Karagen E407 – czy karagen jest bezpieczny dla zdrowia?

Karagen to naturalny polisacharyd. Występuje naturalnie w czerwonych wodorostach i jest używany jako dodatek do żywności oznaczany jako E407. W przemyśle spożywczym służy jako środek zagęszczający, stabilizujący i żelujący. Z tego powodu znajdziemy go w jogurtach, sosach i wędlinach, dbając o ich teksturę i apetyczną konsystencję.

Spis treści:

1. Dozwolone dawki spożycia
2. Czym jest karagen?
3. Potencjalne działanie rakotwórcze
4. Zastosowanie
5. Czy karagen jest bezpieczny dla zdrowia?
6. Stanowiska organizacji
7. Kontrowersje wokół karagenu
8. Podsumowanie

Dozwolone dawki spożycia

🔎 Obecnie zalecany dzienny limit przyjęcia (ADI) karagenu został ustalony na poziomie 75 mg/kg masy ciała, z zaleceniem dokładniejszego zbadania w ciągu najbliższych pięciu lat [5]. Oznacza to, że w umiarkowanych dawkach karagen nie jest uznawany obecnie za szkodliwy dla zdrowia

Czym jest karagen od strony chemicznej?

Karagen (CGN; E407) to rozpuszczalne w wodzie, liniowe, siarczanowane galaktany, które składają się z naprzemiennych reszt galaktozy β-1-3 i α-1-4 Handlowe formy karageniny stosowane przez przemysł spożywczy są powszechnie pozyskiwane z wodorostów w warunkach alkalicznych i przy wysokiej temperaturze (> 110 °C).

Te procesy (a także niektóre różne procesy końcowe) dają sześć podstawowych form CGN: iotta (ι), kappa (κ), lambda (λ), mu (μ), nu (ν) i theta (θ). Warto zaznaczyć, że karagen dzielimy na formę zdegradowaną i niezdegradowaną.

Potencjalne działanie rakotwórcze

W przemyśle wykorzystuje się tę drugą, gdyż ta pierwsza ma działanie rakotwórcze. Co więcej, niektóre badania sugerowały, że nawet niezdegradowane CGN może również powodować szkodliwe skutki u zwierząt.

Zastosowanie E407

 Jedzenie, kosmetyki i przemysł farmaceutyczny wykorzystuje karagen jako zagęszczacze, środki żelujące, środki stabilizujące, a nawet przeciwbakteryjne lub antywirusowe.

Obecnie, κ-, ι- i λ-CGN są szeroko stosowane w zależności od ich funkcjonalności. Postacie κ i ι używane są do żelowania i jako środki zagęszczające. W przypadku produktów mleczarskich stosuje się na przykład κ-CGN, aby poprawić fakturę twarogu i lodów, ponieważ jego dodatek zapobiega separacji serwatki.

Karageny są używane w jogurtach, czekoladkach i innych produktach. κ-CGN jest również stosowany w przemyśle mięsnym, na przykład był używany (z pewnymi sukcesami) w zastąpieniu połowy normalnego tłuszczu w parówkach; ι-CGN można mieszać ze świeżą mieloną wołowiną, aby uzyskać właściwości tłuszczopodobne i zatrzymanie wilgoci, które czynią produkt bardziej akceptowalnym.

CGN są również stosowane w karmach dla zwierząt domowych, czy pastach do zębów. Z punktu widzenia producentów, techno-funkcjonalność karagenu-a w szczególności rozpuszczalność, lepkość i właściwości żelowe – są interesujące.

Rozpuszczalność w wodzie różnych CGN zależy zasadniczo od ich masy cząsteczkowej, stopnia siarczanowania i powiązanych kationów. Lepkość roztworów CGN, a wytrzymałość żeli tworzonych przez CGN zależy od stopnia zasiarczenia, ale również od równowagi kationów w roztworze wodnym (sodu,potasu, wapnia i magnezu). W rzeczywistości lepkość CGN wzrasta wykładniczo ze wzrostem stężenia CGN i zmniejsza się odwracalnie wraz ze wzrostem temperatury.

Czy karagen (E407) jest bezpieczny dla zdrowia?

Dyskusja nad bezpieczeństwem CGN została wywołana przez jeden z przeglądów, który zestawiał serię niepokojących wskazań, znalezionych w różnych badaniach na zwierzętach. Według analizowanych badań karagen ma szkodliwe działanie w modelach zwierzęcych (poprzez hydrolizę kwasową i intensywne ogrzewanie żywności).

Zdrowie jelit

We wspomnianych badaniach twierdzono, że karagen indukuje owrzodzenie jelitowe, wrzodziejące zapalenie okrężnicy i chorobę Leśniowskiego-Crohna.

Z kolei JECFA 2015 [3] przytacza w raporcie, że różne badania na zwierzętach wykazywały bezpieczeństwo karagenu. Dwa ostatnie badania na prosiętach i szczurach, wykazały, że 28 dniowe lub nawet 90 dni przyjmowanie karagenu nie powodują ryzyka dla zdrowia zwierząt.

