Juta kolorowa — cenne źródło składników odżywczych

Juta kolorowa to warzywo liściaste uprawiane w tropikalnych i subtropikalnych regionach świata. Należy do rodziny ślazowatych. W Polsce jest mało znana, a szkoda. Juta to nie tylko surowiec stosowany do produkcji lin czy tkanin. Mieszkańcy Bliskiego Wschodu cenią jutę kolorową za jej walory smakowe i prozdrowotne. Czy słyszałeś kiedykolwiek o liściach juty? Jeśli nie, to ten artykuł może Cię zachęcić do ich spróbowania, szczególnie jeśli planujesz wakacje w egzotycznym miejscu.

Pochodzenie juty kolorowej

Juta kolorowa, juta warzywna, ślaz żydowski, szpinak egipski, korchorus jadalny lub korchorus warzywny, Corchorus olitorius L. – wszystkie te nazwy określają jedną roślinę. Jej pochodzenie budzi wątpliwości. Nie wiadomo czy po raz pierwszy uprawiano ją w Azji, czy w Afryce [1]. Jednak bezsprzecznie na obu tych kontynentach jest bardzo popularna. Co więcej, złoty liść juty widnieje na godle państwowym Bangladeszu [2].

Wygląd juty warzywnej

Szpinak egipski osiąga wysokość do 3-4 metrów i ma proste, twarde łodygi, które zabarwiają się na czerwono. Liście są pojedyncze, ułożone naprzemianlegle, szerokojajowate, o ząbkowanych brzegach i długości od 5 do 15 cm. Liście mają kolor zielony lub ciemnozielony i są miękkie w dotyku. Kwiaty juty warzywnej są nieduże i żółte. Owoce to torebki nasion o wielkości do 6 cm. [3].

Jak smakuje juta kolorowa?

W zależności od sposobu przygotowania juty warzywnej, a także okresu zbioru jej smak się zmienia. Świeże liście są delikatniejsze w smaku i aromatyczne. Starsze są bardziej gorzkie, dlatego zawsze poddaje się je obróbce termicznej. Ponadto korchorus jadalny ma wyczuwalny ziemisty i ziołowy smak, który jest porównywalny do szpinaku lub pokrzywy. Liście cechują się śluzowatą teksturą, podobną do okry, dzięki czemu mogą być stosowane jako zagęszczacze potraw.

Egzotyczny superfood. Wartości odżywcze

Arabska nazwa szpinaku egipskiego wywodzi się od słowa król lub królewski [4]. Niegdyś juta była spożywana wyłącznie przez faraonów, którzy cenili sobie jej właściwości lecznicze. Liście juty są niskokaloryczne. Zawierają wiele ważnych witamin i składników mineralnych, w tym witaminy A i C, foliany i żelazo.

Tabela 1. Porównanie wartości odżywczych juty warzywnej i szpinaku w 100 g produktu

Składnik	Juta warzywna (ugotowana w osolonej wodzie, odsączona)	Szpinak (gotowany w nie- osolonej wodzie, odsączony)
Kalorie	37 kcal	23 kcal
Białko	3,68 g	2,97 g
Tłuszcz	0,2 g	0,26 g
Węglowodany	7,29 g	3,75 g
Błonnik	2 g	2,4 g
Witamina A	259 µg	524 µg
Witamina C	33 mg	9,8 mg
Potas	550 mg	466 mg
Magnez	62 mg	87 mg
Wapń	211 mg	136 mg
β-karoten	3110 µg	6290 µg
Foliany	104 µg	146 µg
Żelazo	3,14 mg	3,57 mg

źródło: The United States Department of Agriculture (USDA)

Oprócz mikro- i makroelementów juta kolorowa zawiera szeroką gamę związków bioaktywnych. Należą do nich glikozydy, fenole, flawonoidy, garbniki, saponiny, sterole czy triterpeny. Jest również źródłem kwasów omega-3 [5].

Właściwości zdrowotne

Szpinak egipski od wieków jest stosowany w wielu regionach jako roślina lecznicza. Faraonowie mieli rację, ponieważ badania naukowe wykazują, że juta kolorowa ma wiele korzyści prozdrowotnych. Roślina i jej substancje bioaktywne cechują się działaniem przeciwutleniającym, przeciwzapalnym, hepatoprotekcyjnym, przeciwnowotworowym, przeciwbakteryjnym, przeciwcukrzycowym, kardioprotekcyjnym i przeciwbólowym. Na dodatek juta warzywna obniża poziom lipidów we krwi i stymuluje układ immunologiczny. [6].

W badaniu na myszach zaobserwowano pozytywny wpływ ekstraktu z liści juty warzywnej w terapii alkoholowego uszkodzenia wątroby. Spożycie wywaru zmniejszyło alkoholowe zapalenie wątroby i usprawniło metabolizm lipidów. W wyniku tego poprawił się skład mikrobioty i ogólny stan jelit myszy. Ekstrakt wyregulował przepuszczalność jelit poprzez poprawę funkcji połączeń ścisłych. Do przygotowania wywaru użyto uprzednio ususzonych liści juty kolorowej w formie proszku. [7].

