0 g/100 kcal
Izolaty białka soi	2,25-3,0 g/100 kcal
Hydrolizaty białka	1,8-3,0 g/100 kcal
Tłuszcz całkowity	4,4-6,0 g/100 kcal
Kwas linolowy	300–1200 mg/100 kcal
Węglowodany	9-14 g/100 kcal
Sód	20–60 mg/100 kcal
Potas	60–160 mg/100 kcal
Chlorki	50–160 mg/100 kcal
Wapń	50–140 mg/100 kcal
Magnez	5–15 mg/100 kcal
Żelazo	0,3–1,3 mg/100 kcal
Żelazo (w preparatach wytwarzanych z izolatów białek sojowych oddzielnie lub w mieszaninie z białkami mleka krowiego)	0,45–2 mg/100 kcal
Cynk	0,5–1,5 mg/100 kcal
Miedź	35–100 µg/100 kcal
Witamina A	60–180 μg RE/100 kcal
Witamina D	1–2,5 μg/100 kcal
Witamina E	≥ 0,5 mg (max. 5 mg/100 kcal)
Witamina K	4–25 μg/100 kcal
Witamina B1	60–300 μg/100 kcal
Witamina B2	80–400 μg/100 kcal
Witamina B3	300–1500 μg/100 kcal
Witamina B6	35–175 μg/100 kcal
Witamina B12	0,1–0,5 μg/100 kcal
Kwas foliowy	10-50 μg/100 kcal
Witamina C	10-30 mg/100 kcal

Tabela 1. Wartość odżywcza preparatów przeznaczonych do żywienia początkowego niemowląt. Źródło: Rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 16 września 2010 r. w sprawie środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego

Banki mleka kobiecego

Od kilku lat w Polsce istnieją banki mleka kobiecego. Są to placówki przeznaczone do pozyskiwania pokarmu od dobrowolnych dawczyń. Zgromadzane mleko w bezpieczny sposób przekazywane jest potrzebującym dzieciom. Najwyższym priorytetem są chore dzieci urodzone przedwcześnie, dla których mleko kobiece ma szczególne znacznie zdrowotne.

Kobieta, która decyduje się na oddanie swojego mleka, musi być przede wszystkim zdrowa oraz być w okresie laktacji. Oprócz wywiadu zdrowotnego kierowana jest na obowiązkowe badania (w kierunku HIV, WZW B, WZW C i kiły). Potencjalna dawczyni nie może być przewlekle chora. Wykluczone jest także stosowanie używek oraz przyjmowanie niektórych leków.  

Mleko, które jest pobierane od dawczyń, musi być odpowiednio przygotowane oraz przebadane. W celu ograniczenia rozwoju drobnoustrojów i zapewnienia bezpieczeństwa poddawane jest procesowi pasteryzacji. Niestety ma to wpływ na zmianę składu mleka kobiecego. Z tego powodu trwają badania nad alternatywną metodą, dzięki której przekazywany pokarm będzie zachowywał jak najwyższą wartość odżywczą (9).

Reklama mleka modyfikowanego

Reklamy mlek modyfikowanych w Polsce podlegają pewnym ograniczeniom. Co prawda nie są całkowicie zabronione, ale ze względu na propagowanie żywienia niemowląt mlekiem matki muszą spełniać wyznaczone wymogi. Przede wszystkim reklamy oraz etykiety produktów nie mogą zachęcać do rezygnacji z karmienia piersią. W związku z tym zabronione jest prowadzenie działalności promocyjnej produktów zastępczych, a także udostępnianie darmowych próbek (10, 11).

Podsumowanie

Pomimo tego, że karmienie piersią jest wysoce zalecane, nie zawsze jest możliwe lub wystarczające. W takim przypadku warto wybrać najlepszą z możliwych alternatyw, aby zadbać o odpowiedni wzrost i rozwój dziecka od jego pierwszych dni życia. Dlatego ważne jest indywidualne dopasowanie składu oraz zawartości składników odżywczych do potrzeb dziecka.

Bibliografia:

1. Verduci, E., D’Elios, S., Cerrato, L., Comberiati, P., Calvani, M., Palazzo, S., Martelli, A., Landi, M., Trikamjee, T., & Peroni, D. G. (2019). Cow’s Milk Substitutes for Children: Nutritional Aspects of Milk from Different Mammalian Species, Special Formula and Plant-Based Beverages. Nutrients, 11(8), 1739.
2. Weker, H., & Barańska, M. (2014). Żywienie niemowląt i małych dzieci. Zasady postępowania w żywieniu zbiorowym.
3. Dipasquale, V., Serra, G., Corsello, G., & Romano, C. (2020). Standard and Specialized Infant Formulas in Europe: Making, Marketing, and Health Outcomes. Nutrition in clinical practice : official publication of the American Society for Parenteral and Enteral Nutrition, 35(2), 273–281.
4. Martin, C. R., Ling, P. R., & Blackburn, G. L. (2016). Review of Infant Feeding: Key Features of Breast Milk and Infant Formula. Nutrients, 8(5), 279. 
5. Salminen S, Stahl B, Vinderola G, Szajewska H. Infant Formula Supplemented with Biotics: Current Knowledge and Future Perspectives. Nutrients. 2020 Jun 30;12(7):1952.
6. Skórka, A., Pieścik-Lech, M., Kołodziej, M., & Szajewska, H. (2017). To add or not to add probiotics to infant formulae? An updated systematic review. Beneficial microbes, 8(5), 717–725.
7. Gallier, S., Tolenaars, L., & Prosser, C. (2020). Whole Goat Milk as a Source of Fat and Milk Fat Globule Membrane in Infant Formula. Nutrients, 12(11), 3486. 
8. Rubino, Mario & Mazza, Giuseppe & Rubino, Sergio & Mahdi, Ali & Zurlo, Francesco & Dolceamore, Rita & Miniero, Roberto. (2014). Camel milk: A possible alternative to infant formulas for patients with allergy to cow milk proteins. Digestive and Liver Disease. 46. e116. 10.1016/j.dld.2014.07.136. 
9. Barbarska, O., Zielińska, M., Pawlus, B., & Wesołowska, A. (2017). Characteristics of the regional human milk bank in Poland – donors, recipients and nutritional value of human milk. Roczniki Panstwowego Zakladu Higieny, 68(4), 395–400.
10. Owens, Cjw & Labuschagne, Irene & Lombard, Martani. (2014). The basics of prescribing infant formulas. South African Family Practice. 55. 123-131. 
11. http://prawo.fpkp.pl/uwagiwspolne/