🔎 Idąc tym tropem, badacze postanowili sprawdzić, czy wykluczenie z diety karagenu poprawi zdrowie pacjentów [2]. Dieta wolna od karagenu w przypadku nieswoistych zapaleń jelit nie wykazała jednoznacznych korzyści. Po 12 miesiącach stosowania, nawroty wystąpiły u 30% pacjentów na diecie bez karagenu w porównaniu do 60% w grupie kontrolnej, co wskazuje na potencjalną skuteczność diety. Wyniki te oparte są jednak na bardzo niskiej pewności dowodach. Wniosek o braku dowodów na korzyści z wykluczania karagenu z diety potwierdziła nowsza meta-analiza z 2023 roku [4].

Przepuszczalność jelit i stany zapalne

🔎 Zgodnie z badaniem klinicznym Wagner i wsp. [6], karagen, powszechnie stosowany dodatek do żywności, może nasilać insulinooporność i stany zapalne u osób z nadwagą. W badaniu stwierdzono, że u tych uczestników karagen zmniejszał wrażliwość na insulinę, zwiększał przepuszczalność jelit oraz poziomy markerów zapalnych, takich jak CRP i IL-6. Wyniki sugerują, że nadmierne spożycie produktów z tym dodatkiem może negatywnie wpływać na zdrowie metaboliczne i wymaga dalszych badań nad jego długoterminowymi skutkami.

Stanowiska organizacji

Status regulacyjny CGN został zaktualizowany w latach 30-tych, kiedy mikstury wodorostów były określane jako karagen i zostały dopuszczone jako dodatek do żywności.

Obecnie karagen to zatwierdzony i powszechnie stosowany dodatek do żywności, sklasyfikowany przez FDA jako ogólnie uznawany za bezpieczny.

W Unii Europejskiej karagen jest oznaczony jako dozwolony dodatek do żywności (E407) zgodnie z przepisami EFSA. W raporcie JECFA z 2015 r. określono, że stosowanie do 1000 mgL karagenu nie budzi niepokoju, nawet w mieszance dla niemowląt.

Kontrowersje wokół karagenu

Wielokrotnie wnioskowano o wycofanie karagenu E407 z listy dodatków do żywności. Jednak z braku przedstawienia wystarczających dowodów na jego szkodliwość, wniosek zawsze odrzucano.

Podsumowanie

Jak więc podchodzić do tych sprzecznych informacji? Normy dla substancji dodatkowych określane są zgodnie z aktualną wiedzą. Nigdy nie można wykluczyć, czy za jakiś czas rozwój technologii nie pokaże, iż substancje obecnie uważane za zdrowe, jednak są chorobotwórcze.

Jeśli chcemy uniknąć jakiegoś dodatku – czytajmy etykiety. Niektóre dodatki mają określone limity spożycia. Jednak konsumując w ciągu całej doby różne pokarmy, niełatwo jest nam kontrolować dokładną ilość.

Bibliografia:

1. 1. S.David, C.Shani Levi, L.Fahoum, Y.Ungar, E.G.Meyron-Holtz,A.Shpigelman, U.Lesmes; Revisiting the carrageenan controversy: do we really understand the digestive fate and safety of carrageenan in our foods?;FOOD &function; 2018 Mar 1; 9(3):1344-1352. (doi: 10.1039/c7fo01721a)
2. Limketkai BN, Iheozor-Ejiofor Z, Gjuladin-Hellon T, Parian A, Matarese LE, Bracewell K, MacDonald JK, Gordon M, Mullin GE. Dietary interventions for induction and maintenance of remission in inflammatory bowel disease. Cochrane Database Syst Rev. 2019 Feb 8;2(2):CD012839. doi: 10.1002/14651858.CD012839.pub2. PMID: 30736095; PMCID: PMC6368443.
3. https://apps.who.int/food-additives-contaminants-jecfa-database/Home/Chemical/377
4. Herrador-López M, Martín-Masot R, Navas-López VM. Dietary Interventions in Ulcerative Colitis: A Systematic Review of the Evidence with Meta-Analysis. Nutrients. 2023 Sep 28;15(19):4194. doi: 10.3390/nu15194194. PMID: 37836478; PMCID: PMC10574654.
5. EFSA Panel on Food Additives and Nutrient Sources added to Food (ANS), Younes, M., Aggett, P., Aguilar, F., Crebelli, R., Filipič, M., … & Dusemund, B. (2018). Re‐evaluation of carrageenan (E 407) and processed Eucheuma seaweed (E 407a) as food additives. EFSA Journal, 16(4), e05238.
6. Wagner, R., Buettner, J., Heni, M., Fritsche, L., Kullmann, S., Wagmüller, M., … & Stefan, N. (2024). Carrageenan and insulin resistance in humans: a randomised double-blind cross-over trial. BMC Medicine, 22(1), 1-11.

• Data pierwotnej publikacji: 12.11.2018
• Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 28.11.2024