Wymieniając korzyści wynikające ze spożywania juty warzywnej, warto zwrócić uwagę na jej właściwości prebiotyczne. Jak większość warzyw, jest ona bogata w błonnik. Pektyny znajdujące się w liściach juty, a zwłaszcza ramnogalakturonan I (polisacharyd złożony z dimerów ramnoza + kwas galakturonowy) działają prebiotycznie i wzmacniają odporność [8].

Zastosowanie w przemyśle włókienniczym

Juta warzywna jest źródłem włókien będącym surowcem do produkcji lin, koszów, sznurów, worków i tkanin. Do wyrobu gotowego produktu wykorzystuje się wyłącznie gołe łodygi. Włókna juty kolorowej charakteryzują się wyjątkową wytrzymałością, a sam sposób produkcji jest tani, wydajny i ekologiczny. Juta jest materiałem biodegradowalnym. Przy jego wytwarzaniu nie trzeba stosować środków chemicznych, przez co jest bezpieczna dla ludzi pracujących w branży włókienniczej i dla środowiska.

Jak przygotować jutę kolorową do spożycia?

W krajach Bliskiego Wschodu liście juty są powszechnie spożywane jako zupa (molokhia) ze względu na ich śluzowatą i lepką konsystencję. Są również używane jako przyprawa i często dodawane do ryżu. Suszone liście można parzyć jak herbatę, a nasiona dodawać do potraw, aby nabrały aromatu. Juta kolorowa jest często gotowana lub duszona z przyprawami, takimi jak czosnek, cebula, kolendra, kminek, papryka, sumak czy kurkuma. Łagodzi to goryczkę liści. Ślaz żydowski jest łączony z innymi warzywami, np. pomidorami, marchewką lub ziemniakami, a także z mięsem. W niektórych krajach juta kolorowa jest fermentowana lub suszona i mielona na proszek. Zmienia to jej smak i właściwości. Oprócz wcześniej wspomnianej zupy jutę kolorową można dodać do potraw typu stir-fry, curry, gulaszu lub upiec w piekarniku na chipsy. Jest to roślina o bogatym i zróżnicowanym smaku, który można dopasować do własnych upodobań. Suszone liście są dostępne w sklepach internetowych, mogą być dodatkiem do różnego rodzaju potrawek.

Czy można uprawiać szpinak egipski w Polsce?

Szpinak egipski to łatwa w uprawie roślina jednoroczna, jednak do wzrostu potrzebuje dużo słońca i wilgotnego klimatu. To roślina nie występuje naturalnie w Polsce i nie jest u nas uprawiana w celach komercyjnych. Jednak, jeśli już zdobędziemy nasiona, to możemy je wysiać wiosną w doniczce lub wprost do ziemi. Juta warzywna to roślina ciepłolubna i wysiew należy zacząć po wiosennych przymrozkach lub przygotować rozsadę w domu. W czasie sezonu wegetatywnego na bieżąco możemy zbierać świeże liście.

Podsumowanie

Jest to jedna z najważniejszych roślin liściastych w Afryce oraz Azji. Jest tam spożywana na różne sposoby, np. jako sałatka, zupa, curry czy fermentowana pasta. Juta warzywna ma wiele korzyści zdrowotnych. Jest to tanie i wysokiej jakości źródło składników odżywczych, w tym kwasów omega-3 [9], potasu, magnezu, wapnia oraz żelaza.  

Bibliografia:

1. Corchorus olitorius (PROTA)—PlantUse English. (b.d.). Pobrano 13 września 2023, z https://uses.plantnet-project.org/en/Corchorus_olitorius_(PROTA)
2. National Emblem. (b.d.). Pobrano 13 września 2023, z http://bangladeshembassy.nl/national-emblem
3. Grubben, G. J. H. (2004). Vegetables.
4. Shami, W. (2021, lipiec 26). Mulukhiyah Classic Middle Eastern Dish Popular Across Arabia. Palestine In A Dish. https://palestineinadish.com/recipes/mulukhiyah-classic-middle-eastern-dish-popular-across-arabia/
5. Mahmoud, A., Thao, N., & Mario, A. (2016). Corchorus Olitorius Linn: A Rich Source of Ω3-Fatty Acids. Pharmaceutica analytica acta, 7(6), 486.
6. Abdel-Razek, M. A. M., Abdelwahab, M. F., Abdelmohsen, U. R., & Hamed, A. N. E. (b.d.). Pharmacological and phytochemical biodiversity of Corchorus olitorius. RSC Advances, 12(54), 35103–35114.
7. Do, M. H., Lee, H. H. L., Kim, Y., Lee, H.-B., Lee, E., Park, J. H., & Park, H.-Y. (2021). Corchorus olitorius L. ameliorates alcoholic liver disease by regulating gut-liver axis. Journal of Functional Foods, 85, 104648.
8. Lee, H.-B., Son, S.-U., Lee, J.-E., Lee, S.-H., Kang, C.-H., Kim, Y.-S., Shin, K.-S., & Park, H.-Y. (2021). Characterization, prebiotic and immune-enhancing activities of rhamnogalacturonan-I-rich polysaccharide fraction from molokhia leaves. International Journal of Biological Macromolecules, 175, 443–450.
9. Soliman, G., & Fm, M. (2021). Nutritional; Fatty Acid and Microbiological Profile of Jew’s mallow (Corchorus olitorius; Family Tiliaceae) that grow in Egypt. To Chemistry Journal, 7, 2581–7507.